Wikipedia

Arkady Fiedler

polski pisarz i podróżnik (1894–1985)

Arkady Adam Fiedler[1] (ur. 28 listopada 1894 w Poznaniu, zm. 7 marca 1985 w Puszczykowie) – polski prozaik, reportażysta, przyrodnik i podróżnik, porucznik Wojska Polskiego.

Arkady Fiedler
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

28 listopada 1894
Poznań

Data i miejsce śmierci

7 marca 1985
Puszczykowo

Zawód, zajęcie

wojskowy, literat, podróżnik

Alma Mater

Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Poznański

Małżeństwo

Janina Ritterówna (1920–1934)
Maria Macciarello

Dzieci

Barbara (1924–1933), Arkady Radosław (ur. 1945), Marek (ur. 1947)

Krewni i powinowaci

Antoni Fiedler (ojciec)

podpis
Odznaczenia
Order Budowniczych Polski Ludowej Order Sztandaru Pracy I klasy Order Sztandaru Pracy II klasy Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Srebrny Wawrzyn Akademicki Order Uśmiechu
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Życiorys edytuj

Był synem Antoniego Fiedlera, poznańskiego poligrafa i wydawcy[2]. On to właśnie rozbudził w Arkadym namiętne zainteresowanie przyrodą. „Uczył mnie kochać rzeczy takie, obok których inni ludzie przechodzili obojętnie” – wspominał później pisarz o swym ojcu. Ukończył Gimnazjum im. Gotthilfa Bergera w Poznaniu, a następnie studiował filozofię i nauki przyrodnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz na uniwersytecie w Poznaniu[3]. Studia te zostały przerwane wraz z wybuchem I wojny światowej i wcieleniem do armii niemieckiej [4].

W latach 1918–1919 brał udział w powstaniu wielkopolskim[4] (został wybrany do Komitetu Jedenastu Polskiej Organizacji Wojskowej Zaboru Pruskiego i był kierownikiem Działu Organizacyjnego w Dowództwie Żandarmerii Krajowej). 8 stycznia 1921 został zatwierdzony w stopniu porucznika żandarmerii ze starszeństwem od 1 kwietnia 1920[5].

W opublikowanej 24 września 1921 „Pierwszej liście oficerów rezerwowych WP” figurował jako porucznik rezerwy żandarmerii. W 1934 był porucznikiem rezerwy kadry 7. dywizjonu taborów w Poznaniu ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 28. lokatą na liście starszeństwa oficerów taborowych oraz pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Poznań-Miasto.

Debiutował w 1917 cyklem wierszy „Czerwone światło ogniska” na łamach poznańskiego dwutygodnika „Zdrój”[4]. W latach 1922–1923 studiował w Akademii Sztuk Graficznych w Lipsku i ukończył ją zdobywając tytuł mistrza chemigrafii[2]. W 1926 wydał pierwszą książkę Przez wiry i porohy Dniestru. W 1928 wyjechał w pierwszą większą podróż do południowej Brazylii. Przywiózł z niej bogate zbiory zoologiczne i botaniczne, które bezinteresownie przekazał Muzeum Przyrodniczemu oraz innym naukowym placówkom w Poznaniu, i nie mniej bogate wrażenia, które opisał w książkach Bichos, moi brazylijscy przyjaciele i Wśród Indian Koroadów.

Żoną Arkadego Fiedlera była w tym czasie Janina z d. Ritter, którą poślubił w lipcu 1920 r.; mieli urodzoną w kwietniu 1924 r. córkę Barbarę. Po powrocie Fiedlera z podróży do Brazylii małżeństwo przeszło kryzys, m.in. na tle gospodarowania przez Janinę finansami podczas nieobecności męża, co doprowadziło pisarza do załamania nerwowego. W 1930 r. żona odeszła od niego, zabierając ze sobą córkę Basię, która zmarła w wieku 9 lat w 1933 r. W 1934 r. Fiedlerowie przeprowadzili rozwód[6].

W 1933 pisarz urzeczywistnił swe najgorętsze marzenie: wyruszył do Amazonii. Wyprawa zaowocowała książką Ryby śpiewają w Ukajali, która zdobyła wielkie uznanie czytelników. W 1936 wydał kolejny bestseller, Kanadę pachnącą żywicą.

