Autobusy miejskie w Białymstoku

Autobusy miejskie w Białymstoku – system komunikacji autobusowej, obejmujący miasto Białystok oraz gminy ościenne, wchodzące w skład aglomeracji białostockiej. Autobusy to jedyny stały środek transportu miejskiego w Białymstoku – jest to największe takie miasto w Polsce.

Autobusy w Białymstoku
autobus
Państwo

 Polska

Lokalizacja

Białystok i aglomeracja

Organizator

Białostocka Komunikacja Miejska

Operator

KPK, KPKM, KZK

Liczba linii

56[1]

Lata funkcjonowania

od 1925[2]

Roczna
liczba pasażerów

65 milionów[3]

Infrastruktura
Długość sieci

684 km[4]

Liczba zajezdni

4

Liczba przystanków

1105[5]

Tabor
Liczba pojazdów

256

Strona internetowa

Organizator

edytuj

Organizatorem transportu zbiorowego jest Zarząd Białostockiej Komunikacji Miejskiej, podlegający Urzędowi Miejskiemu w Białymstoku. Jest to pierwszy organizator transportu miejskiego w Polsce; powstał 10 czerwca 1991 roku jako Zakład Obsługi Komunikacji Miejskiej w Białymstoku (ZOKM). Po jego likwidacji w 2004 roku, zarządzaniem komunikacją miejską zajmował się Departament Dróg i Transportu Miejskiego (DDiTM), następnie Wydział Transportu Miejskiego (WTM), a od 2007 roku BKM.

BKM zajmuje się ustalaniem tras i rozkładów jazdy, a także wydaje bilety i organizuje ich kontrolę. Zleca wykonywanie obowiązków komunikacyjnych trzem spółkom komunikacyjnym. Na przestrzeni lat, organizator wprowadził wiele zmian, które wpłynęły na jakość funkcjonowania białostockiej komunikacji miejskiej:

  • ujednolicenie systemu identyfikacji wizualnej taboru – biało-zielone malowanie z identycznym logo na każdym pojeździe, rezygnacja z reklam zewnętrznych
  • likwidacja okresowych biletów papierowych – zastąpienie ich elektroniczną Białostocką Kartą Miejską
  • modernizacja infrastruktury przystankowej – wymiana wiat na przeszklone konstrukcje z podświetlanymi gablotami informacyjnymi i podłużnymi listwami z nazwą przystanku i numerami linii
  • optymalizacja częstotliwości kursowania linii komunikacyjnych
  • korekta tras istniejącej siatki połączeń
  • uruchomienie nowej sieci linii nocnych
  • utworzenie i rozbudowa sieci buspasów
  • montaż elektronicznych kasowników do biletów i czytników do kart miejskich
  • wprowadzenie systemu sprzedaży biletów przez telefon
  • uruchomienie Internetowego portalu pasażera, umożliwiającego zakup biletów on-line
  • wprowadzenie aplikacji mobilnych służących do planowania podróży transportem zbiorowym
  • uruchomienie biletomatów mobilnych

Historia

edytuj

Dwudziestolecie międzywojenne

edytuj

Pierwsze autobusy komunikacji miejskiej pojawiły się w Białymstoku w 1925 roku. Zastąpiły istniejącą w latach 1895–1919 sieć tramwajów konnych. Kursowały głównie na trasie nr 1 (śladem tramwaju) z Dworca PKP do ul. Mickiewicza przez ulice: Dąbrowskiego, Lipową, Rynek Kościuszki, Sienkiewicza, Warszawską i Świętojańską. Obsługę zapewniały firmy „Samochód” i „Autokaros” kilkunastoma pojazdami w godz. 7 – 22 z częstotliwością co 10 minut. Na Rynku Kościuszki znajdował się dworzec autobusów podmiejskich.

