Wikipedia

Asteroideae

podrodzina roślin

Asteroideae – podrodzina w obrębie astrowatych (Asteraceae). W świetle współczesnej wiedzy o powiązaniach filogenetycznych w obrębie astrowatych, przyjmowana jest pozycja systematyczna i podział zdefiniowany przez Panero i Funk w 2002[3], później aktualizowany[4][5][6], stosowany także przez Angiosperm Phylogeny Website[2]. W ujęciu takim podrodzina obejmuje 70% zróżnicowania gatunkowego całej rodziny astrowatych[7]. Dawniej Asteroideae nazywane rurkokwiatowymi (też Tubuliflorae) stanowiły jedną z dwóch podrodzin astrowatych (przeciwstawianą języczkokwiatowym Lactucoideae = Liguliflorae) i tak też jeszcze przedstawiany jest zwykle podział astrowatych w polskojęzycznych podręcznikach akademickich[8][9]. W ujęciu takim rurkokwiatowe mają charakter parafiletyczny (Cichorioideae odpowiadające języczkokwiatowym są kladem zagnieżdżonym w obrębie rurkokwiatowych) i dlatego przez taksonomów są one obecnie wąsko definiowane.

Asteroideae
Ilustracja
Aster gawędka
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Asteroideae

Nazwa systematyczna
Asteroideae (Cass.) Lindley
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Systematyka

edytuj

Pozycja systematyczna podrodziny

edytuj

Pozycja systematyczna w kladogramie astrowatych w ujęciu Mandel i in. (2019)[2][6]:

astrowate

Barnadesioideae




Famatinanthoideae





Stifftioideae



Mutisioideae






Wunderlichioideae



Gochnatioideae





Hecastocleidoideae




Pertyoideae




Tarchonanthoideae




Dicomoideae




Carduoideae




Gymnarrhenoideae




Vernonioideae




Cichorioideae




Corymbioideae



Asteroideae















Podział systematyczny podrodziny

edytuj

W 2008 roku w ujęciu Panero i Funk podrodzina dzielona była na trzy główne linie rozwojowe określane rangą nadplemion[5][7][4]. W 2019 Mandel i in. zrekonstruowali drzewo filogenetyczne astrowatych wyróżniając w obrębie podrodziny Asteroideae dwa główne klady[6][10]:

Asteroideae


Calenduleae





Senecioneae



Anthemideae





Gnaphalieae



Astereae







Inuleae




Athroismeae




Helenieae





Neurolaeneae




Coreopsideae



Heliantheae







Tageteae



Millerieae






Perityleae



Eupatorieae





Madieae




Chaenactideae



Bahieae











Senecioneae

edytuj
 
Starzec wiosenny

Plemię Senecioneae Cass. (1819) postrzegane było jako klad bazalny podrodziny Asteroideae lub jeden z trzech głównych kladów tej podrodziny (znajdujących się w politomii)[3][5]. Dalsze analizy filogenetyczne umieściły to plemię jednak w pozycji siostrzanej względem plemienia Anthemideae w obrębie jednego z dwóch głównych kladów w obrębie podrodziny[6]. Rośliny tu zaliczane występują na całym świecie, centra zróżnicowania mają w Afryce południowej, w Ameryce Środkowej, w Andach oraz w południowo-wschodniej Azji[4]. We florze Polski reprezentantami są rodzaje: erechtites, lepiężnik, miłosna, omieg, podbiał, podbiałek, starzec. Rośliny z kilku kolejnych rodzajów bywają uprawiane (np. języczka)[11].

Wykaz rodzajów[12]:

Doroniceae

edytuj

Plemię Doroniceae Panero wyodrębnione zostało jako takson monotypowy w 2005 roku[13]. Wcześniej zaliczany tu rodzaj włączany był do plemienia Senecioneae[3].

