Armia Polska na Wschodzie
Armia Polska na Wschodzie – związek operacyjny Polskich Sił Zbrojnych w latach 1942–1947.
Pierwsza oznaka Armii | |
Historia | |
Państwo | |
---|---|
Sformowanie | |
Dowódcy | |
Pierwszy |
gen. Władysław Anders |
Działania zbrojne | |
II wojna światowa | |
Organizacja | |
Rodzaj sił zbrojnych | |
Skład |
Historia AP na Wschodzie
edytujArmia Polska na Wschodzie została utworzona na podstawie rozkazu Naczelnego Wodza PSZ, gen. broni Władysława Sikorskiego z 12 września 1942, w Iraku, Iranie i Palestynie z połączenia Wojska Polskiego na Środkowym Wschodzie i Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR.
Tym samym rozkazem anulowano nazwy: Polskie Siły Zbrojne w ZSRR, Dowództwo Wojska Polskiego na Środkowym Wschodzie i II Korpus Strzelców oraz wyznaczono obsadę personalną dowództwa armii.
Zgodnie z etatem armia miała liczyć 71 491 ludzi zorganizowanych w dwie dywizje strzelców (każda w składzie dwóch brygad), dywizję mieszaną złożoną z brygady czołgów i brygady strzelców, dywizji zapasowej oraz wojsk i służb armii. Rzeczywisty stan na dzień 1 grudnia 1942 roku wynosił 62 082 żołnierzy[1].
W ramach organizacji armii (wrzesień – październik 1942 r.) rozformowano Dowództwo II KS, zalążki kadrowe 4 Dywizji Strzelców i 3 Brygadę Strzelców Karpackich. Nadwyżki 3 DSK włączono do 5 Dywizji Strzelców. Ponadto rozformowano 8, 9 i 10 DP, a pozostałe jednostki PSZ w ZSRR przeformowano na etaty brytyjskie. 6 Dywizję Piechoty przeformowano w 6 Samodzielną Brygadę Strzelców, a specjalny batalion piechoty „Dzieci Lwowskich” 6 DP przekształcono w 6 Batalion Czołgów i włączono w skład 2 BCz. Obie brygady połączono w 6 Dywizję Strzelców. Sformowano tzw. Artylerię Ciężką Armii w składzie dwóch pułków. Poza artylerią ciężką, w bezpośrednim podporządkowaniu dowódcy artylerii armii pozostawały dwa pułki artylerii lekkiej i dwa pułki artylerii przeciwlotniczej (ciężki i lekki) oraz pułk artylerii przeciwpancernej i pułk pomiarów artylerii.
Pewnym problemem były masowe dezercje żołnierzy polskich wyznania mojżeszowego. W okresie od września 1941 do maja 1944 zdezerterowało 2972 żołnierzy – Żydów[2].
W czerwcu i lipcu 1943 wyodrębniono z APW część bojową, z której sformowano 2 Korpus Polski wraz z Wysuniętą Bazą oraz część niebojową. W skład części niebojowej weszły instytucje, jednostki terytorialne, szkoły i obsługi zaplecza. W okresie od lipca do września 1943 roku większość APW została przegrupowana do Palestyny, gdzie po kolejnej reorganizacji w ślad za 2 KP została częściowo przegrupowana do Egiptu w okresie styczeń-kwiecień 1944.
Wyposażenie
edytujUmundurowanie
edytujŻołnierze posiadali dwa rodzaje mundurów – tropikalne i sukienne. oficerowie dodatkowo posiadali mundury wyjściowe. Mundury tropikalne pochodziły z dostaw z USA i magazynów brytyjskich. Występowały pewne różnice w kroju. Mundury sukienne oraz wyjściowe oficerskie szyte były na miarę i według jednolitego wzoru. Regulamin przewidywał dwa kolory umundurowania, piaskowy i khaki.
Zestaw umundurowania tropikalnego zawierał: koszule lub kurtki oficerskie (bush jacket), spodnie drelichowe oraz szorty, pończochy bez stóp, owijki lub spinacze, buty zamszowe lub skórzane. W nakryciach głowy panowała pewna różnorodność. Żołnierze nosili: hełmy korkowe, australijskie kapelusze khaki oraz płócienne furażerki. Rękawy koszul podwijano. Dystynkcje i oznaki naszywane były na podszycie w kolorze munduru i zapinane na zatrzaski lub przypinane guzikiem wsuwki[a].