Po II wojnie światowej

edytuj

Po zakończeniu II wojny światowej w 1945 roku, utworzono Miejski Zakład Komunikacyjny (MZK). Siedziba firmy mieściła się przy ul. Warszawskiej. Pierwszymi pojazdami komunikacji miejskiej było 5 wojskowych ciężarówek z demobilu. Pierwsze autobusy z prawdziwego zdarzenia pojawiły się pod koniec lat 40. – były to pojazdy marki Chausson AP48. W późniejszym czasie zakupiono także pojazdy Mavag Tr5 i ZIS 155. Mieściły one od 50 do 70 pasażerów.

W 1954 roku istniejący zakład przekształcono w Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne (MPK) z zajezdnią przy ul. Jurowieckiej. W latach 50. tabor zasiliły nowe pojazdy marki Star 51 i N52. Autobusy kursowały na sześciu liniach. Do końca lat 50. w miejskich autobusach pracowali konduktorzy, zajmujący się sprzedażą biletów.

Na początku lat 60. zakupiono autobusy San H01B, H25B, H27B i H100B. Liczba pojazdów przekroczyła 100. W 1966 pojawiły się pierwsze „ogórki” – autobusy Jelcz 272 MEX i 043. W autobusach zamontowano kasowniki i automaty do sprzedaży biletów.

Lata 70. przyniosły dalszy rozwój miasta. W 1975 roku pojawiły się pierwsze autobusy Autosan H9-35. Z powodu zbyt dużych potrzeb przewozowych i za małego istniejącego taboru, rozpoczęto budowę nowej zajezdni przy ul. Składowej, mogącej pomieścić 300 autobusów. Obiekt oddano do użytku w 1977 roku. W tym samym roku na ulicach pojawiły się pierwsze autobusy Jelcz PR110, a rok później 5 przegubowych autobusów Jelcz 021.

W 1982 roku do eksploatacji wprowadzono 20 przegubowych autobusów Ikarus 280 i 1 Ikarus 260. Od 1985 roku rozpoczęto eksploatację pojazdów Jelcz M11 w miejsce dotychczas kupowanych „Berlietów”. W latach 80. białostocki tabor składał się z największej ilości pojazdów w historii – 330.

We wrześniu 1991 roku nastąpił rozpad Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego. W miejsce firmy powstały trzy spółki komunikacyjne: Komunalne Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej (KPKM), Komunalne Przedsiębiorstwo Komunikacyjne (KPK) i Komunalny Zakład Komunikacyjny (KZK). Autobusy Jelcz PR110 trafiły w większości do KZK. Ikarusy 280, Jelcze M11 i pojedyncze sztuki Jelczy PR110 zasiliły tabor KPK i KPKM. Pojazdy należące do KZK oznaczono numerami 0xx, KPK – 5xx-7xx, a KPKM – 8xx-9xx. Utworzono Zakład Obsługi Komunikacji Miejskiej (ZOKM), pełniący rolę organizatora komunikacji – zajmował się m.in. tworzeniem rozkładów jazdy i sprzedażą biletów. Był to pierwszy organizator transportu miejskiego w Polsce.

W 1992 roku na linie komunikacji miejskiej wpuszczono przewoźników prywatnych: BIATRA, ABRA i PTHW. BIATRA funkcjonowała do roku 1997. Dysponowała około 25 autobusami, w tym: Ikarus 280 (ex. NRD), Jelcz PR110, Scania CR112 i Renault SC10. Obsługiwała linie: 3 i 24 oraz linie podmiejskie komercyjne: 501-505. ABRA i PTHW funkcjonowały do około 1993 roku, realizując przewozy na liniach: 18, 22 i 101.

W pierwszej połowie lat 90. zakupiono autobusy używane Heuliez O305 i O305G, Setra SG180 i Mercedes O305G. Były to pierwsze białostockie autobusy z automatyczną skrzynią biegów. Kontynuowano także zakupy nowszych średniopodłogowych Jelczy 120M.

