Autobusy miejskie w Białymstoku

Autobusy miejskie w Białymstoku – system komunikacji autobusowej, obejmujący miasto Białystok oraz ościenne gminy. Autobusy to jedyny stały środek transportu miejskiego w Białymstoku – jest to największe takie miasto w Polsce.

Autobusy w Białymstoku
autobus
Państwo

 Polska

Lokalizacja

Białystok i aglomeracja

Organizator

Białostocka Komunikacja Miejska

Operator

KPK, KPKM, KZK

Liczba linii

50[1]

Infrastruktura
Liczba zajezdni

3

Liczba przystanków

1066[2]

Tabor
Liczba pojazdów

256

Strona internetowa

Organizator edytuj

Organizatorem transportu zbiorowego jest Zarząd Białostockiej Komunikacji Miejskiej, podlegający Urzędowi Miejskiemu w Białymstoku. Jest to pierwszy organizator transportu miejskiego w Polsce; powstał 10 czerwca 1991 roku jako Zakład Obsługi Komunikacji Miejskiej w Białymstoku (ZOKM). Po jego likwidacji w 2004 roku, zarządzaniem komunikacją miejską zajmował się Departament Dróg i Transportu Miejskiego (DDiTM), następnie Wydział Transportu Miejskiego (WTM), a od 2007 roku BKM.

BKM zajmuje się ustalaniem tras i rozkładów jazdy, a także wydaje bilety i organizuje ich kontrolę. Zleca wykonywanie obowiązków komunikacyjnych trzem spółkom komunikacyjnym. BKM wprowadził wiele zmian, które wpłynęły na jakość funkcjonowania komunikacji miejskiej w Białymstoku:

  • Ujednolicenie systemu identyfikacji wizualnej taboru – umieszczenie na autobusach logo BKM i numerów taborowych w identycznej na każdym pojeździe czcionce
  • Likwidacja wieloprzejazdowych i okresowych biletów papierowych, które zastąpiono elektroniczną Białostocką Kartą Miejską
  • Umieszczenie na wiatach listw z nazwą przystanku i numerami linii zatrzymujących się na nim
  • Modernizacja przystanków poprzez wymianę wiat na przeszklone konstrukcje z podświetlanymi gablotami na rozkład jazdy i plan miasta
  • Optymalizacja częstotliwości kursowania wybranych linii
  • Korekta istniejącej siatki połączeń
  • Uruchomienie nowej sieci linii nocnych
  • Utworzenie i rozbudowa sieci buspasów
  • Montaż elektronicznych kasowników do biletów i czytników do kart miejskich
  • Wprowadzenie sprzedaży biletów jednorazowych u kierowców autobusów
  • Wprowadzenie systemu sprzedaży biletów przez telefon
  • Uruchomienie portalu pasażera SDK, umożliwiającego zakup biletów okresowych i doładowanie e-portmonetki na karcie miejskiej przez internet
  • Uruchomienie licznych aplikacji mobilnych
  • Wprowadzenie biletomatów mobilnych we wszystkich autobusach

Historia edytuj

Dwudziestolecie międzywojenne edytuj

Pierwsze autobusy komunikacji miejskiej pojawiły się w Białymstoku w 1925 roku. Zastąpiły istniejącą w latach 1895–1919 sieć tramwajów konnych. Kursowały głównie na trasie nr 1 (śladem tramwaju) z Dworca PKP do ul. Mickiewicza przez ulice: Dąbrowskiego, Lipową, Rynek Kościuszki, Sienkiewicza, Warszawską i Świętojańską. Obsługę zapewniały firmy „Samochód” i „Autokaros” kilkunastoma pojazdami w godz. 7 – 22 z częstotliwością co 10 minut. Na Rynku Kościuszki znajdował się dworzec autobusów podmiejskich.