W 1937 oceniał plan kolonializacji Madagaskaru, podróż opisał w książce Radosny ptak drongo, później przerobionej na Gorąca wieś Ambinanitelo, wznowionej jako Madagaskar. Gorąca wieś Ambinanitelo[7].

II wojna światowa zastała Fiedlera na Tahiti. Porzucił tę wyspę, aby podjąć służbę żołnierską. W lutym 1940 przez Francję dotarł do Wielkiej Brytanii, gdzie poznał polskich lotników uczestniczących w bitwie o Anglię. Napisał o nich głośną książkę Dywizjon 303 – jej przedruki krążyły w okupowanej Polsce, podnosząc morale społeczeństwa. W latach 1942–1943 pływał na polskich statkach handlowych – wysiłek wojenny naszych marynarzy opisał w książce Dziękuję ci, kapitanie. W trakcie wojny i tuż po niej w Londynie przyszli na świat jego dwaj synowie – Marek i Arkady Radosław.

W 1946 powrócił razem z żoną Włoszką Marią Maccariello do Polski i zamieszkał w Puszczykowie pod Poznaniem. Nie mogąc podróżować (czasy stalinowskie), napisał powieści dla młodzieży: Mały Bizon, Wyspa Robinsona, Orinoko[8].

Od 1956 powrócił na podróżnicze szlaki – odwiedził Indochiny, Brazylię, Gujanę, Madagaskar, Kanadę, kilkukrotnie Afrykę Zachodnią[8].

W swoim życiu odbył 30 wypraw i podróży. Napisał 32 książki, które ukazały się w 23 językach w przeszło 10-milionowym nakładzie. Jego książki urzekają plastyką opisu, barwnie zbliżają czytelnikowi ludzi o różnych kolorach skóry, uczą szacunku dla innych kultur i obyczajów, opiewają piękno przyrody. Jest autorem dwóch książek autobiograficznych: „Mój ojciec i dęby” oraz „Wiek męski – zwycięski”[9].

W 1974 pisarz zachęcony namowami czytelników stworzył wraz z rodziną prywatne muzeum podróżniczych trofeów w swym domu w Puszczykowie[10].

W 1983 był członkiem Rady Krajowej PRON[11].

Zmarł 7 marca 1985 w Puszczykowie, gdzie został pochowany na miejscowym cmentarzu. Autorem rzeźby przedstawiającej głowę pisarza i umieszczonej na jego grobie jest Adam Haupt.

Podróże edytuj

Odznaczenia edytuj

Nagrody i wyróżnienia edytuj

Był laureatem wielu nagród, m.in. nagrody literackiej miasta Poznania[14] (1936), Nagrody Ministra Kultury i Sztuki II stopnia za literaturę podróżniczą (1963), nagrody prezesa Rady Ministrów za twórczość dla dzieci i młodzieży (1974) oraz nagrody państwowej I stopnia za całokształt twórczości (1978).

Potomkowie Fiedlera edytuj

Dwaj synowie Arkady Radosław Fiedler (starszy), były poseł oraz Marek Fiedler (młodszy) są także pisarzami i podróżnikami. Pasje do podróżnictwa i twórczości literackiej odziedziczyli także wnukowie Arkady Paweł Fiedler (syn Arkadego Radosława) i Radosław Fiedler (syn Marka). Arkady Radosław ma również wnuka Arkadego Antoniego. Wszyscy mieszkają obok siebie w Puszczykowie, prowadząc Muzeum - Pracownię Literacką Arkadego Fiedlera wraz Ogrodem Kultur i Tolerancji[15].

Upamiętnienie edytuj

Jest patronem kilkudziesięciu szkół, m.in.: Szkoły Podstawowej w Czapurach[16], Szkoły Podstawowej nr 2 w Dębnie[17], Szkoły Podstawowej w Starej Przysiece Drugiej[18], Szkoły Podstawowej w Zbąszyniu[19], Szkoły Podstawowej nr 18 w Zielonej Górze[20], Zespołu Szkół Nr 12 w Szczecinie, Szkoły Podstawowej w Rychwale[21], Szkoły Podstawowej nr 114 w Krakowie[22], Szkoły Podstawowej w Przeźmierowie[23], Szkoły Podstawowej w Chomęcicach[24], Szkoły Podstawowej nr 13 w Gorzowie Wielkopolskim[25], Szkoły Podstawowej nr 5 w Gnieźnie[26] oraz Szkoły Podstawowej w Golinie Wielkiej[27]. Podróżnik jest również patronem ulic w Polsce i na świecie[28].