W 1995 roku wprowadzono do eksploatacji pierwsze autobusy niskowejściowe – Jelcz M121 (2 sztuki) i Mercedes O405N2 (3 sztuki). Zmieniono barwy autobusów na biało-zielone. W późniejszych latach zakupiono kolejne kilkanaście Jelczy M121. W latach 1998–2000 flotę zmodernizowano poprzez zakup 45 autobusów marki MAN NG312 (39 sztuk) i NL222 (6 sztuk). Udział autobusów niskopodłogowych zwiększył się dzięki temu do 23%.

XXI wiek

edytuj

W lutym 2004 roku funkcje Zakładu Obsługi Komunikacji Miejskiej przejął Zarząd Dróg i Transportu (ZDiT), a w czerwcu 2006 – Wydział Transportu Miejskiego (WTM). W marcu 2007 WTM połączono z Wydziałem Dróg Miejskich, w wyniku czego powstał Departament Dróg i Transportu (DDT).

Początek lat 2000. charakteryzował się kryzysem taborowym. W celu poprawy stanu floty, rozpoczęto zakup autobusów używanych, głównie niskopodłogowych MAN i Mercedes. Dostarczono także nowe pojazdy – Solaris Urbino 12 i Urbino 18, MAN EL283 i Mercedes O345G. W 2006 flotę odświeżyły 43 nowe MANy, będące pierwszymi pojazdami kupionymi przy wsparciu Unii Europejskiej. Wyposażono je w system monitoringu i zapowiedzi głosowe. W 2008 roku 50% taboru stanowiły pojazdy niskopodłogowe.

Od 2010 roku rolę organizatora komunikacji miejskiej pełni Zarząd Białostockiej Komunikacji Miejskiej (BKM). W latach 2010–2013 wymieniono około 60% taboru autobusowego, wprowadzając pierwsze autobusy klimatyzowane – Solaris. W 2013 roku pojawił się pierwszy autobus hybrydowy. Dzięki modernizacji taboru, w marcu 2010 wycofano ostatnie Ikarusy 280 i Jelcze M11, w maju 2012 – ostatnie Jelcze PR110, w lutym 2018 – ostatni autobus używany drugiej generacji MAN (NG262), a pod koniec września 2019 z ulic ostatecznie zniknęły autobusy Jelcz (120MM/2).

2015 rok upłynął pod znakiem 120-lecia komunikacji. Zakupiono 10 nowych pojazdów – Mercedes, Solaris i Kapena. Te ostatnie są pierwszymi minibusami we flocie i obsługują linie gminne. Od 2018 roku następuje ponowny zakup nowych autobusów w ramach funduszy unijnych, dzięki czemu ponad 99% autobusów to niskopodłogowce, a blisko 60% taboru jest wyposażone w klimatyzację pasażerską.

Obecnie Białystok jest największym miastem w Polsce, które posiada tylko jeden rodzaj środka transportu zbiorowego.

Sieć białostockiej komunikacji miejskiej składa się z 56 linii[6], w tym:

  • 50 dziennych (30 miejskich, 17 podmiejskich i 3 gminnych)
  • 6 nocnych

Autobusy BKM obsługują miasto Białystok, a także gminy ościenne: Choroszcz, Dobrzyniewo Duże, Juchnowiec Kościelny, Supraśl, Wasilków, Zabłudów.

Tabor autobusowy w Białymstoku
 
MAN NL202
nr tab. 761, autobus KPK
 
MAN EL283 Lion’s City T
nr tab. 901, autobus KPKM
 
MAN NL273 Lion’s City
nr tab. 916, autobus KPKM
 
Solaris Urbino 18
nr tab. 350, autobus KPKM

Zgodnie z zawartymi umowami przewozowymi, tabor autobusowy BKM składa się z 256 autobusów[6]. Udział autobusów niskopodłogowych wynosi 100%, a klimatyzowanych 60%. Ich średni wiek wynosi 9 lat.