Zestaw umundurowania sukiennego zawierał: battle dressy, swetry khaki, serdaki skórzane, płaszcze sukienne i buty. Oficerowie posiadali także płaszcze przeciwdeszczowe. Nakrycie głowy stanowiła czapka typu angielskiego lub beret. Kolory beretów określały formacje. Czarny stosowany był w broni pancernej, a zielony w pozostałych jednostkach.
Mundur wyjściowy oficerski wzorowany był na mundurze brytyjskim. Nakryciem głowy oficerów była jednak rogatywka zbliżona do wzoru przedwojennego.
Uzbrojenie
edytujŻołnierze Armii Polskiej na Wschodzie uzbrojenie z magazynów brytyjskich otrzymali we wrześniu 1942[b]. Uzbrojenie było niejednorodne, głównie angielskie i amerykańskie, ale także francuskie, włoskie, radzieckie i niemieckie.
Broń strzelecka:
- pistolety i rewolwery Colt i Smith Wesson
- karabiny Lee Enfield 4 Mk1 i inne typy Enfield w małych ilościach
- pistolety maszynowe Thompson M1928M1 oraz M1928M1A1
- ckm Vicers Mk1
- rkm Bren i Browning
- karabiny przeciwpancerne Boys
- granatniki przeciwpancerne PIAT
Działa i moździerze:
- 40 mm-armata przeciwpancerna
- 57 mm-armata Mk1 oraz Mk4
- 76,2-mm armata Mk1
- 87,6-mm armatohaubica
- 114,3-mm armata[3]
- 50,8-mm (2-calowy) moździerz
- 76,2-mm (3-calowy) moździerz
- 106,7-mm (4-calowy) moździerz
Czołgi, transportery, motocykle i samochody:
- czołg lekki General Stuart
- czołg lekki wsparcia piechoty General Sherman
- czołg szybki Crusader
- samochochód pancerny Staghound
- samochód pancerny Humber
- samochochód pancerny Daimler
- transporter opancerzony Universal Carrier
- transporter opancerzony Bren Carrier
- transporter opancerzony M3 Scout Car
- transporter opancerzony M3 Halftrack
- Jeep Willis
- M72 (1942)
Pojazdy pomalowane były na barwy ochronne – kolor piaskowy oraz plamy czerwonobrunatne na piaskowym tle. Każdy pojazd posiadał tablice z oznaczeniem macierzystej jednostki.
Garnizony armii
edytujRozmieszczenie jednostek na terenie Iraku na przełomie 1942 -1943
- Qizil Ribat
- Dowództwo Armii Polskiej na Wschodzie,
- Dowództwo 6 Dywizji Piechoty,
- 2 Brygada Czołgów,
- 6 Brygada Strzelców,
- 6 Pułk Artylerii Lekkiej,
- Batalion Saperów Armii,
- Batalion Łączności Armii,
- 12 Pułk Kawalerii Pancernej,
- 15 Pułk Kawalerii Pancernej,
- Pułk Ułanów Karpackich,
- III Szpital Wojskowy,
- 21 kompania transportowa,
- 27 kompania transportowa,
- część jednostek transportowych i sanitarnych armii.
- Khanakin
Dowództwo Artylerii Armii,
- 7 Pułk Artylerii Lekkiej,
- 9 Pułk Artylerii Lekkiej,
- 10 Pułk Artylerii Ciężkiej,
- 11 Pułk Artylerii Ciężkiej,
- 1 Pułk Artylerii Pomiarowej,
- Zapasowy Batalion Pancerny,
- II Szpital Wojskowy,
Dowództwo 5 Kresowej Dywizji Piechoty,
- 3 Brygada Strzelców,
- 4 Brygada Strzelców,
- 5 Batalion Saperów,
- 5 Batalion Łączności,
- 4 Pułk Artylerii Lekkiej,
- 5 Pułk Artylerii Lekkiej,
- 8 Pułk Artylerii Lekkiej,
- 5 Batalion Pancerny,
- 5 Pułk Artylerii Przeciwpancernej,
Dowództwo 7 Dywizji Piechoty,
- 7 Brygada Strzelców
- 8 Brygada Strzelców
- 7 Batalion Ciężkich Karabinów Maszynowych,
- 7 Batalion Łączności,
- 7 Pułk Kawalerii Pancernej.
Centrum Wyszkolenia Artylerii,
jednostki zaopatrzenia, warsztaty i samochody dywizyjne.
- Mosul
Dowództwo 3 Dywizji Strzelców Karpackich,
- 2 Brygada Strzelców Karpackich,
- 3 Batalion Łączności,
- 2 Karpacki Pułk Artylerii Lekkiej,
- 3 Karpacki Pułk Artylerii Przeciwpancernej,
- IV Szpital Wojskowy,
- jednostki zaopatrzenia, warsztaty i samochody dywizji.
