Automobilwerk Eisenach
VEB Automobilwerk Eisenach (AWE) – były producent samochodów w Eisenach w Niemczech, a do 1990 roku w Niemieckiej Republice Demokratycznej.
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba | |
| Data założenia |
1896 |
| Data likwidacji |
1991 |
| Forma prawna | |
Położenie na mapie Niemieckiej Republiki Demokratycznej  | |
 50°58′N 10°19′E/50,966667 10,316667
| |
Historia edytuj
Fahrzeugfabrik Eisenach edytuj
Historia przedsiębiorstwa zaczyna się 3 grudnia 1896 roku, kiedy to Heinrich Erhardt założył Fahrzeugfabrik Eisenach (FFE) w Eisenach. Początkowo zakład zajmował się produkcją rowerów i broni. Dwa lata później fabryka rozpoczęła produkcję samochodów na licencji francuskiego Decauville. Przedsiębiorstwo było trzecim co do wielkości producentem samochodów w Niemczech, po Daimler-Motoren-Gesellschaft i Benz & Cie. Syn Heinricha Erhardta – Gustav rozwinął fabrykę, która pod koniec XIX wieku zatrudniała już 1300 pracowników[1].
Era Dixi edytuj
W 1903 roku rodzina Ehrhardtów wycofała się z prowadzenia przedsiębiorstwa z powodu problemów i wygaśnięcia licencji Decauville’a. Rok później przedsiębiorstwo zaczęło wytwarzać samochody pod nową nazwą Dixi. Głównym inżynierem został Willi Seck. Topowy model U 35 z 65-konnym silnikiem produkowano od 1907 roku, wkrótce przeszedł modernizację, w wyniku której znacznie poprawiono jego osiągi (prędkość maksymalna 85 km/h).
Podczas I wojny światowej fabryka produkowała ciężarówki i broń. W czasie wojny zniszczono wyposażenie zakładu. W 1919 roku produkcję samochodów wznowiono. Trudności finansowe zmusiły przedsiębiorstwo do mariażu z Gothaer Waggonfabrik AG. Spadek koniunktury spowodował zmianę profilu produkcji. Nastawiono się na wytwarzanie małych samochodów. W 1927 roku rozpoczęto produkcję modelu DA-1 3/15, na licencji brytyjskiego Austin 7[1].
Era BMW edytuj
W listopadzie 1928 roku zakład i prawa do marki Dixi wykupiło BMW. Fahrzeugfabrik Eisenach stała się kolebką osobowych samochodów BMW. Po zakończeniu produkcji BMW Dixi, nazwa Dixi wkrótce zniknęła z samochodów z Eisenach, a samą fabrykę przemianowano na BMW-Werk Eisenach. Niebawem rozpoczęto produkcję zmodernizowanej wersji samochodu BMW Dixi o nazwie BMW 3/15. Do 1931 roku wyprodukowano 25 000 egzemplarzy tego samochodu w wersjach od DA 1 do DA 4 (DA – niem. Deutsche Ausführung – produkcja niemiecka). Rok później rozpoczęto produkcję nowego modelu BMW 3/20 AM-1 z niezależnym zawieszeniem wszystkich kół i silnikiem o pojemności skokowej 788 cm³.
W 1933 roku BMW rozpoczęło w Eisenach produkcję automobili z 6-cylindrowymi silnikami. Pierwszym z nich był model 303, a następnie 315, 319, 327 oraz eleganckie sportowe coupé BMW 328. Łącznie wytworzono 62 864 egzemplarzy nowej serii modeli.
W 1942 roku z powodu wybuchu II wojny światowej wstrzymano seryjną produkcję samochodów. Fabryka BMW w Eisenach rozpoczęła produkcję motocykli dla Wehrmachtu i silników samolotowych dla Luftwaffe. W wyniku działań wojennych fabryka została zniszczona w blisko 60 procentach[2].
Lata powojenne – Eisenacher Motorenwerk edytuj
Po II wojnie światowej Turyngia znalazła się na terenie sowieckiej strefy okupacyjnej. Znacjonalizowana fabryka dostała pod zarząd Radziecka Administracja Wojskowa w Niemczech (niem. Sowjetische Militäradministration in Deutschland). Zmieniono także jej nazwę na Sowjetische AG Maschinenbau Awtowelo, Werk BMW Eisenach.
Produkcję samochodów wznowiono w 1945 roku. Były to zmodyfikowane przedwojenne BMW 340, 321, 326. Wkrótce zmieniono oznaczenie samochodów opuszczających fabrykę, odtąd nosiły one nazwę EMW (Eisenacher Motorenwerk dla odróżnienia od BMW – Bayerische Motoren Werke). Powstawały kolejne modele BMW / EMW 327-1, 327-2, 327-3 i BMW / EMW 340, 340-1, 340-2. Tak długo jak fabryką zarządzali sowieci BMW nie mogło dochodzić swoich praw co do marki i znaku handlowego.
