Azotan potasu

Azotan potasu
	Próbka związku
Nazewnictwo
	Nomenklatura systematyczna (IUPAC)
addyt.	trioksydoazotan(1−) potasu
	Inne nazwy i oznaczenia
półsyst.	azotan potasu
Stocka	azotan(V) potasu
farm.	kalii nitras
inne	saletra potasowa, E252
	Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	KNO3
Masa molowa	101,10 g/mol
Wygląd	bezbarwne kryształy
Minerały	nitrokalit (saletra indyjska, saletra potasowa)
	Identyfikacja
Numer CAS	7757-79-1; 57137-40-3 (monohydrat)
PubChem	24434
DrugBank	DB11090
Właściwości
	Gęstość
	2,105 g/cm³; ciało stałe; 2,109 g/cm³ (20 °C); ciało stałe
	Rozpuszczalność w wodzie
	38,3 g/100 g
	w innych rozpuszczalnikach
	praktycznie nierozpuszczalny w etanolu, rozpuszczalny w glicerolu i amoniaku
Temperatura topnienia	334 °C
Temperatura rozkładu	400 °C; 530 °C (w obecności powietrza)
Budowa
Układ krystalograficzny	rombowy
Niebezpieczeństwa
	Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	Na podstawie podanej karty charakterystyki
Uwaga
Zwroty H	H272
Zwroty P	P220
	Europejskie oznakowanie substancji
	oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne
	Na podstawie podanej karty charakterystyki
	Utleniający; (O)
Zwroty R	R8
Zwroty S	brak zwrotów S
	NFPA 704
Na podstawie; podanego źródła	0 1 0 OX
Temperatura zapłonu	niepalny
Numer RTECS	TT3700000
Dawka śmiertelna	LD50 2–4 g/kg (szczur lub królik, doustnie)
	Podobne związki
Inne aniony	azotyn potasu, chloran potasu
Inne kationy	azotan sodu, azotan amonu
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ten artykuł od 2011-01 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Azotan potasu (nazwa Stocka: azotan(V) potasu, nazwy zwyczajowe: saletra potasowa, saletra indyjska), KNO
3 – nieorganiczny związek chemiczny z grupy azotanów, sól potasu i kwasu azotowego.

Azotan potasu występuje w przyrodzie w niewielkich ilościach w postaci minerału nitrokalitu w krajach o suchym, gorącym klimacie, m.in. w Chinach i Indiach. Z tych państw był sprowadzany do Europy, czemu zawdzięcza nazwę „saletra indyjska”.

Otrzymywanie

Obecnie otrzymuje się ją głównie w reakcji podwójnej wymiany między azotanem sodu i chlorkiem potasu (strąca się najtrudniej rozpuszczalny spośród tych soli chlorek sodu, w roztworze pozostaje KNO₃):

NaNO
3 + KCl → KNO
3 + NaCl

Właściwości

Saletra potasowa jest bezbarwnym, krystalicznym ciałem stałym. Jej temperatura topnienia wynosi 334 °C^[2]. Przy ogrzaniu rozkłada się w endotermicznej, odwracalnej reakcji na azotyn potasu i tlen^[4]:

2KNO
3 ⇄ 2KNO
2 + O
2↑

Zastosowanie

Nawóz sztuczny.
Saletra potasowa jest utleniaczem. Z tego powodu jej głównym zastosowaniem była produkcja czarnego prochu. Obecnie stosowana w pirotechnice jako utleniacz, m.in. do wytworzenia fotobłysków, czyli krótkich i bardzo jasnych impulsów świetlnych uzyskiwanych podczas spalania mieszaniny saletry z pyłami metali. Po zmieszaniu z sacharydem, np. sacharozą w proporcjach stechiometrycznych i stopieniu tworzy substancję łatwopalną (znaną jako karmelek lub karmelka) o temperaturze zapłonu ok. 400 °C, osiąga temperaturę 600 °C i wytwarza dużo dymu;
Do początków XX w. azotan potasu był używany do otrzymywania kwasu azotowego.
Konserwant mięsa (E252).
Azotan potasu zmieszany z cukrem lub cukrem pudrem jest podstawowym składnikiem paliwa (utleniaczem) we własnoręcznie robionych materiałach pirotechnicznych.