Calenduleae

edytuj
 
Nagietek lekarski

Plemię Calenduleae Cass. stanowi klad bazalny nadplemienia Asterodae. Rośliny tu klasyfikowane występują naturalnie w Afryce (centrum zróżnicowania w Afryce południowej), tylko rodzaj nagietek rozprzestrzenił się poza kontynent afrykański sięgając Europy środkowej i południowo-zachodniej Azji. Rośliny tu zaliczane nie wykształcają puchu kielichowego. Częsta jest także heterokarpia – wykształcanie różnokształtnych owoców na tej samej roślinie[4].

Wykaz rodzajów[14]:

Gnaphalieae

edytuj
 
Szarota błotna

Plemię Gnaphalieae (Cass.) Lecoq & Juillet (1831) obejmuje rośliny z centrami występowania na wszystkich kontynentach półkuli południowej. Łuski okrywy kwiatostanu są zwykle błoniaste, często jaskrawo zabarwione, liście całobrzegie[4]. W polskiej florze przedstawicielami są: kocanki, szarota, szarotka, ukwap[15].

Wykaz rodzajów[16]:

Anthemideae

edytuj
 
Rumian polny

Plemię Anthemideae Cass. (1819) obejmuje rośliny o liściach zwykle silnie podzielonych i posiadających charakterystyczny zapach. Listki okrywy zwykle błoniasto obrzeżone. Centra występowania to południowa Afryka, obszar śródziemnomorski i Azja środkowa[4]. W polskiej florze przedstawicieli mają rodzaje: bylica, jastrun, maruna, rumian, rumianek, wrotycz, złocień[15].

Wykaz rodzajów[17]:

Astereae

edytuj
 
Aster incisa

Plemię Astereae Cass. (1819) obejmuje astrowate, których dno kwiatowe jest zwykle nagie, listki otaczające okrywę ułożone są w 3–5 rzędach. Rośliny występują na całym świecie, największe zróżnicowanie osiągając w Afryce, Ameryce Północnej i w Australii[4].

Wykaz rodzajów w układzie podplemion

Podplemię Afroasterinae G.L. Nesom

Podplemię Asterinae (Cass.) Dumort.

Podplemię Astranthiinae G.L.Nesom

Podplemię Baccharidinae Less.

 
Baccharis pilularis

Podplemię Bellidinae Willk.

 
Bellis perennis

Podplemię Boltoniinae G.L.Nesom

Podplemię Brachyscominae G.L.Nesom

 
Brachyscome iberidifolia

Podplemię Celmisiinae Saldivia

 
Celmisia gracilenta

Podplemię Chaetopappinae G.L.Nesom

Podplemię Chamaegerinae G.L. Nesom

Podplemię Chiliotrichinae Bonif.

 
Chiliotrichum diffusum

Podplemię Chrysopsidinae G.L.Nesom

 
Chrysopsis scabrella

Podplemię Conyzinae Horan.

Podplemię Denekiinae G.L. Nesom

Podplemię Doellingeriinae G.L. Nesom

Podplemię Egletinae G.L. Nesom

Podplemię Eschenbachiinae G.L. Nesom

Podplemię Formaniinae G.L. Nesom

Podplemię Geissolepinae G.L. Nesom

Podplemię Grangeinae Benth.

 
Grangea maderaspatana

Podplemię Gutiereziinae G.L. Nesom

 
Gutierrezia sarothrae

Podplemię Homochrominae Benth.

 
Felicia amelloides

Podplemię Ionactinae G.L. Nesom

Podplemię Iranoasterinae G.L. Nesom

Podplemię Lagenophorinae G.L. Nesom

Podplemię Machaerantherinae G.L.Nesom

 
Eurybia macrophylla

Podplemię Madagasterinae G.L. Nesom

Podplemię Mairiinae G.L. Nesom

Podplemię Nannoglottidinae G.L. Nesom

Podplemię Oclemininae G.L. Nesom

Podplemię Oritrophiinae G.L. Nesom

Podplemię Pentachaetinae G.L.Nesom

 
Ericameria nauseosa

Podplemię Printziinae G.L. Nesom

Podplemię Pteroniinae G.L. Nesom

Podplemię Solidagininae O.Hoffm.