  • tabor charakteryzuje się biało-zielonym malowaniem
  • operatorzy mają zakaz stosowania reklam zewnętrznych
  • wszystkie autobusy wyposażone są w system informacji pasażerskiej składający się z wyświetlaczy zewnętrznych i wewnętrznych oraz zapowiedzi głosowych
Marka i model KPKM KPK KZK
Kapena Urby 2
MAN Lion’s City G 6 4
MAN Lion’s City 2 4 3
Mercedes Citaro C2 1
Mercedes Citaro G 8
Mercedes Citaro G C2 8
Mercedes Citaro G C2 Hybrid 2
Mercedes Conecto LF 6 3
Mercedes Conecto G LF 9 7
Solaris Urbino 8,9 LE 7
Solaris Urbino 12 25 16 31
Solaris Urbino 18 35 34 18
Volvo 7900 Hybrid 6
Yutong E12 6 8 6

Przewoźnicy

edytuj

W wyniku strajku, 2 września 1991 roku Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne zostało podzielone na 3 spółki konkurujące ze sobą w zakresie obsługi komunikacji miejskiej:

Ponadto od 1992 roku, przez kilka lat obsługę zapewniali przewoźnicy prywatni:

  • Prywatne Przedsiębiorstwo Usług Transportowych BIATRA – do 1997 roku
  • ABRA – do 1993 roku
  • PTHW – do 1993 roku

W 2007 roku planowano połączyć spółki miejskie w jedną, jednak po przeprowadzeniu licznych analiz, nie zrealizowano tego pomysłu.

Zajezdnie

edytuj

Spółki obsługujące komunikację miejską w Białymstoku korzystają z 4 zajezdni zlokalizowanych przy ulicy Składowej, Jurowieckiej i Pomocnej.

  • Zajezdnia KZK Białystok znajduje się przy ul. Jurowieckiej 46A. Powstała w 1954 roku i może pomieścić do 120 autobusów 9-metrowych (do 80 autobusów 12-metrowych). Od połowy 2023 roku rozpoczęła działanie nowa zajezdnia KZK przy ul. Pomocnej, przy której stacjonują autobusy elektryczne. Docelowo zastąpi ona bazę przy ul. Jurowieckiej i będzie mogła pomieścić do 100 autobusów 12-metrowych.
  • Zajezdnie KPK Białystok i KPKM Białystok mieszczą się przy ul. Składowej 7 i 11. Baza wybudowana w 1977 roku może pomieścić do 300 autobusów 12-metrowych.