Od 6 lipca 2009 jest również patronem Wielkopolskiego Oddziału Żandarmerii Wojskowej w Poznaniu[29]. Od 1996 w Muzeum-Pracowni Literackiej Arkadego Fiedlera wręczana jest coroczna nagroda „Bursztynowego Motyla” im. A. Fiedlera dla polskiego autora książki podróżniczej. W 2020 Piotr Bojarski wydał jego biografię zatytułowaną Fiedler. Głód świata (Wydawnictwo Poznańskie)[30].

W Puszczykowie wyznakowano szlak pieszy zielony im. Arkadego Fiedlera[31].

 
Muzeum-Pracownia Literacka Arkadego Fiedlera w Puszczykowie – fragment Ogrodu Kultur i Tolerancji
 
Muzeum-Pracownia Literacka Arkadego Fiedlera w Puszczykowie – fragment Ogrodu Kultur i Tolerancji
 
Muzeum-Pracownia Literacka Arkadego Fiedlera w Puszczykowie – fragment Ogrodu Kultur i Tolerancji

Publikacje edytuj

Wspólnie z Markiem Fiedlerem edytuj

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ W ewidencji wojskowej figuruje jako „Adam Arkady” lub „Adam Arkadiusz”.
  2. ↑ a b Arkady Fiedler - biografia, życiorys, cytaty i ciekawostki [online], ObliczaLudzi.com, 24 marca 2018 [dostęp 2022-01-20] (pol.).
  3. ↑ Fiedler Arkady (1894-1985) • Odkryj Wielkopolskę • sprawdź ciekawe miejsca w Twojej okolicy [online], regionwielkopolska.pl [dostęp 2022-01-20] (pol.).
  4. ↑ a b c d Arkady Fiedler [online], www.fiedler.pl [dostęp 2022-01-20].
  5. ↑ „Dziennik Personalny” (R.2, Nr 1), MSWojsk, 8 stycznia 1921, s. 15.
  6. ↑ Arkady Fiedler: śpiew ryb i zapach żywicy cz. 1 [online], histmag.org [dostęp 2021-08-02].
  7. ↑ Podróże z Arkadym Fiedlerem: Vazaha, któremu Madagaskar dał dwie żony | Głos Wielkopolski [online], gloswielkopolski.pl [dostęp 2020-12-01] (pol.).
  8. ↑ a b Jerzy Jernas, Arkady Fiedler – człowiek bez paszportu, 2013.
  9. ↑ Arkady Fiedler: Byłem wielkim marzycielem [online], PolskieRadio.pl [dostęp 2015-11-24].
  10. ↑ Muzeum Arkadego Fiedlera w Puszczykowie: Od 40 lat to muzeum jest żywe [online], Gloswielkopolski.pl [dostęp 2015-11-24].
  11. ↑ Trybuna Robotnicza, nr 109 (12961), 10 maja 1983 roku, s. 6.
  12. ↑ M.P. z 1955 r. nr 96, poz. 1298 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
  13. ↑ M.P. z 1936 r. nr 261, poz. 461 „za zasługi na polu literatury podróżniczej”.
  14. ↑ Laureat nagrody literackiej m. Poznania. „Gazeta Lwowska”, s. 3, nr 281 z 5 grudnia 1936. 
  15. ↑ Arkady Radosław Fiedler, Każdy z nich ma w sobie trochę Kolumba : w Gdyni powstaje opowieść o rodzinie Fiedlerów, szczęśliwych podróżników, „Zawsze Pomorze” (6), 2022, s. 18-19, ISSN 2720-3700.
  16. ↑ Szkoła im. Arkadego Fiedlera w Czapurach. oficjalna strona.
  17. ↑ Szkoła Podstawowa nr 2 im. Arkadego Fiedlera w Dębnie. oficjalna strona [dostęp 2021-05-30].
  18. ↑ Historia wyboru. szkola-przysieka.pl. [dostęp 2018-01-29].