Po II wojnie światowej edytuj

Po zakończeniu II wojny światowej w 1945 roku, utworzono Miejski Zakład Komunikacyjny (MZK). Siedziba firmy mieściła się przy ul. Warszawskiej. Pierwszymi pojazdami komunikacji miejskiej było 5 wojskowych ciężarówek z demobilu. Pierwsze autobusy z prawdziwego zdarzenia pojawiły się pod koniec lat 40. – były to pojazdy marki Chausson AP48. W późniejszym czasie zakupiono także pojazdy Mavag Tr5 i ZIS 155. Mieściły one od 50 do 70 pasażerów.

W 1954 roku istniejący zakład przekształcono w Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne (MPK) z zajezdnią przy ul. Jurowieckiej. W latach 50. tabor zasiliły nowe pojazdy marki Star 51 i N52. Autobusy kursowały na sześciu liniach. Do końca lat 50. w miejskich autobusach pracowali konduktorzy, zajmujący się sprzedażą biletów.

Na początku lat 60. zakupiono autobusy San H01B, H25B, H27B i H100B. Liczba pojazdów przekroczyła 100. W 1966 pojawiły się pierwsze „ogórki” – autobusy Jelcz 272 MEX i 043. W autobusach zamontowano kasowniki i automaty do sprzedaży biletów.

W 1975 roku pojawiły się pierwsze autobusy Autosan H9-35. Lata 70. przyniosły dalszy rozwój miasta. Z powodu zbyt dużych potrzeb i za małych możliwości, rozpoczęto budowę nowej zajezdni przy ul. Składowej na 300 autobusów, którą oddano do użytku w 1977 roku. W tym samym roku na ulicach pojawiły się pierwsze autobusy Jelcz PR110.

W 1982 roku do eksploatacji wprowadzono 20 przegubowych autobusów Ikarus 280 i 1 Ikarus 260. Od 1985 roku rozpoczęto eksploatację pojazdów Jelcz M11 w miejsce dotychczas kupowanych „Berlietów”. W latach 80. białostocki tabor składał się z największej ilości pojazdów – 330.

We wrześniu 1991 roku nastąpił rozpad Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego. W miejsce firmy powstały trzy spółki komunikacyjne: KZK, KPK, KPKM. Autobusy Jelcz PR110M trafiły do Komunalnego Zakładu Komunikacyjnego. Pozostałe, tj. Ikarus 280.26 i Jelcz M11 – do Komunalnego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego i Komunalnego Przedsiębiorstwa Komunikacji Miejskiej. Pojazdy należące do KZK oznaczono numerami 0xx, KPK – 5xx-7xx, a KPKM – 8xx-9xx. Utworzono Zakład Obsługi Komunikacji Miejskiej (ZOKM), pełniący rolę organizatora komunikacji – zajmował się m.in. tworzeniem rozkładów jazdy i sprzedażą biletów. Był to pierwszy organizator transportu miejskiego w Polsce.

W 1992 roku utworzono prywatne przedsiębiorstwo BIATRA, dysponujące pojazdami Ikarus, Jelcz, Scania i Renault. Obsługiwało ono linie 3 i 24 oraz własne podmiejskie 501-505. W roku 1997 uległo ono likwidacji. Ponadto przez krótki czas na linii 18 kursowała prywatna firma ABRA.

Początek lat 90. zapisał się zakupem pierwszych używanych autobusów – Heuliez O305 i O305G (w 1992), Setra SG180 (w 1993) i Mercedes O305G (w 1994). Były to ponadto pierwsze białostockie autobusy z automatyczną skrzynią biegów oraz w innym niż kremowo-czerwone malowaniu. Kontynuowano także zakupy nowszych średniopodłogowych Jelczy – 120M (od 1992), 120MM/1 (od 1995), 120MM/2 (od 1998).