 
Solidago canadensis

Podplemię Symphyotrichinae G.L.Nesom

 
Symphyotrichum dumosum

Inuleae

edytuj
 
Oman łąkowy

Plemię Inuleae Cass. (1819) obejmuje dwa klady określane jako podplemiona Inulinae i Plucheinae. Do tego pierwszego należą rośliny o kwiatach zwykle żółtych, występujące głównie w obszarze śródziemnomorskim, w Afryce północnej i wschodniej oraz w Azji południowo-zachodniej. Drugie podplemię obejmuje rośliny o kwiatach zwykle purpurowych i jego przedstawiciele spotykani są na całym świecie w strefie klimatu ciepłego[4]. W polskiej florze występują jako gatunki rodzime przedstawiciele rodzajów pierwszego z podplemion – oman i płesznik, dziczeje tu także smotrawa okazała[15].

Wykaz rodzajów[19]:

Athroismeae

edytuj
 
Centipeda minima

Plemię Athroismeae Panero (2002) obejmuje 9 rodzajów spotykanych w Afryce i Australii.

Wykaz rodzajów[20]:

Feddeeae

edytuj

Plemię Feddeeae to takson monotypowy z rodzajem endemicznym dla Kuby. Rośliny mają skórzaste, całobrzegie liście i jednakowe, białe kwiaty tworzące niewielkie kwiatostany[4].

Helenieae

edytuj
 
Dzielżan jesienny

Plemię Helenieae Benth. & Hook. (1832) obejmuje rośliny występujące na kontynentach amerykańskich, z centrum zróżnicowania w południowo-zachodniej Ameryce Północnej[4]. W Europie środkowej niektórzy przedstawiciele są uprawiani (np. gailardia oścista, nadobna i dzielżan jesienny)[11].

Wykaz rodzajów[21]:

Coreopsideae

edytuj
 
Nachyłek lancetowaty

Plemię Coreopsideae Lindl. (1829) obejmuje rodzaje występujące przede wszystkim w Ameryce Północnej i Południowej[4]. Jedyny rodzaj mający naturalnych przedstawicieli we florze Europy środkowej to uczep. Poza tym uprawiane są tu gatunki m.in. z rodzaju nachyłek, kosmos i dalia[15].

Wykaz rodzajów[22]:

Neurolaeneae

edytuj
 
Neurolaena lobata

Plemię Neurolaeneae Rydb. (1927) obejmuje rośliny o łodygach dętych, korzeniących się w węzłach. Występują głównie w strefie tropikalnej Nowego Świata, kilka gatunków rośnie w tropikach Starego Świata[4].

Wykaz rodzajów[23]:

Tageteae

edytuj
 
Aksamitka rozpierzchła

Plemię Tageteae Cass. (1819) obejmuje rodzaje występujące w strefie klimatu ciepłego i w tropikach Nowego Świata, tylko jeden gatunek z rodzaju Flaveria rośnie poza tym w Australii. Rośliny wyróżniają się specyficznym zapachem monoterpenów i często wyraźnie i mocno żebrowanymi niełupkami[4]. Należący tu rodzaj aksamitka obejmuje gatunki popularne w uprawie, m.in. w Europie środkowej[11].

Wykaz rodzajów[24]:

Chaenactideae

edytuj
 
Chaenactis artemisiifolia

Plemię Chaenactideae B. G. Baldwin (2002) obejmuje tylko trzy rodzaje spotykane w zachodniej części Ameryki Północnej, głównie w Kalifornii[4].

Wykaz rodzajów[25]:

Bahieae

edytuj
 
Bahia ambrosioides

Plemię Bahieae B.G. Baldwin (2002) obejmuje rośliny najbardziej zróżnicowane na południowym zachodzie Ameryki Północnej, poza tym występujące w Ameryce Południowej, Afryce tropikalnej i na wyspach południowego Pacyfiku[4].

Wykaz rodzajów[26]:

Polymnieae

edytuj

Plemię Polymnieae (H. Rob.) Panero (2002) obejmuje tylko jeden rodzaj roślin o naprzeciwległych liściach, występujących we wschodniej części Ameryki Północnej[4][27].

