Asteroideae
Asteroideae – podrodzina w obrębie astrowatych (Asteraceae). W świetle współczesnej wiedzy o powiązaniach filogenetycznych w obrębie astrowatych, przyjmowana jest pozycja systematyczna i podział zdefiniowany przez Panero i Funk w 2002[2], później aktualizowany[3][4], stosowany także przez Angiosperm Phylogeny Website[1]. W ujęciu takim podrodzina obejmuje 70% zróżnicowania gatunkowego całej rodziny astrowatych[5]. Dawniej Asteroideae nazywane rurkokwiatowymi (też Tubuliflorae) stanowiły jedną z dwóch podrodzin astrowatych (przeciwstawianą języczkokwiatowym Lactucoideae = Liguliflorae) i tak też jeszcze przedstawiany jest zwykle podział astrowatych w polskojęzycznych podręcznikach akademickich[6][7]. W ujęciu takim rurkokwiatowe mają charakter parafiletyczny (Cichorioideae odpowiadające języczkokwiatowym są kladem zagnieżdżonym w obrębie rurkokwiatowych) i dlatego przez taksonomów są one obecnie wąsko definiowane.
| ||
 Aster gawędka | ||
| Systematyka[1] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Klad | rośliny naczyniowe | |
| Klad | Euphyllophyta | |
| Klad | rośliny nasienne | |
| Klasa | okrytonasienne | |
| Klad | astrowe | |
| Rząd | astrowce | |
| Rodzina | astrowate | |
| Podrodzina | Asteroideae | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Asteroideae (Cass.) Lindley | ||
Spis treści
- 1 Systematyka
- 1.1 Pozycja systematyczna podrodziny
- 1.2 Podział systematyczny podrodziny
- 1.2.1 Senecioneae
- 1.2.2 Calenduleae
- 1.2.3 Gnaphalieae
- 1.2.4 Anthemideae
- 1.2.5 Astereae
- 1.2.6 Inuleae
- 1.2.7 Athroismeae
- 1.2.8 Feddeeae
- 1.2.9 Helenieae
- 1.2.10 Coreopsideae
- 1.2.11 Neurolaeneae
- 1.2.12 Tageteae
- 1.2.13 Chaenactideae
- 1.2.14 Bahieae
- 1.2.15 Polymnieae
- 1.2.16 Heliantheae
- 1.2.17 Millerieae
- 1.2.18 Perityleae
- 1.2.19 Eupatorieae
- 1.2.20 Madieae
- 2 Przypisy
SystematykaEdytuj
Pozycja systematyczna podrodzinyEdytuj
Kladogram na bazie publikacji Panero i Funka (2008)[4], stosowany także przez APweb[1] oraz Tree of Life (web project)[5]:
| astrowate |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Podział systematyczny podrodzinyEdytuj
W obrębie podrodziny wyróżnia się trzy główne linie rozwojowe określane rangą nadplemion. Relacje filogenetyczne i ich dalszy podział na plemiona przedstawia poniższy kladogram sporządzony na bazie publikacji Panero i Funka (2008)[4][5][3]:
| Asteroideae |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
SenecioneaeEdytuj
_2.jpg)
Plemię Senecioneae Cass. (1819) stanowi klad bazalny podrodziny Asteroideae i zarazem jest jedynym taksonem w obrębie nadplemienia Senecionodae. Rośliny tu zaliczane występują na całym świecie, centra zróżnicowania mają w Afryce południowej, w Ameryce Środkowej, w Andach oraz w południowo-wschodniej Azji[3]. We florze Polski reprezentantami są rodzaje: erechtites, lepiężnik, miłosna, omieg, podbiał, podbiałek, starzec. Rośliny z kilku kolejnych rodzajów bywają uprawiane (np. języczka)[8].
