Atena Paszko

ukraińska działaczka społeczna

Atena Paszko (wł. Atena Swiatomira Wasiliewna Paszko, ukr. Ате́на-Святоми́ра Васи́лівна Пашко́, ur. 10 października 1931 roku w miejscowości Bystrycia, w obwodzie lwowskim na Ukrainie, zmarła 20 marca 2012 roku w Kijowie) – ukraińska poetka, działaczka społeczna, aktywistka na rzecz praw kobiet, wolności i demokracji[1].

Atena Paszko

Żona Wiaczesława Czornowiła, matka Tarasa Czornowiła.

Edukacja i twórczość edytuj

Paszko ukończyła Narodowy Uniwersytet Leśnictwa Ukrainy. Pracowała na Wydziale Geografii[2]. Następnie zainteresowała się poezją. Jej wiersze drukowano w ukraińskich gazetach.

Jest autorką trzech tomów poetyckich[3]:

  • „Na rozdrożu” (ukr. „На перехрестях”) – wydanego w 1989 roku w Monachium.
  • „Na brzegu świecy” (ukr. „На вістрі свічки”) – wydanego w 1991 roku w Baltimore i Toronto.
  • „Ostrze mojej drogi” (ukr. „Лезо моєї стежки”) – wydanego w 2007 roku w Kijowie.

Działalność społeczna edytuj

 
Atena Paszko i Wiaczesław Czornowił.1995 rok.
 
Atena Paszko w Donbasie, 2012 rok.

Od lat sześćdziesiątych Paszko i jej mąż mieszkali w Kijowie. Angażowali się w działalność opozycyjną i społeczną[4]. Doświadczali licznych represji ze strony władz Związku Radzieckiego[5]. Publicznie wypowiadali się w obronie praw człowieka, w tym osób niesłusznie skazanych.

Paszko broniła ukraińskich intelektualistów i sprzeciwiała się cenzurze prasy. Kierowała do władz listy z apelem o uwolnienie więźniów politycznych. W połowie lat sześćdziesiątych zakazano drukowania jej wierszy i tekstów, szykanowano w pracy, wysyłano do mieszkania kontrole w celu przeprowadzenia rewizji[2][6].

W latach 1967 – 1988 jej mąż, Wiaczesław Czornowił, był trzykrotnie sądzony za działalność antyradziecką i skazany na karę więzienia do zakładów o zaostrzonym rygorze, a wszystkie publikacje Ateny Paszko zostały zakazane przez cenzurę[5][7]. W latach siedemdziesiątych została tymczasowo zatrzymana przez KGB, do lat dziewięćdziesiątych pozostawała pod obserwacją[2].

W 1990 roku wraz z mężem odwiedziła Polskę. W podróży towarzyszyli im dziennikarze „Gazety Wyborczej[8].

Od 1991 roku Paszko kierowała Związkiem Kobiet Ukraińskich[5][6]. Prowadziła działalność edukacyjną w celu zwiększenia aktywności zawodowej kobiet i przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie.

Po śmierci męża w 1999 roku założyła międzynarodową fundację jego imienia i poświęciła się pracy społecznej[2]. Zajmowała się prawami kobiet i dzieci oraz monitorowaniem przestrzegania zasad demokracji w życiu publicznym. Sprzeciwiała dyskryminacji z uwagi na płeć lub poglądy oraz wszelkim formom cenzury mediów.

W 2004 roku Paszko podpisała się pod listem czterdziestu ukraińskich intelektualistów, dziękującym Polakom za poparcie dla ukraińskiej opozycji[9].

Nagrody edytuj

18 sierpnia 1997 roku, na podstawie dekretu prezydenta Łeonida Kuczmy, Atena Paszko została odznaczona Orderem Księżnej Olgi za działalność na rzecz praw kobiet i dzieci[5][10].

18 listopada 2009 roku, dekretem prezydenta Wiktora Juszczenki, przyznano jej Order Wolności w uznaniu za wybitne zasługi na rzecz budowy niepodległego państwa ukraińskiego i działalność społeczną[5][11].

Życie prywatne edytuj

1 czerwca 1964 roku urodził się syn Ateny i Wiaczesława Taras Czornowił.

Jej mąż zginął 25 marca 1999 roku w niejasnych okolicznościach, które wywołały liczne spekulacje, w tym podejrzenie o zabójstwo na tle politycznym[8][12].

Paszko i jej mąż zostali pochowani na cmentarzu w Kijowie[13].

Przypisy edytuj

  1. Zmarła wybitna poetka i działaczka społeczna Atena Paszko [online], zik.ua [dostęp 2020-11-01] (pol.).
  2. a b c d Померла Атена Пашко [online], Права Людини в Україні [dostęp 2020-11-01].
  3. Пашко Атена-Святомира Васильевна [online], nado.znate.ru [dostęp 2020-11-01].
  4. Умерла вдова Вячеслава Чорновила [online], news.pn [dostęp 2020-11-01] (ros.).
  5. a b c d e Умерла вдова Черновила - поэтесса Атена Пашко [online], Великая Эпоха, 21 marca 2012 [dostęp 2020-11-01] (ros.).
  6. a b Умерла жена Вячеслава Чорновила Атена Пашко [online], www.kommersant.ru, 21 marca 2012 [dostęp 2020-11-01] (ros.).
  7. Умерла вдова Вячеслава Черновола [online], 24 Канал [dostęp 2020-11-01] (ros.).
  8. a b Wyborcza.pl [online], lublin.wyborcza.pl [dostęp 2020-11-01].
  9. Polacy, dziękujemy! [online], Wprost, 23 grudnia 2004 [dostęp 2020-11-01] (pol.).
  10. Про нагородження відзнакою Президента України "Орден княгині Ольги", „УКАЗ ПРЕЗИДЕНТА УКРАЇНИ”, zakon.rada.gov.ua, 18 sierpnia 1997 [dostęp 2020-11-01].
  11. Про відзначення державними нагородами України з нагоди Дня Свободи, „УКАЗ ПРЕЗИДЕНТА УКРАЇНИ”, zakon.rada.gov.ua, 18 listopada 2009 [dostęp 2020-11-01].
  12. Jak zginął ukraiński polityk? [online], dziennikpolski24.pl [dostęp 2020-11-01] (pol.).
  13. Atena Paszko spocznie obok męża na Cmentarzu Bajkowym w Kijowie [online], zik.ua [dostęp 2020-11-01] (pol.).