1995 rok zapisał się wprowadzeniem do eksploatacji pierwszych autobusów niskopodłogowych – 2 sztuk marki Jelcz M121M i 3 marki Mercedesy O405N2. Zaczął obowiązywać nowy schemat malowania – biało-zielony. W późniejszym okresie kupiono kolejnych kilkanaście Jelczy M121. W latach 1998–2000 flotę zmodernizowano poprzez zakup 45 autobusów marki MAN – NG312 (39 sztuk) oraz NL222 (6 sztuk). Pozwoliło to zwiększyć udział autobusów niskopodłogowych w taborze do 23%.

XXI wiek edytuj

W lutym 2004 roku funkcje Zakładu Obsługi Komunikacji Miejskiej przejął Zarząd Dróg i Transportu (ZDiT), a w czerwcu 2006 – Wydział Transportu Miejskiego (WTM). W marcu 2007 WTM połączono z Wydziałem Dróg Miejskich, w wyniku czego powstał Departament Dróg i Transportu (DDT).

Pierwsze lata nowego wieku zapisały się kryzysem taborowym. Z pomocą przyszedł ponowny zakup używanych autobusów – głównie niskopodłogowych MAN i Mercedes. Dostarczono także nowe pojazdy – Solaris Urbino 12 i Urbino 18, MAN EL283 i Mercedes O345G. W 2006 flotę odświeżyły 43 nowe MANy, będące pierwszymi pojazdami kupionymi przy wsparciu Unii Europejskiej. Wyposażono je w system monitoringu i zapowiedzi głosowe. W 2008 roku 50% taboru stanowiły pojazdy niskopodłogowe.

Od 2010 roku rolę organizatora komunikacji miejskiej pełni Zarząd Białostockiej Komunikacji Miejskiej (BKM). W latach 2010–2013 wymieniono około 60% taboru autobusowego, wprowadzając pierwsze autobusy klimatyzowane – Solaris. W 2013 roku pojawił się pierwszy autobus hybrydowy. Dzięki modernizacji taboru, w marcu 2010 wycofano ostatnie Ikarusy 280 i Jelcze M11, w maju 2012 – ostatnie Jelcze PR110, w lutym 2018 – ostatni autobus używany drugiej generacji: MAN NG262, a pod koniec września 2019 z ulic ostatecznie zniknęły autobusy Jelcz.

2015 rok upłynął pod znakiem 120-lecia komunikacji. Zakupiono 10 nowych pojazdów – Mercedes, Solaris i Kapena. Te ostatnie są pierwszymi minibusami we flocie i obsługują linie gminne. Od 2018 roku następuje ponowny zakup nowych autobusów w ramach funduszy unijnych, dzięki czemu ponad 99% autobusów to niskopodłogowce, a blisko 60% taboru jest wyposażone w klimatyzację pasażerską.

Obecnie Białystok jest największym miastem w Polsce, które posiada tylko jeden rodzaj środka transportu zbiorowego.

Tabor edytuj

Tabor autobusowy w Białymstoku
 
MAN NL202
nr tab. 761, autobus KPK
 
MAN EL283 Lion’s City T
nr tab. 901, autobus KPKM
 
MAN NL273 Lion’s City
nr tab. 916, autobus KPKM
 
Solaris Urbino 18
nr tab. 350, autobus KPKM

Każdy autobus pomalowany jest w biało-zielone barwy i oznaczony jest logo BKM. Dawniej wyróżniały się pojazdy używane, pozostałe w barwach poprzednich przewoźników oraz te, które oklejono reklamą zewnętrzną.