Wykaz rodzajów[9]:
|
|
CalenduleaeEdytuj
Plemię Calenduleae Cass. stanowi klad bazalny nadplemienia Asterodae. Rośliny tu klasyfikowane występują naturalnie w Afryce (centrum zróżnicowania w Afryce południowej), tylko rodzaj nagietek rozprzestrzenił się poza kontynent afrykański sięgając Europy środkowej i południowo-zachodnią Azję. Rośliny tu zaliczanie nie wykształcają puchu kielichowego. Częsta jest także heterokarpia – wykształcanie różnokształtnych owoców na tej samej roślinie[3].
Wykaz rodzajów[9]:
- Calendula L. – nagietek
- Chrysanthemoides Fabr.
- Dimorphotheca Moench – dimorfoteka
- Garuleum Cass.
- Gibbaria Cass.
- Inuloides B. Nord.
- Monoculus B. Nord.
- Nephrotheca B. Nord. & Källersjö
- Norlindhia B. Nord.
- Oligocarpus Less.
- Osteospermum L. – kościanik
- Tripteris Less.
GnaphalieaeEdytuj
Plemię Gnaphalieae (Cass.) Lecoq & Juillet (1831) obejmuje rośliny z centrami występowania na wszystkich kontynentach półkuli południowej. Łuski okrywy kwiatostanu są zwykle błoniaste, często jaskrawo zabarwione, liście całobrzegie[3]. W polskiej florze przedstawicielami są: kocanki, szarota, szarotka, ukwap[10].
Wykaz rodzajów[9]:
|
|
AnthemideaeEdytuj
Plemię Anthemideae Cass. (1819) obejmuje rośliny o liściach zwykle silnie podzielonych i posiadających charakterystyczny zapach. Listki okrywy zwykle błoniasto obrzeżone. Centra występowania to południowa Afryka, obszar śródziemnomorski i Azja środkowa[3]. W polskiej florze przedstawicieli mają rodzaje: bylica, jastrun, maruna, rumian, rumianek, wrotycz, złocień[10].
Wykaz rodzajów[9]:
|
|
AstereaeEdytuj
Plemię Astereae Cass. (1819) obejmuje astrowate, których dno kwiatowe jest zwykle nagie, listki otaczające okrywę ułożone są w 3–5 rzędach. Rośliny występują na całym świecie, największe zróżnicowanie osiągając w Afryce, Ameryce Północnej i w Australii[3].
Wykaz rodzajów[9]:
|
|
InuleaeEdytuj
Plemię Inuleae Cass. (1819) obejmuje dwa klady określane jako podplemiona Inulinae i Plucheinae. Do tego pierwszego należą rośliny o kwiatach zwykle żółtych, występujące głównie w obszarze śródziemnomorskim, w Afryce północnej i wschodniej oraz w Azji południowo-zachodniej. Drugie podplemię obejmuje rośliny o kwiatach zwykle purpurowych i jego przedstawiciele spotykani są na całym świecie w strefie klimatu ciepłego[3]. W polskiej florze występują jako gatunki rodzime przedstawiciele rodzajów pierwszego z podplemion – oman i płesznik, dziczeje tu także smotrawa okazała[10].
Wykaz rodzajów[9]:
AthroismeaeEdytuj
Plemię Athroismeae Panero (2002) obejmuje tylko 6 rodzajów spotykanych w Afryce i Australii[3].
Wykaz rodzajów[9]:
- Anisopappus Hook. & Arn.
- Welwitschiella O. Hoffm.
- Athroisma DC.
- Blepharispermum Wight ex DC.
- Leucoblepharis Arnott
- Centipeda Lour.
FeddeeaeEdytuj
Plemię Feddeeae to takson monotypowy z rodzajem endemicznym dla Kuby. Rośliny mają skórzaste, całobrzegie liście i jednakowe, białe kwiaty tworzące niewielkie kwiatostany[3].
- Feddea Urb.
HelenieaeEdytuj
Plemię Helenieae Benth. & Hook. (1832) obejmuje rośliny występujące na kontynentach amerykańskich, z centrum zróżnicowania w południowo-zachodniej Ameryce Północnej[3]. W Europie środkowej niektórzy przedstawiciele są uprawiani (np. gailardia oścista, nadobna i dzielżan jesienny[8].