  19. ↑ Szkoła Podstawowa im. A. Fiedlera w Zbąszyniu. oficjalna strona.
  20. ↑ Szkoła Podstawowa nr 18 w Zielonej Górze. oficjalna strona.
  21. ↑ Szkoła Podstawowa w Rychwale. oficjalna strona. [dostęp 2016-03-13].
  22. ↑ Szkoła Podstawowa nr 114 w Krakowie. sp114.krakow.pl. [dostęp 2016-11-09].
  23. ↑ Szkoła Podstawowa im. Arkadego Fiedlera w Przeźmierowie. oficjalna strona. [dostęp 2017-12-18].
  24. ↑ Szkoła Podstawowa im. Arkadego Fiedlera w Chomięcicach. oficjalna strona. [dostęp 2019-03-18].
  25. ↑ Szkoła Podstawowa nr 13 w Gorzowie Wielkopolskim. oficjalna strona. [dostęp 2019-11-22].
  26. ↑ Szkoła Podstawowa nr 5 im. Arkadego Fiedlera w Gnieźnie.
  27. ↑ Szkoła Podstawowa im. Arkady Fiedler Golina Wielka [online], spgolina.pl [dostęp 2021-12-22].
  28. ↑ Rytualne żony Arkadego Fiedlera | Nasz Głos Poznański. naszglospoznanski.pl. [dostęp 2018-03-28].
  29. ↑ Decyzja Nr 182/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 9 czerwca 2009 r. w sprawie nadania imienia por. Arkadego Fiedlera Wielkopolskiemu Oddziałowi Żandarmerii Wojskowej oraz ustanowienia dorocznego Święta (Dziennik Urzędowy MON Nr 12, poz. 128). Decyzja weszła w życie z dniem ogłoszenia, czyli 6 lipca 2009 r.
  30. ↑ Głód świata, „IKS. Poznański Informator Kulturalny, Sportowy i Turystyczny”, nr 2(340)/2020, s. 89, ISSN 1231-9139.
  31. ↑ Szlak zielony im. Arkadego Fiedlera :: Puszczykowo [online], puszczykowo.pl [dostęp 2022-01-20].
  32. ↑ Arkady Fiedler, Biały Jaguar, wyd. 1, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1980, ISBN 83-210-0206-4, OCLC 7093829 [dostęp 2022-01-20].
  33. ↑ Arkady Fiedler, Motyle mego życia : O wielkiej miłości i wielu miłostkach, Poznań: Wydawn. Poznańskie, 1983, ISBN 83-210-0329-X, OCLC 17465025 [dostęp 2022-01-20].
  34. ↑ Arkady Fiedler, Zwierzęta mego życia : rzeczy wybrane, wyd. 1, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1985, ISBN 83-210-0516-0, OCLC 12896532 [dostęp 2022-01-20].
  35. ↑ Arkady Fiedler, Kobiety mej młodości : rzeczy wybrane, wyd. 1, Poznań: Wydawn. Poznańskie, 1989, ISBN 83-210-0863-1, OCLC 27229841 [dostęp 2022-01-20].
  36. ↑ a b Arkady Fiedler, Ród Indian Algonkinów, Poznan: Wydawnictwo Poznanskie, 1984, ISBN 83-210-0392-3, OCLC 12195374 [dostęp 2022-01-20].

Bibliografia edytuj

  • Rocznik Oficerski Rezerw 1934, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1934, L.dz. 250/mob. 34, s. 185, 717.
  • Pierwsza lista oficerów rezerwowych WP. Dodatek do Dziennika Personalnego M.S.Wojsk. nr 37 z 24.09.1921 r.
  • Marek Rezler: Sylwetki zasłużonych poznaniaków. Biogramy historyczne. W: Wielka Księga Miasta Poznania. Wyd. 1. Poznań: Dom Wydawniczy „Koziołki Poznańskie”, 1994, s. 734. ISBN 83-901625-0-4.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Arkady_Fiedler&oldid=73047154”