Heliantheae

edytuj
 
Słonecznik zwyczajny

Plemię Heliantheae Cass. (1819) obejmuje rośliny występujące głównie w tropikach i klimacie umiarkowanym na obu kontynentach amerykańskich[4]. Z plemienia tego pochodzi szereg rodzajów, których przedstawiciele są popularni w uprawie, także w Europie środkowej – np. cynia, jeżówka, słonecznik. Należy tu także wiele roślin inwazyjnych w Europie, np. z rodzajów ambrozja, iwa, rudbekia, rzepień[15].

Wykaz rodzajów[28]:

Millerieae

edytuj
 
Żółtlica drobnokwiatowa

Plemię Millerieae obejmuje rośliny o liściach zwykle naprzeciwległych i gruczołowato owłosionych. Zasięg geograficzny obejmuje przede wszystkim Meksyk i północne Andy, gdzie jest największe zróżnicowanie przedstawicieli. Poza tym rośliny te występują w tropikach całego świata[4]. W Europie środkowej inwazyjne są gatunki z rodzaju żółtlica[15].

Wykaz rodzajów[29]:

Perityleae

edytuj
 
Perityle incana

Plemię Perityleae B.G. Baldwin (2002) obejmuje rosnące wśród skał byliny i krzewy o gruczołowatych liściach. Występują one głównie na terenach pustynnych południowo-zachodniej części Ameryki Północnej, poza tym w Andach i na wyspach Desventuradas[4].

Wykaz rodzajów[30]:

Eupatorieae

edytuj
 
Sadziec konopiasty

Plemię Eupatorieae Cass. 1819 obejmuje rośliny, które łączy specyficzny skład chemiczny wydzieliny miodników, poza tym posiadają one zwykle liście naprzeciwległe, koszyczki dyskowate, kwiaty promieniste o barwie białej, różowej do fioletowej (nigdy żółtej). Przedstawiciele występują na półkuli zachodniej z kilkoma rodzajami rozpowszechnionymi w całych tropikach[4]. W Europie środkowej dziko rośnie tylko sadziec konopiasty, uprawiane są też gatunki z rodzajów żeniszek, liatra, też sadziec purpurowy[15].

Wykaz rodzajów[31]:

Madieae

edytuj
 
Arnika górska

Plemię Madieae reprezentowane jest głównie we florze zachodniej Ameryki Północnej (zwłaszcza w Kalifornii)[4]. Jedyny przedstawiciel we florze Europy środkowej należy do rodzaju arnika[15].

Wykaz rodzajów[32][33]:

