Arvo Pärt

kompozytor estoński

Arvo Pärt (ur. 11 września 1935 w Paide) – estoński kompozytor muzyki chóralnej i instrumentalnej.

Arvo Pärt
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

11 września 1935
Paide

Gatunki

muzyka poważna

Zawód

kompozytor

Odznaczenia
Order Herbu Państwowego I Klasy (Estonia) Order Herbu Państwowego II Klasy (Estonia) Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Komandor Orderu Sztuki i Literatury (Francja) Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” Krzyż Oficerski za Naukę i Sztukę (Austria) Krzyż Uznania II klasy (Łotwa)
Strona internetowa

Życiorys edytuj

Studiował w konserwatorium w Tallinnie pod kierunkiem Heino Ellera.

Początkowo komponował w stylu neoklasycystycznym, następnie eksperymentował z awangardą.

Po okresie przerwy stworzył oryginalny styl „tintinnabuli” (łac. dzwonek), którego nazwa pochodzi od podobieństwa muzyki do grających dzwonków. To podejście kompozytor tłumaczy następująco: Odkryłem, że wystarczy mi, gdy pięknie zagrana jest pojedyncza nuta. Ona sama, albo cichy rytm, albo moment ciszy – przynoszą mi wytchnienie[1].

Twórczość Arvo Pärta nie reprezentuje (jak niektórzy uważają błędnie) nurtu zwanego minimalizmem. Nawiązuje natomiast do hezychii (z gr. uciszenie), praktyk medytacyjno-ascetycznych mnichów ze Świętej Góry Atos. Twórczość ta oparta jest na redukcjonizmie mającym na celu stworzenie atmosfery kontemplacji właściwej dla tekstów, którymi kompozytor się posługuje, czyli najczęściej należącymi do religii i liturgii rzymskokatolickiej. Jak sam kompozytor mówi, muzyka ta ma więcej wspólnego z wielowiekową tradycją chorału gregoriańskiego i polifonii renesansowej, niż z twórczością minimalistów amerykańskich, takich jak Steve Reich. Jednocześnie w warstwie estetycznej bliska jest założeniom koncepcji minimalistycznych, obecnych w nurcie XX-wiecznego nurtu „minimalizmu duchowego” (Sofija Gubajdulina, John Tavener, Henryk Mikołaj Górecki), także pojawiających się w twórczości kompozytorów amerykańskich (Morton Feldman). Najprostsze formy muzyczne i skromne instrumentarium tworzą muzykę pełną pokory, a zarazem czystą i szlachetną. Dzieło Estończyka przeniknięte jest na wskroś subtelną metafizyką, stając się źródłem doznań mistycznych.

 
Arvo Pärt, Nora Pärt (2012)

Laureat m.in. Wielkiej Nagrody Kulturalnej Stowarzyszenia Estońskiego w Sztokholmie (1983) oraz Nagrody im. Herdera przyznawanej przez Uniwersytet Wiedeński (2000). W 2008 został laureatem prestiżowej duńskiej Nagrody Fundacji Muzycznej Léonie Sonning.

W roku 2009 wydana została płyta In Principio, zawierająca kompozycje napisane w latach 1989–2005. Jedna z nich, „Cecilia, Vergine Romana”, została pierwszy raz zaprezentowana w Turynie z okazji igrzysk olimpijskich w 2006 roku.

Odznaczony estońskim Orderem Herbu Państwowego II (1998) i I Klasy (2006)[2], Komandorią francuskiego Orderu Sztuki i Literatury (2001)[2], Legią Honorową (2011)[3], austriackim Krzyżem Oficerskim za Naukę i Sztukę (2008)[4] oraz łotewskim Krzyżem Uznania II Klasy (2019)[5]. W 2016 roku otrzymał medal Per Artem ad Deum, przyznawany przez Papieską Radę ds. Kultury[6]. W listopadzie 2018 został uhonorowany Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”[7] oraz tytułem doctor honoris causa Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina[8]. W 2023 roku został laureatem Polar Music Prize[9].

Wybrane kompozycje edytuj

  • Nekrolog
  • Perpetuum mobile na orkiestrę (1963)
  • Credo na fortepian, chór i orkiestrę (1968)
  • Fratres (1976, wiele wersji)
  • Fūr Alina (1976)
  • Cantus in memoriam Benjamin Britten (1977)
  • Te Deum
  • Collage ūber B-A-C-H
  • Miserere
  • Missa syllabica (1977)
  • De profundis (Psalm 129./130.)
  • Pasja według św. Jana (oryg. Passio Domini Nostri Jesu Christi Secundum Joannem, 1982)
  • An den Wassern
  • Nunc dimittis
  • Salve Regina
  • Trivium
  • Dopolo la vittoria
  • Stabat Mater
  • Magnificat na chór
  • Cantate Domino canticum novum (Psalm 95.)
  • Orient Occident
  • Festina lente
  • Litany (1994)
  • Błogosławieni (The Beatitudes)
  • Arbos
  • Tabula Rasa
  • Msza berlińska (Berliner Messe)
  • I Am the True Vine
  • Kanon Pokajanen
  • Spiegel im Spiegel
  • Bogoroditse Djevo
  • Solfeggio
  • Berliner Messe
  • Da Pacem
  • Lamentate

Wybrana muzyka filmowa edytuj

Przypisy edytuj

  1. Mariusz Herma: Największy mistyk naszych czasów. ziemianiczyja.pl, 2022-09-12. [dostęp 2009-03-10]. (pol.).
  2. a b Arvo Pärt, Estonian Information Music Centre [dostęp 2019-12-26] (ang.).
  3. Le compositeur Arvo Pärt décoré de l’ordre de la Légion d’Honneur, Ambassade de France à Tallinn [dostęp 2019-12-26] (fr.).
  4. Anfragebeantwortung, parlament.gv.at, s. 1854 [dostęp 2020-01-28] (niem.).
  5. Latvia bestows state decorations on president, several other officials of Estonia, The Baltic Times, 10 kwietnia 2019 [dostęp 2019-12-26] (ang.).
  6. Wielka gala targów SACROEXPO – medale honorowe wręczone – Aktualności – Targi Kielce. targikielce.pl. [dostęp 2016-06-22].
  7. Olga Łozińska: Kompozytor Arvo Part uhonorowany Złotym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis. dzieje.pl, 2018-11-26. [dostęp 2018-11-26].
  8. Uroczyste nadanie tytułu doktora honoris causa UMFC Arvo Pärtowi [FOTORELACJA]. Narodowe Centrum Kultury, 2018-11-27. [dostęp 2018-11-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-27)]. (pol.).
  9. 2023 Laureat Arvo Pärt, Polar Music Prize [dostęp 2023-10-05] (ang.).

Linki zewnętrzne edytuj