- Al-Habbanijja
- 7 Pułk Artylerii Przeciwlotniczej Lekkiej,
- 8 Pułk Artylerii Przeciwlotniczej Ciężkiej,
- 3 Pułk Artylerii Przeciwlotniczej Lekkiej
- 5 Pułk Artylerii Przeciwlotniczej Lekkiej
- Al-Kajjara
- 1 Brygada Strzelców Karpackich,
- 3 Batalion Ciężkich Karabinów Maszynowych,
- 1 Pułk Artylerii Lekkiej,
- 3 Pułk Artylerii Lekkiej.
- Dżalaula
Dowództwo Etapów,
- 11 Batalion Saperów Kolejowych,
- 2 Etapowy Batalion Łączności,
- Batalion Wartowniczy,
- 312 kompania transportowa,
- 320 kompania transportowa,
- część jednostek materiałowo-warsztatowych, zaopatrzenia i ewakuacji armii[4].
Struktura organizacyjna AP na Wschodzie
edytuj- Dowództwo Armii Polskiej na Wschodzie
- 3 Dywizja Strzelców Karpackich
- 5 Dywizja Strzelców
- 6 Dywizja Strzelców
- 7 Dywizja Zapasowa
- Jednostki armijne:
- Grupa Artylerii Armii
- Pułk Ułanów Karpackich
- Batalion Łączności Armii
- 12 Kompania Geograficzna
- Główna Składnica Materiałowa Armii (1942–1943)
- 101 Kompania Obsługi Składnic Materiałowych (1942–1943)
- 101 Kompania Amunicyjna (1942–1943)
- 350 Kompania Materiałowa Stacji Zaopatrywania
- 351 Wysunięta Składnica Materiałowa Armii (III–VI 1943)
- 37 Park Materiałowy Armii
Obsada personalna AP na Wschodzie
edytuj- Dowódca armii:
- gen. dyw. Władysław Anders
- Zastępca dowódcy armii:
- gen. dyw. Józef Zając
- gen. dyw. Michał Tokarzewski-Karaszewicz
- Szef sztabu armii:
- gen. bryg. Bronisław Rakowski
- Kwatermistrz:
- płk dypl. Stanisław Skowroński
- I zastępca kwatermistrza
- płk dypl. Hugon Zallmann[5]
- Dowódca Artylerii
- płk dypl. Roman Odzierzyński
- Dowódca Etapów:
- gen. bryg. Józef Wiatr
- Dowódca broni pancernych i szef motoryzacji:
- gen. bryg. Tadeusz Kossakowski
- Szefostwo Intendentury → Delegatura Szefa Intendentury MON (od 15 II 1945[6])
Uwagi
edytuj- ↑ Było to podyktowane koniecznością częstego prania mundurów tropikalnych.
- ↑ Wyjątek stanowi Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich, która brytyjskie uzbrojenie otrzymała w 1940.
Przypisy
edytuj- ↑ Kazimierz Sobczak (red.): Encyklopedia II wojny światowej. s. 27.
- ↑ Witold Biegański: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. s. 57-63.
- ↑ Występowała na uzbrojeniu 10 i 11 pułku artylerii ciężkiej.
- ↑ Dunin-Wilczyński 2004 ↓, s. 226-227, 230-241.
- ↑ Kronika Gł.P.P.104 1945 ↓, s. 11.
- ↑ Kronika Gł.P.P.104 1945 ↓, s. 95.
Bibliografia
edytuj- Kronika 104 Głównej Poczty Polowej (2 Korpus), 1943 - 1945. [w:] Oddziałowe Kroniki i Dzienniki Działań, sygn. C.480 [on-line]. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie. [dostęp 2017-01-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-02)].
- Witold Biegański, Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej, tom 5, Regularne jednostki Wojska Polskiego na Zachodzie, Warszawa 1967.
- Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie 1939–1945 : barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984. ISBN 83-223-2055-8.
- Zbigniew Dunin-Wilczyński: Wojsko polskie w Iraku: 1942-1943. Warszawa: Muzeum Niepodległości, 1993. ISBN 83-900727-2-6.
- Zbigniew Dunin-Wilczyński: Wojsko polskie w Iraku: 1942-1943. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 2004. ISBN 83-11-10608-8.
- Kazimierz Sobczak (red.): Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Piotr Żaroń: Armia Polska w ZSRR, na Bliskim Wschodzie i Środkowym Wschodzie. Warszawa: KAW RSW „Prasa- Książka - Ruch, 1981.