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b c Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-27] (ang.).
  3. ↑ a b c Panero J.L., Funk V.A.. Toward a phylogenetic subfamilial classification for the Compositae (Asteraceae). „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 115 (4), s. 909–922, 2002. Biological Society of Washington. 
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u B. Baldwin, J.M. Bonifacino, T. Eriksson, V. A. Funk, C.A. Mannheimer, B. Nordenstam, N. Roque, I. Ventosa: Compositeae classification. Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2010-05-24]. (ang.).
  5. ↑ a b c Panero, J. L., V. A. Funk. 2008. The value of sampling anomalous taxa in phylogenetic studies: major clades of the Asteraceae revealed. Mol. Phylogenet. Evol. 47: 757-782
  6. ↑ a b c d Mandel, J.R., Dikow, R.B., Siniscalchi, C.M., Thapa, R., Watson, L.E.& Funk, V.A.. A fully resolved backbone phylogeny reveals numerous dispersals and explosive diversifications throughout the history of Asteraceae. „Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A.”. 116, 28, s. 14083–14088, 2019. DOI: 10.1073/pnas.1903871116. 
  7. ↑ a b Jose L. Panero: Asteroideae. Tree of Life. [dostęp 2010-05-27]. (ang.).
  8. ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy (red.) Szweykowski: Słownik botaniczny. Wyd. wydanie II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. ISBN 83-214-1305-6.
  9. ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Botanika Systematyka. Wyd. t. 2, wydanie 10. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 83-01-10951-3.
  10. ↑ Compositae. [w:] Compositae. The Global Database [on-line]. TICA. [dostęp 2022-04-20].
  11. ↑ a b c Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  12. ↑ Senecioneae Cass.. [w:] Compositae. The Global Database [on-line]. The International Compositae Alliance. [dostęp 2022-07-10].
  13. ↑ J.L. Panero. New combinations and infrafamilial taxa in the Asteraceae. „Phytologia”. 87, s. 1-14, 2005. 
  14. ↑ Calenduleae Cass.. [w:] Compositae. The Global Database [on-line]. The International Compositae Alliance. [dostęp 2022-07-10].
  15. ↑ a b c d e f g h Mirek Zbigniew, Piękoś-Mirkowa Halina, Zając Adam, Zając Maria: Vascular plants of Poland – a checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. IB PAN, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  16. ↑ Gnaphalieae Cass. ex Lecoq & Juill.. [w:] Compositae. The Global Database [on-line]. The International Compositae Alliance. [dostęp 2022-07-10].
  17. ↑ Anthemideae Cass.. [w:] Compositae. The Global Database [on-line]. The International Compositae Alliance. [dostęp 2022-07-10].
  18. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 2022 r. w sprawie listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii i listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Polski, działań zaradczych oraz środków mających na celu przywrócenie naturalnego stanu ekosystemów, [w:] Dz.U.2022.2649 [online], sip.lex.pl [dostęp 2023-01-24].
  19. ↑ Inuleae Cass.. [w:] Compositae. The Global Database [on-line]. The International Compositae Alliance. [dostęp 2022-07-10].
  20. ↑ Athroismeae Panero. [w:] Compositae. The Global Database [on-line]. The International Compositae Alliance. [dostęp 2022-07-10].
  21. ↑ Helenieae Lindl.. [w:] Compositae. The Global Database [on-line]. The International Compositae Alliance. [dostęp 2022-07-10].
  22. ↑ Coreopsideae Lindl.. [w:] Compositae. The Global Database [on-line]. The International Compositae Alliance. [dostęp 2022-07-10].
  23. ↑ Neurolaeneae Rydb.. [w:] Compositae. The Global Database [on-line]. The International Compositae Alliance. [dostęp 2022-07-10].
  24. ↑ Tageteae Cass.. [w:] Compositae. The Global Database [on-line]. The International Compositae Alliance. [dostęp 2022-07-10].
  25. ↑ Chaenactideae B.G.Baldwin. [w:] Compositae. The Global Database [on-line]. The International Compositae Alliance. [dostęp 2022-07-10].
  26. ↑ Bahieae B.G.Baldwin. [w:] Compositae. The Global Database [on-line]. The International Compositae Alliance. [dostęp 2022-07-10].
  27. ↑ Polymnieae (H.Rob.) Panero. [w:] Compositae. The Global Database [on-line]. The International Compositae Alliance. [dostęp 2022-07-10].
  28. ↑ Heliantheae Cass.. [w:] Compositae. The Global Database [on-line]. The International Compositae Alliance. [dostęp 2022-07-10].
  29. ↑ Millerieae Lindl.. [w:] Compositae. The Global Database [on-line]. The International Compositae Alliance. [dostęp 2022-07-10].
  30. ↑ Perityleae B.G.Baldwin. [w:] Compositae. The Global Database [on-line]. The International Compositae Alliance. [dostęp 2022-07-10].
  31. ↑ Eupatorieae Cass.. [w:] Compositae. The Global Database [on-line]. The International Compositae Alliance. [dostęp 2022-07-10].
  32. ↑ Madieae Jeps.. [w:] Compositae. The Global Database [on-line]. The International Compositae Alliance. [dostęp 2022-07-10].
  33. ↑ Genera of Compositae. compositae.org. [dostęp 2010-05-27]. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Asteroideae&oldid=75756457”