Wykaz rodzajów[9]:
- Amblyolepis DC.
- Baileya Harv. & A. Gray ex A. Gray
- Balduina Nutt.
- Gaillardia Foug. – gailardia
- Helenium L. – dzielżan
- Hymenoxys Cass.
- Marshallia Schreb.
- Pelucha S. Wats.
- Plateilema (A. Gray) Cockerell
- Psathyrotes (Nutt.) A. Gray
- Psilostrophe DC.
- Tetraneuris Greene
- Trichoptilium A. Gray
CoreopsideaeEdytuj
Plemię Coreopsideae Lindl. (1829) obejmuje rodzaje występujące przede wszystkim w Ameryce Północnej i Południowej[3]. Jedyny rodzaj mający naturalnych przedstawicieli we florze Europy środkowej to uczep. Poza tym uprawiane są tu gatunki m.in. z rodzaju nachyłek, kosmos i dalia[10].
Wykaz rodzajów[9]:
|
|
NeurolaeneaeEdytuj
Plemię Neurolaeneae Rydb. (1927) obejmuje rośliny o łodygach dętych, korzeniących się w węzłach. Występują głównie w strefie tropikalnej Nowego Świata, kilka gatunków rośnie w tropikach Starego Świata[3].
Wykaz rodzajów[9]:
- Calea L.
- Enydra Lour.
- Heptanthus Griseb.
- Greenmaniella W.M. Sharp.
- Neurolaena R. Br.
TageteaeEdytuj
Plemię Tageteae Cass. (1819) obejmuje rodzaje występujące w strefie klimatu ciepłego i w tropikach Nowego Świata, tylko jeden gatunek z rodzaju Flaveria rośnie poza tym w Australii]. Rośliny wyróżniają się specyficznym zapachem monoterpenów i często wyraźnie i mocno żebrowanymi niełupkami[3]. Należący tu rodzaj aksamitka obejmuje gatunki popularne w uprawie, m.in. w Europie środkowej[8].
Wykaz rodzajów[9]:
|
|
ChaenactideaeEdytuj
Plemię Chaenactideae B. G. Baldwin (2002) obejmuje tylko trzy rodzaje spotykane w zachodniej części Ameryki Północnej, głównie w Kalifornii[3].
Wykaz rodzajów[9]:
- Dimeresia A. Gray
- Chaenactis DC.
- Orochaenactis Coville
BahieaeEdytuj
Plemię Bahieae B.G. Baldwin (2002) obejmuje rośliny najbardziej zróżnicowane na południowym zachodzie Ameryki Północnej, poza tym występujące w Ameryce Południowej, Afryce tropikalnej i na wyspach południowego Pacyfiku[3].
Wykaz rodzajów[9]:
- Achyropappus Kunth
- Amauriopsis Rydb.
- Apostates N.S. Lander
- Bahia Lag.
- Bartlettia A. Gray
- Chaetymenia Hook. & Arn.
- Chamaechaenactis Rydb.
- Espejoa DC.
- Florestina Cass.
- Holoschkuhria H. Rob.
- Hymenopappus L'Hér.
- Hymenothrix A. Gray
- Hypericophyllum Steetz
- Loxothysanus B.L. Rob.
- Palafoxia Lag.
- Peucephyllum A. Gray
- Platyschkuhria Rydb.
- Psathyrotopsis Rydb.
- Schkuhria Roth.
- Thymopsis Benth.
PolymnieaeEdytuj
Plemię Polymnieae (H. Rob.) Panero (2002) obejmuje tylko jeden rodzaj roślin o naprzeciwległych liściach, występujących we wschodniej części Ameryki Północnej[3].
- Polymnia L.