Wykaz taboru edytuj

W lipcu 2023 BKM posiadała 256 autobusów [3], sześciu różnych marek, w tym:

  • 256 niskopodłogowych
  • 133 przegubowe
  • 2 mini
  • 152 klimatyzowanych[3]
  • 20 elektrycznych[4]
Marka i model Przewoźnik Liczba
Kapena Urby KPKM 2
MAN EL283 KPKM 1
MAN Lion’s City G KPK, KPKM 11
MAN Lion’s City KPK, KPKM, KZK 35
MAN Lion’s City Hybrid KPK 2
MAZ 105 KPKM 1
Mercedes Citaro C2 KPK 1
Mercedes Citaro G KPK 8
Mercedes Citaro G C2 KPK 8
Mercedes Conecto LF KPK, KPKM, KZK 6
Mercedes Conecto G LF KPK, KPKM, KZK 16
Solaris Urbino 12 KPK, KPKM, KZK 73
Solaris Urbino 18 KPK, KPKM, KZK 87
Volvo 7900 Hybrid KZK 6
Yutong E12[4] KPK, KPKM, KZK 20

Przewoźnicy edytuj

W wyniku strajku, 2 września 1991 roku Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne zostało podzielone na 3 spółki konkurujące ze sobą w zakresie obsługi komunikacji miejskiej:

Ponadto od 1992 roku, przez kilka lat obsługę zapewniali przewoźnicy prywatni:

  • Prywatne Przedsiębiorstwo Usług Transportowych BIATRA
  • ABRA
  • PTHW – firma obsługiwała linię 22

W 2007 roku planowano połączyć spółki miejskie w jedną, jednak po przeprowadzeniu licznych analiz, nie zrealizowano tego pomysłu.

Zajezdnie edytuj

Spółki obsługujące komunikację miejską w Białymstoku korzystają z 3 zajezdni zlokalizowanych przy ulicy Składowej i Jurowieckiej.

  • Zajezdnia KZK Białystok znajduje się przy ulicy Jurowieckiej 46A. Powstała w 1954 roku, docelowo na 120 autobusów. W planach jest jej zamknięcie i przeniesienie bazy KZK na ulicę Zacisze.

Dodatkowe informacje edytuj

W czerwcu 2009 roku powstał Klub Miłośników Komunikacji Miejskiej w Białymstoku, którego głównym celem jest remont i zachowanie na kolejne lata autobusów wycofanych z eksploatacji, dla przyszłych pokoleń. Obecnie stowarzyszenie jest właścicielem 7 pojazdów:

Marka i model Dawny właściciel Rok pozyskania Numer
Autosan H9-35 MPK Łomża 2014 605
Ikarus 280.26 MPK Częstochowa 2016 351
Jelcz PR110M KZK Białystok 2010 949
Jelcz 120M KZK Białystok 2011 072
Jelcz 120MM/1 MPK Wrocław 2014 081
Jelcz M11 KPKM Białystok 2012 1071
Mercedes O405N2 PKM Gdynia 2017 992

