Azjatycki sposób produkcji
Azjatycki sposób produkcji, azjatycki sposób gospodarowania – w ekonomii politycznej Karola Marksa szczególny przykład sposobu produkcji charakterystycznego dla wschodnich despotycznych monarchii, w których, przy istnieniu antagonizmu klasowego, środki produkcji są całkowitą własnością państwa.
Społeczeństwa, posiadające taki ustrój produkcji, są skrajnie konserwatywne i nie podlegają regułom postępu, wyrażonego w zasadach materializmu historycznego[1]. Marks doszukiwał się przykładów tego typu organizacji produkcji w Indiach, Egipcie, Mezopotamii, Chinach, gdzie szczególne warunki naturalne (konieczność irygacji) doprowadziły do stworzenia scentralizowanej administracji, sprawującej całkowitą kontrolę i własność nad ziemią[1].
Sama koncepcja pojawiła się w myśli Marksa ok. roku 1853. Została wyrażona w kilku listach i artykułach, a także później w Przyczynku do krytyki ekonomii politycznej[1]. Azjatycki sposób produkcji stał się elementem licznych kontrowersji i sporów w teorii marksizmu. Wynikało to przede wszystkim z faktu, że przeczył on uniwersalności zasad materializmu historycznego. Z tego względu azjatycki sposób produkcji często interpretowano jako szczególną formę feudalizmu (tzw. biurokratyczny feudalizm) lub niewolnictwa. Pojawiały się też m.in. koncepcje wskazujące na mieszany niewolniczo-feudalny charakter formacji lub łączący elementy niewolnictwa, feudalizmu i pracy najemnej[2].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Kołakowski 2009, t. I, s. 351.
- ↑ Zakończenie. Historia Bliskiego Wschodu a teoria o formacjach społeczno-ekonomicznych. W: Julia Zabłocka: Historia Bliskiego Wschodu w starożytności. Wrocław: Ossolineum, 1987. ISBN 83-04-02183-8.
Bibliografia edytuj
- Leszek Kołakowski, Główne nurty marksizmu, Krzysztof Pomian, t. I, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, ISBN 978-83-01-15759-3, ISBN 978-83-01-15762-3, OCLC 751291748.