Błażowa
Błażowa – miasto w Polsce, w województwie podkarpackim, w powiecie rzeszowskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Błażowa, na Pogórzu Dynowskim, nad rzeką Ryjak (dopływ Strugu). Lokalny ośrodek handlowo-usługowy i drobnego przemysłu.
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||
 Rynek | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Gmina | |||
| Aglomeracja | |||
| Data założenia |
XV wiek | ||
| Prawa miejskie |
przed 1770 | ||
| Burmistrz |
Jerzy Kocój | ||
| Powierzchnia |
4,23[1] km² | ||
| Populacja (01.01.2024) • liczba ludności • gęstość |
| ||
| Strefa numeracyjna |
(+48) 17 | ||
| Kod pocztowy |
36-030 | ||
| Tablice rejestracyjne |
RZE | ||
Położenie na mapie gminy Błażowa  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |||
Położenie na mapie powiatu rzeszowskiego  | |||
 49°53′00″N 22°05′58″E/49,883333 22,099444
| |||
| TERC (TERYT) |
1816024 | ||
| SIMC |
0974280 | ||
Urząd miejski pl. Jana Pawła II 136-030 Błażowa | |||
| Strona internetowa | |||
| BIP | |||
Błażowa położona jest w ziemi sanockiej[2]. Uzyskała lokację miejską przed 1770[3].
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Błażowa. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. rzeszowskiego.
Według danych GUS z 1 stycznia 2024 r. miasto liczyło 2096 mieszkańców, będąc 42. najludniejszym miastem w województwie[1].
Historia
edytujPoczątki osady nie są znane – pierwsza wzmianka o Błażowej pochodzi z 1429[4] i zawarta jest w dokumencie dotyczącym lokalizacji pobliskiej wsi Kąkolówka, wydanym w Dynowie przez Piotra Lunaka Kmitę. Nazwa Błażowa (dawniej Błażejowa) wywodzi się od Błaża (Błażeja)[5], zapewne imienia zasadźcy lub pierwszego jej właściciela. Wcześniej jeszcze znana jako Złotowieniec – według legendy miał taką nazwę nadać król Władysław II Jagiełło, gdy przejeżdżał obok osady i spostrzegł, że naokoło rosną złociste łany zboża.
Mikołaj Rzeszowski herbu Doliwa był właścicielem Błażowej i Rzeszowa. W 1596 powstała fundacja stypendialna utworzona przez księdza Tomasza Raskowicza z Pyzdr – proboszcza z Błażowej dla miejscowej młodzieży. W 1624 i w 1672 najazdy Tatarów spowodowały zniszczenie Błażowej.
Prawa miejskie Błażowa otrzymała przed 1770, była wtedy własnością prywatną. W latach 1772–1918 miasto znajdowało się w zaborze austriackim.
Na przełomie XIX i XX w. nastąpił w mieście rozkwit ruchu spółdzielczego. W okresie międzywojennym miały miejsce strajki chłopskie, a w okresie okupacji niemieckiej miasto było ośrodkiem ruchu oporu. Działał tu ksiądz Michał Pilipiec ps. „Ski” (1912 – 8 grudnia 1944) – kapelan AK, m.in. Obwodu Rzeszów. Związany pracą z Futomą i Błażową[6]. Powołana tu została Placówka AK Błażowa z Dynowem, na czele której stanął krypt. „Buk” – Stanisław Jakubczyk ps. „Chrobry”, Podobwód Rzeszów-Południe AK.
Dużą część ludności Błażowej stanowili Żydzi. Początki żydowskiego osadnictwa sięgają XVIII w. W latach dwudziestych XX w. stanowili ok. 18% ludności miasta. W czasie drugiej wojny światowej w Błażowej funkcjonowało getto, zlikwidowane 26 czerwca 1942. Większość błażowskich Żydów została przesiedlona do getta w Rzeszowie, a następnie zamordowana.
4 grudnia 1944 do miejscowości tej przyjechali funkcjonariusze UB z Rzeszowa i przeprowadzili aresztowania wśród mieszkańców, głównie żołnierzy AK. Wśród aresztowanych, obok ks. Michała Pilipca, znaleźli się Dominik Sobczyk ps. Trop (sekretarz gminy zbiorowej Błażowa), Stanisław Rybka ps. Szpak (plutonowy, dowódca drużyny I Plutonu AK Błażowa), Józef Bator ps. Żyto (żołnierz AK) oraz szereg innych osób.
W 1950 na placu Wolności wzniesiono Pomnik Wdzięczności Armii Czerwonej[7].
Miasto jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii św. Marcina oraz dekanatu Błażowa.
Demografia
edytuj- Piramida wieku mieszkańców Błażowej w 2014.
- dwór, pierwotnie klasycystyczny, z przełomu XVIII i XIX w.
- kościół parafialny pw. św. Marcina z końca XIX w. w stylu neogotyckim
- kaplica cmentarna w Błażowej wzniesiona w 1904 w stylu neogotyckim
- ratusz wybudowany w 1900
- cmentarz żydowski pochodzący z XVIII w.
- pomnik Króla Władysława Jagiełły wzniesiony w 1910 z okazji 500. rocznicy bitwy pod Grunwaldem
Sport
edytujW Błażowej działa klub piłkarski Błażowianka Błażowa założony w 1923[9]. W sezonie 2022/2023 drużyna rozgrywała mecze w klasie okręgowej[10]. W 2010 założono klub piłki koszykowej SSK Błażowa, który w 2014 przeniesiono do Rzeszowa[11].
Ludzie związani z Błażową
edytujZobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2024 [dostęp 2024-10-23] (pol.).
- ↑ Wojciech Trzebiński: Działalność urbanistyczna magnatów i szlachty w Polsce XVIII wieku. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1962, s. 12.
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 20-21.
- ↑ Błażowa – Blisko Polski (dostęp 27.10.2024)
- ↑ Stanisław Rospond: Słownik etymologiczny miast i gmin PRL. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1984, s. 30. ISBN 978-83-04-01090-1.
- ↑ Polski Słownik Biograficzny T.26/2.- Wrocław, 1981.
- ↑ Dominika Czarnecka "Pomniki Wdzięczności Armii Czerwonej w Polsce Ludowej i w III Rzeczypospolitej" IPN 2015, ISBN 978-83-7629-777-4, str. 385
- ↑ Błażowa – Powiat Rzeszowski (dostęp 27.10.2024)
- ↑ Historia klubu [online], blazowianka.pl [dostęp 2023-06-11].
- ↑ Ludowy Klub Sportowy Błażowianka Błażowa w bazie 90minut.pl
- ↑ Mateusz Chmiel, SSK Rzeszów marzy o koszykarskiej I lidze. Na ich mecze warto przychodzić [online], rzeszow.wyborcza.pl, 24 lutego 2018 [dostęp 2023-06-11].
Linki zewnętrzne
edytuj- Błażowa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 246.
- Błażowa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 163.
- Historia Żydów w Błażowej na portalu Wirtualny Sztetl