Współcześnie saletra potasowa jest wykorzystywana głównie (75% produkcji) jako nawóz sztuczny. Do tego celu stosowany jest produkt techniczny o czystości rzędu 90%. Kolejne znaczące zastosowanie to metalurgia, gdzie techniczny KNO
3 w mieszaninie z innymi azotanami i azotynami służy do wypełniania łaźni przenoszących ciepło. Produkt techniczny jest też stosowany jako składnik topniku do lutowania i do produkcji elektrod spawalniczych. Ponadto wykorzystywany jest do produkcji szkła, ceramiki i emalii oraz materiałów wybuchowych i pirotechnicznych^[4].

Toksyczność

Azotan potasu działa bezpośrednio utleniająco na hemoglobinę, powodując powstanie methemoglobiny i nitrozohemoglobiny^[7]. Działa drażniąco na skórę, oczy, drogi oddechowe i przewód pokarmowy.

Najniższa zarejestrowana dawka śmiertelna dla człowieka wyniosła 54 mg/kg masy ciała^[5], choć znany jest przypadek powrotu do zdrowia po spożyciu 125 g KNO
3^[8]. LD₅₀ (doustnie) dla szczura lub królika wynosi 2–4 g/kg^[5]^[6].

Substancja rozkłada się i jest przyswajalna w środowisku naturalnym (dlatego też jest stosowana jako nawóz sztuczny), jednak duże ilości mogą być zagrożeniem dla organizmów wodnych i lądowych.

Przypisy

↑ Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-83, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
↑ ^a ^b Azotan potasu (nr 542040) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski.
↑ ^a ^b ^c ^d WolfgangW. Laue WolfgangW. i inni, Nitrates and Nitrites, [w:] Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry, Weinheim: Wiley‐VCH, 2005, s. 6–10, DOI: 10.1002/14356007.a17_265 (ang.).
↑ ^a ^b ^c Potassium nitrate, [w:] PubChem [online], United States National Library of Medicine, CID: 24434 (ang.).
↑ ^a ^b Karta charakterystyki substancji niebezpiecznej [online], Pharma Cosmetic, 8 stycznia 2077 [zarchiwizowane z adresu 2007-10-28] .
↑ Karta charakterystyki substancji niebezpiecznej. am.wroc.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-03-26)]. (pol.).. Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich we Wrocławiu.
↑ E.H.W.J.E.H.W.J. Burden E.H.W.J.E.H.W.J., The toxicology of nitrates and nitrites with particular reference to the potability of water supplies. A review, „The Analyst”, 86 (1024), 1961, s. 429, DOI: 10.1039/an9618600429 (ang.).

Linki zewnętrzne

http://webmineral.com/data/Niter.shtml

[FPX-1] Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4 .

[CRC90-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-83, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).

[SA-3] Azotan potasu (nr 542040) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski.

[Ullmann-4] WolfgangW. Laue WolfgangW. i inni, Nitrates and Nitrites, [w:] Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry, Weinheim: Wiley‐VCH, 2005, s. 6–10, DOI: 10.1002/14356007.a17_265 (ang.).

[PubChem-5] Potassium nitrate, [w:] PubChem [online], United States National Library of Medicine, CID: 24434 (ang.).

[pharmacosm-6] Karta charakterystyki substancji niebezpiecznej [online], Pharma Cosmetic, 8 stycznia 2077 [zarchiwizowane z adresu 2007-10-28] .

[am.wroc-AZOTAN-POTASU-7] Karta charakterystyki substancji niebezpiecznej. am.wroc.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-03-26)]. (pol.).. Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich we Wrocławiu.

[Burden-8] E.H.W.J.E.H.W.J. Burden E.H.W.J.E.H.W.J., The toxicology of nitrates and nitrites with particular reference to the potability of water supplies. A review, „The Analyst”, 86 (1024), 1961, s. 429, DOI: 10.1039/an9618600429 (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]