HeliantheaeEdytuj
Plemię Heliantheae Cass. (1819) obejmuje rośliny występujące głównie w tropikach i klimacie umiarkowanym na obu kontynentach amerykańskich[3]. Z plemienia tego pochodzi szereg rodzajów, których przedstawiciele są popularni w uprawie, także w Europie środkowej – np. cynia, jeżówka, słonecznik. Należy tu także wiele roślin inwazyjnych w Europie, np. z rodzajów ambrozja, iwa, rudbekia, rzepień[10].
Wykaz rodzajów[9]:
|
|
MillerieaeEdytuj
Plemię Millerieae obejmuje rośliny o liściach zwykle naprzeciwległych i gruczołowato owłosionych. Zasięg geograficzny obejmuje przede wszystkim Meksyk i północne Andy, gdzie jest największe zróżnicowanie przedstawicieli. Poza tym rośliny te występują w tropikach całego świata[3]. W Europie środkowej inwazyjne są gatunki z rodzaju żółtlica[10].
Wykaz rodzajów[9]:
|
|
PerityleaeEdytuj
Plemię Perityleae B.G. Baldwin (2002) obejmuje rosnące wśród skał byliny i krzewy o gruczołowatych liściach. Występują one głównie na terenach pustynnych południowo-zachodniej części Ameryki Północnej, poza tym w Andach i na wyspach Desventuradas[3].
Wykaz rodzajów[9]:
- Amauria Benth.
- Eutetras A. Gray
- Galeana La Llave & Lex.
- Lycapsus Phil.
- Pericome A. Gray
- Perityle Benth.
- Villanova Lag.
EupatorieaeEdytuj
Plemię Eupatorieae Cass. 1819 obejmuje rośliny, które łączy specyficzny skład chemiczny wydzieliny miodników, poza tym posiadają one zwykle liście naprzeciwległe, koszyczki dyskowate, kwiaty promieniste o barwie białej, różowej do fioletowej (nigdy żółtej). Przedstawiciele występują na półkuli zachodniej z kilkoma rodzajami rozpowszechnionymi w całych tropikach[3]. W Europie środkowej dziko rośnie tylko sadziec konopiasty, uprawiane są też gatunki z rodzajów żeniszek, liatra, też sadziec purpurowy[10].
Wykaz rodzajów[9]:
|
|
MadieaeEdytuj
Plemię Madieae reprezentowane jest głównie we florze zachodniej Ameryki Północnej (zwłaszcza w Kalifornii)[3]. Jedyny przedstawiciel we florze Europy środkowej należy do rodzaju arnika[10].
Wykaz rodzajów[9]:
|
|
PrzypisyEdytuj
- ↑ a b c Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-05-27].
- ↑ Panero J.L., Funk V.A.. Toward a phylogenetic subfamilial classification for the Compositae (Asteraceae). „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 115 (4), s. 909–922, 2002. Biological Society of Washington.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v B. Baldwin, J.M. Bonifacino, T. Eriksson, V. A. Funk, C.A. Mannheimer, B. Nordenstam, N. Roque, I. Ventosa: Compositeae classification (ang.). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2010-05-24].
- ↑ a b c Panero, J. L., V. A. Funk. 2008. The value of sampling anomalous taxa in phylogenetic studies: major clades of the Asteraceae revealed. Mol. Phylogenet. Evol. 47: 757-782
- ↑ a b c Jose L. Panero: Asteroideae (ang.). Tree of Life. [dostęp 2010-05-27].
- ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy (red.) Szweykowski: Słownik botaniczny. Wyd. wydanie II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. ISBN 83-214-1305-6.
- ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Botanika Systematyka. Wyd. t. 2, wydanie 10. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 83-01-10951-3.
- ↑ a b c Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Genera of Compositae (ang.). compositae.org. [dostęp 2010-05-27].
- ↑ a b c d e f g h Mirek Zbigniew, Piękoś-Mirkowa Halina, Zając Adam, Zając Maria: Vascular plants of Poland – a checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. IB PAN, 2002. ISBN 83-85444-83-1.