Historia linii

edytuj
Nr linii Rok uruchomienia Trasa w momencie uruchomienia
1 listopad 1945[7] Dworzec PKP - Dojlidy
2 lipiec 1947[7] Dworzec PKP – Drewniana
3 1949[7] Wygoda – Nowe Miasto
4 1950-1954[7] Mickiewicza – Wysoki Stoczek
5 1950-1954[7] Antoniuk – Piasta
6 1950-1954[7] Rynek Kościuszki – Starosielce
7 1955[7] Rynek Kościuszki – Fasty
8 1956-1964[8] Składowa – Niedźwiedzia (Dojlidy)
9 1956-1964[8] Szosa Północno-Obwodowa – Pietrasze (Silikaty)
10 1956-1964[8] Dworzec PKP – Pułaskiego
11 1965-1969[9] Białostoczek -Kleosin
12 1965-1969[9] Starosielce PKP – Piastowska
13 1970-1971[10] Bacieczki (CPN) – Mickiewicza (Zwierzyniecka)
14 1972-1975[10] Raginisa (Wygoda) – Grabówka
15 1976-1985[11] Szosa Północno-Obwodowa (Białostoczek) – Dojlidy Górne
16 1976-1985[11] Pułaskiego – Białostoczek (Fabryka Dywanów)
17 1976-1985[11] Wysockiego (Silikaty) – Składowa
18 1976-1985[11] 27 Lipca – Przędzalniana (Fasty)
19 26 lipca 1986[12] Gajowa – Mickiewicza
20 1 września 1986[12] Fabryka Dywanów – Słoneczny Stok
21 5 listopada 1988 Zielone Wzgórza- Stadion Jurowiecka
22 20 grudnia 1991 Dworzec PKS – rondo Branickiego – os. Piasta – Dworzec PKS
23 22 lutego 1992 Os. Zielone Wzgórza – PKP Stadion
24 10 kwietnia 1992 Meksykańska – Zielonogórska
25 21 grudnia 1992 Zielonogórska – Os. Dziesięciny – Zielonogórska
26 (102 bis) 22 lutego 1992 (nr 26 od 1 lutego 1993) Os. Białostoczek – PKP Stadion
27 8 kwietnia 1992 Cmentarz Miejski – Os. Nowe Miasto
28 październik-listopad 2002 Sikorskiego/Witosa – Towarowa
29 28 czerwca 2014 Gajowa – Żyzna
30 21 września 2021 Piłsudskiego/Sienkiewicza – Dojlidy Górne
100 1976-1985[11] Dworzec PKP – Wasilków
101 15 sierpnia 1984 BZPB Fasty – Sobolewo
102 24 sierpnia 1984 Księżyno – Jurowce plaża
103 1 marca 1991 Olmonty – Fabryczna (stadion)
104 marzec-kwiecień 2003 Juchnowiec – Kościół Farny
105 (24 bis) 1 września 2005 (nr 105 od 25 czerwca 2007) Branickiego – Sobolewo
106 1 stycznia 2010 – 31 stycznia 2022 Piłsudskiego/Pałacowa – Borsukówka
107 29 marca 2010 Dworzec PKS – Klepacze
108 21 października 2016 Piłsudskiego/Pałacowa – Karakule/Cmentarz
109 11 lipca 2019 Piłsudskiego/Sienkiewicza – Niewodnica Nargilewska
110 listopad 2010 – 31 sierpnia 2018 PKP Stadion – Juchnowiec Kościelny
111 marzec 2012 (do 31 grudnia 2015)
1 września 2021
Dworzec PKS – Supraśl
Piłsudskiego/Kościelna – Ciasne
112 29 sierpnia 2020 Sienkiewicza/Rzeka Biała – Olmonty
113 Luty 2022 (do 16 maj 2022)
1 stycznia 2024
Piastowska - Dobrzyniewo Duże
Rondo R. Reagana - Choroszcz Cmentarz
122 1 września 2021 Piłsudskiego/Pałacowa – Jurowce – Wasilków/Cmentarz
123 29 grudnia 2023 Popiełuszki/Hetmańska - Klepacze
126 1 stycznia 2024 Produkcyjna - Dobrzyniewo Duże
132 1 września 2021 Piłsudskiego/Pałacowa – Jurowce – Katrynka
142 2 października 2023 Centrum Przydworcowe - Sielachowskie - Wasilków/Cmentarz
C maj/czerwiec 2016 - październik 2017 Dworzec PKS - Kampus Uniwersytecki (Ciołkowskiego)

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Strona BKM [online], komunikacja.bialystok.pl/ [dostęp 2024-10-01] (pol.).
  2. Strona BKM [online], komunikacja.bialystok.pl/ [dostęp 2024-10-01] (pol.).
  3. Dane z Raportu o stanie Miasta Białegostoku za rok 2023
  4. Dane z Raportu o stanie Miasta Białegostoku za rok 2023
  5. Dane z Raportu o stanie Miasta Białegostoku za rok 2023
  6. a b Rozkład jazdy [online], komunikacja.bialystok.pl, 8 października 2023 [dostęp 2023-10-08] (pol.).
  7. a b c d e f g Andrzej Lechowski: Autobus czerwony przez ulice mego miasta mknie. [dostęp 2022-07-13]. (pol.).
  8. a b c Plan miasta Białegostoku z 1964 roku.
  9. a b Plan miasta Białegostoku z 1969 roku.
  10. a b Plan miasta Białegostoku z 1971 roku.
  11. a b c d e Plan miasta Białegostoku z 1985 roku.
  12. a b Plan miasta Białegostoku z 1988 roku.

Linki zewnętrzne

edytuj