Historia linii edytuj

Nr linii Rok uruchomienia Trasa w momencie uruchomienia
1 listopad 1945 [5] Dworzec PKP - Dojlidy
2 lipiec 1947[5] Dworzec PKP – Drewniana
3 1949[5] Wygoda – Nowe Miasto
4 1950-1954[5] Mickiewicza – Wysoki Stoczek
5 1950-1954[5] Antoniuk – Piasta
6 1950-1954[5] Rynek Kościuszki – Starosielce
7 1955[5] Rynek Kościuszki – Fasty
8 1956-1964[6] Składowa – Niedźwiedzia (Dojlidy)
9 1956-1964[6] Szosa Północno-Obwodowa – Pietrasze (Silikaty)
10 1956-1964[6] Dworzec PKP – Pułaskiego
11 1965-1969[7] Białostoczek -Kleosin
12 1965-1969[7] Starosielce PKP – Piastowska
13 1970-1971[8] Bacieczki (CPN) – Mickiewicza (Zwierzyniecka)
14 1972-1975[8] Raginisa (Wygoda) – Grabówka
15 1976-1985[9] Szosa Północno-Obwodowa (Białostoczek) – Dojlidy Górne
16 1976-1985[9] Pułaskiego – Białostoczek (Fabryka Dywanów)
17 1976-1985[9] Wysockiego (Silikaty) – Składowa
18 1976-1985[9] 27 Lipca – Przędzalniana (Fasty)
19 26 lipca 1986[10] Gajowa – Mickiewicza
20 1 września 1986[10] Fabryka Dywanów – Słoneczny Stok
21 5 listopada 1988 Zielone Wzgórza- Stadion Jurowiecka
22 20 grudnia 1991 Dworzec PKS – rondo Branickiego – os. Piasta – Dworzec PKS
23 22 lutego 1992 Os. Zielone Wzgórza – PKP Stadion
24 10 kwietnia 1992 Meksykańska – Zielonogórska
25 21 grudnia 1992 Zielonogórska – Os. Dziesięciny – Zielonogórska
26 (102 bis) 22 lutego 1992 (nr 26 od 1 lutego 1993) Os. Białostoczek – PKP Stadion
27 8 kwietnia 1992 Cmentarz Miejski – Os. Nowe Miasto
28 październik-listopad 2002 Sikorskiego/Witosa – Towarowa
29 28 czerwca 2014 Gajowa – Żyzna
30 21 września 2021 Piłsudskiego/Sienkiewicza – Dojlidy Górne
100 1976-1985[9] Dworzec PKP – Wasilków
101 15 sierpnia 1984 BZPB Fasty – Sobolewo
102 24 sierpnia 1984 Księżyno – Jurowce plaża
103 1 marca 1991 Olmonty – Fabryczna (stadion)
104 marzec-kwiecień 2003 Juchnowiec – Kościół Farny
105 (24 bis) 1 września 2005 (nr 105 od 25 czerwca 2007) Branickiego – Sobolewo
106 1 stycznia 2010 – 31 stycznia 2022 Piłsudskiego/Pałacowa – Borsukówka
107 29 marca 2010 Dworzec PKS – Klepacze
108 21 października 2016 Piłsudskiego/Pałacowa – Karakule/Cmentarz
109 11 lipca 2019 Piłsudskiego/Sienkiewicza – Niewodnica Nargilewska
110 listopad 2010 – 31 sierpnia 2018 PKP Stadion – Juchnowiec Kościelny
111 marzec 2012 (do 31 grudnia 2015)
1 września 2021
Dworzec PKS – Supraśl
Piłsudskiego/Kościelna – Ciasne
112 29 sierpnia 2020 Sienkiewicza/Rzeka Biała – Olmonty
113 Luty 2022 (do 16 maj 2022)
1 stycznia 2024
Piastowska - Dobrzyniewo Duże
Rondo R. Reagana - Choroszcz Cmentarz
122 1 września 2021 Piłsudskiego/Pałacowa – Jurowce – Wasilków/Cmentarz
123 29 grudnia 2023 Popiełuszki/Hetmańska - Klepacze
126 1 stycznia 2024 Produkcyjna - Dobrzyniewo Duże
132 1 września 2021 Piłsudskiego/Pałacowa – Jurowce – Katrynka
142 2 października 2023 Centrum Przydworcowe - Sielachowskie - Wasilków/Cmentarz

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Strona BKM [online], komunikacja.bialystok.pl/ [dostęp 2024-01-02] (pol.).
  2. Dane GTFS Zarządu BKM
  3. a b Wykaz autobusów BKM wyposażonych w klimatyzację [online], Białostocka Komunikacja Miejska, 6 lipca 2023 [dostęp 2024-01-02] (pol.).
  4. a b Białystok odbiera pierwsze elektrobusy. Od Yutonga [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2024-01-02] (pol.).
  5. a b c d e f g Andrzej Lechowski: Autobus czerwony przez ulice mego miasta mknie. [dostęp 2022-07-13]. (pol.).
  6. a b c Plan miasta Białegostoku z 1964 roku.
  7. a b Plan miasta Białegostoku z 1969 roku.
  8. a b Plan miasta Białegostoku z 1971 roku.
  9. a b c d e Plan miasta Białegostoku z 1985 roku.
  10. a b Plan miasta Białegostoku z 1988 roku.

Linki zewnętrzne edytuj