Arik-den-ili, Arik-din-ili - król Asyrii w latach 1317-1306 p.n.e., syn i następca Enlil-narari, ojciec i poprzednik Adad-nirari I. Wiadomo, iż prowadził prace budowlane przy świąątyni boga Szamasza w Aszur.

Imię edytuj

Akadyjskie imię tego władcy, brzmiące Arik-dēn-ili[1] lub też Arik-dīn-ili[2], znaczy „Długotrwały jest osąd boga”[1]. W transliteracji z pisma klinowego zapisywane jest ono zazwyczaj w formie (m)GÍD-DI-DINGIR (w inskrypcjach samego Arik-den-ili[3], w inskrypcjach jego syna Adad-nirari I[4] i w kopiach Asyryjskiej listy królów[1]), rzadziej ma-ri-ik-de-en-DINGIR (w inskrypcji Arik-den-ili)[5] czy GÍD-de-en-DINGIR (w inskrypcji jego syna Adad-nirari I)[6].

Tytulatura edytuj

Jedyne dwie dobrze zachowane inskrypcje Arik-den-ili nazywają tego władcę odpowiednio „potężnym królem, królem Asyrii” (LUGAL dan-nu LUGAL KUR da-šur)[5] oraz „prawowitym księciem, potężnym królem, królem Asyrii” (NUN ki-nu LUGAL dan-nu LUGAL KUR aš-šur)[7].

Pochodzenie i rodzina edytuj

W swoich własnych inskrypcjach Arik-den-ili przedstawia siebie jako syna Enlil-narari i wnuka Aszur-uballita I[8], co potwierdzają informacje znajdujące się w Asyryjskiej liście królów[9]. Jego następca, Adad-nirari I, w swych własnych inskrypcjach wielokrotnie nazywa siebie „synem Arik-den-ili” (DUMU GÍD-DI-DINGIR; A GÍD-DI-DINGIR)[10]. Kopia A (tzw. Nassouhi List) Asyryjskiej listy królów również przedstawia Adad-nirari I jako syna Arik-den-ili, podczas gdy kopia B (tzw. Khorsabad List) i kopia C (tzw. SDAS List) błędnie czynią Adad-nirari I bratem Arik-den-ili[9].

Panowanie edytuj

Według Asyryjskiej listy królów Arik-den-ili przejął tron po swym ojcu Enlil-narari, a następnie panował przez 12 lat[1][9]. Uczeni datują jego rządy na lata 1317-1306 p.n.e.[1][2]. Dwie dobrze zachowane inskrypcje tego władcy, jedna wyryta na kamiennej tabliczce, a druga na kamiennym cylindrze, przedstawiają go jako budownicznego świątyni boga Szamasza w Aszur[11]. Arik-den-ili musiał mieć też w Aszur swój pałac, gdyż w mieście tym znaleziono cegłę z następującą krótką inskrypcją: „(Własnośść) pałacu Arik-den-ili, króla Asyrii, syna Enlil-narari, króla Asyrii, (który był) synem Aszur-uballita, króla Asyrii”[12]. Znany jest również fragmentarycznie zachowany tekst zapisany na złamanej glinianej tabliczce, który - w formie kroniki - wydaje się opisywać wyprawy wojenne tego króla[13].

Przypisy edytuj

  1. a b c d e Fabritius K., Arik-dēn-ili, w: Radner K. (red.), The Prosopography ... , s. 131-132.
  2. a b Grayson A.K., Königslisten ... , s. 127.
  3. inskrypcje A.0.75.2, A.0.75.7 i A.0.75.8; Grayson A.K., Assyrian Rulers ... , s. 120-127.
  4. np. inskrypcje A.0.76.1, A.0.76.3 i A.0.76.9; Grayson A.K., Assyrian Rulers ... , s. 128-179.
  5. a b inskrypcja A.0.75.1; Grayson A.K., Assyrian Rulers ... , s. 120-127.
  6. inskrypcja A.0.76.25; Grayson A.K., Assyrian Rulers ... , s. 128-179.
  7. inskrypcja A.0.75.2; Grayson A.K., Assyrian Rulers ... , s. 120-127.
  8. np. inskrypcje A.0.75.1 i A.0.75.7; Grayson A.K., Assyrian Rulers ... , s. 120-127.
  9. a b c Grayson A.K., Königslisten ... , s. 109-110.
  10. Grayson A.K., Assyrian Rulers ... , s. 128-179.
  11. inskrypcje A.0.75.1 i A.0.75.2; Grayson A.K., Assyrian Rulers ... , s. 120-127.
  12. inskrypcja A.0.75.7; Grayson A.K., Assyrian Rulers ... , s. 120-127.
  13. inskrypcja A.0.75.8; Grayson A.K., Assyrian Rulers ... , s. 120-127.

Bibliografia edytuj

  • Grayson A.K., Assyrian Rulers of the Third and Second Millennia BC (to 1115 BC), tom I z serii The Royal Inscriptions of Mesopotamia. Assyrian Periods (RIMA 1), University of Toronto Press 2002.
  • Grayson A.K., Königslisten und Chroniken. B. Akkadisch, w: Reallexikon der Assyriologie, tom VI (Klagesang-Libanon), Walter de Gruyter, Berlin - New York 1980-83, s. 86-135.
  • Fabritius K., Arik-dēn-ili, w: Radner K. (red.), The Prosopography of the Neo-Assyrian Empire, t. 1/I (A), 1998, s. 131-132.