W 1952 roku Związek Radziecki przekazał fabrykę władzom powstałej trzy lata wcześniej Niemieckiej Republice Demokratycznej. W imieniu państwa zarząd nad przedsiębiorstwem objęło Ludowe Stowarzyszenie Przemysłowe Zakładów Samochodowych, czyli Industrieverband Fahrzeugbau (w skrócie IFA). BMW zażądało zmiany loga EMW, które niczym nie odbiegało od znaku przedsiębiorstwa z Monachium. Ostatecznie przedsiębiorstwo w Eisenach musiało zmienić swój znak handlowy (charakterystyczną dla BMW niebiesko-białą szachownicę wewnątrz okręgu zastąpiono biało-czerwoną), zdecydowano także o zmianie nazwy przedsiębiorstwa na Eisenacher Motorenwerk (EMW). W 1953 roku EMW wystawiało nawet swój zespół w Formule 1 – pierwszym kierowcą był Niemiec – Edgar Barth[3].
VEB Automobilwerk Eisenach edytuj
W rok później ostatecznie zmieniono nazwę przedsiębiorstwa na VEB Automobilwerk Eisenach w skrócie AWE. Początkowo wytwarzano stare modele DKW z trzycylindrowymi dwusuwowymi silnikami – IFA F9. Równolegle, aż do roku 1955, produkowano przedwojenne modele BMW.
W 1956 roku pojawiła się pierwsza seria nowych Wartburgów. Początkowo był to typ 311, potem dołączył do niego model 312. Konstrukcja i dwusuwowe silniki obu pojazdów bazowały na modelu IFA F9. Kolejny model Wartburga 353 był już o wiele nowocześniejszy. Planowano nawet produkcję 4-suwowych silników, jednak zgodnie z wolą państwowych prominentów musiano zrezygnować z tego zamiaru. Ostatecznie dopiero w 1988 roku rozpoczęto w Wartburgach montaż czterosuwowych jednostek napędowych (Wartburg 1.3). Produkcję Wartburgów zakończono trzy lata później.
Dodatkowo AWE zajmowała się także produkcją motocykli. Produkowano model ze sztywną ramą EMW R 35, zastąpiony R35/2 z amortyzowanym widelcem przednim, ostatecznie zastąpiony R35/3 z resorowanym także zawieszeniem tylnym[4].
Losy przedsiębiorstwa po zjednoczeniu Niemiec edytuj
Zjednoczenie Niemiec oznaczało upadek przedsiębiorstwa w Eisenach. Automobilwerk Eisenach, który nie był w stanie konkurować na rynku ze względu na przestarzałą konstrukcję swojego głównego produktu – Wartburga, w 1991 roku został przejęty i zamknięty przez Treuhandanstalt (instytucja państwowa odpowiedzialna za prywatyzację przedsiębiorstw w byłej NRD). Wielu pracowników znalazło zatrudnienie w nowo powstałych w Eisenach zakładach koncernu Opla. W części dawnej fabryki AWE stworzono muzeum motoryzacji Automobilbaumuseum Eisenach[4].
Produkcja samochodów fabryki w Eisenach w latach 1898–1991 edytuj
| Okres produkcji[4] |
Model | Liczba egzemplarzy |
|---|---|---|
| 1898-1903 | Wartburg | ok. 250 |
| 1904-1927 | Dixi – samochody osobowe | 6090 |
| 1907-1927 | Dixi – samochody ciężarowe | 2622 |
| 1907-1928 | Dixi – model DA 1 | 9308 |
| 1929-1942 | BMW DA 2, DA 3, DA 4, BMW 303, 309, 315, 319, 319/1, 329, 320, 321, 325, 326, 327, 328, 335 |
78 768 |
| 1945–1950 | BMW 321 | 8996 |
| 1946-1947 | BMW 326 | 16 |
| 1952-1955 | BMW / EMW 327-1, 327-2, 327-3 | 505 |
| 1949-1955 | BMW / EMW 340, 340-1, 340-2 | 21 083 |
| 1952 | IFA EMW 325-3 | 166 |
| 1953-1956 | EMW-IFA F9 | 38 782 |
| 1955-1965 | Wartburg 311/312 | 258 928 |
| 1957−1960 | Wartburg-Sport 313-1 | 469 |
| 1965–1966 | Wartburg 312-1 | 33 759 |
| 1966–1975 | Wartburg 353 | 356 330 |
| 1975-1988 | Wartburg 353 W | 868 860 |
| 1988–1991 | Wartburg 1.3 | 152 775 |
| Razem: | 1 837 708 |
Produkcja motocykli fabryki w Eisenach w latach 1930–1955 edytuj
| Okres produkcji[4] |
Model | Liczba egzemplarzy |
|---|---|---|
| 1937-1940 | BMW/EMW R 35 | |
| 1941–1944 | BMW R 75 | 18 440 |
| 1945-1955 | BMW/EMW R 35 | ok. 83 000 |
Przypisy edytuj
- ↑ a b Werner Reiche, Meilensteine aus Eisenach. Ein Jahrhundert Automobilgeschichte, Michael Stück, wyd. 1. Aufl, Stuttgart: Schrader, 2003, ISBN 3-613-87260-9, OCLC 54610617.
- ↑ Till Lorenzen: BMW als Flugmotorenhersteller 1926–1940. Staatliche Lenkungsmaßnahmen und unternehmerische Handlungsspielräume. Oldenbourg, München 2008, ISBN 978-3-486-58155-3 (Zugleich Dissertation an der Universität Konstanz).
- ↑ BMW Eisenach wurde Volkseigentum. In: Kraftfahrzeugtechnik. 6/1952, S. 193.
- ↑ a b c d N.N., MFB Eisenacher-Verlagsgesellschaft, Verein „Freunde des Automobilbaues der Region Eisenach”, StadtZeit, Januarheft, Eisenach 2000, 24–27.