Wikipedia

Błonia (Kraków)

zabytkowy park miejski w Krakowie
(Przekierowano z Błonia krakowskie)

Błonia – park miejski w postaci rozległej łąki (dawniej pastwisko gminne) o powierzchni 48 ha i obwodzie ok. 3500 metrów, położony w Krakowie, na Półwsiu Zwierzynieckim. Współczesne Błonia będące częścią dawnych, wielkich Błoń, zamknięte są w czworokącie – al. 3-go Maja, ul. Piastowska, ul. Na Błoniach (wzdłuż rzeki Rudawy) oraz al. marszałka Ferdynanda Focha.

Błonia
Obiekt zabytkowy nr rej. A-1114 z 7 kwietnia 2000[1]
Ilustracja
Widok na Błonia z Kopca Kościuszki
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Miejscowość

Kraków

Dzielnica

VII Zwierzyniec

Powierzchnia

48 ha

Położenie na mapie Krakowa
Mapa konturowa Krakowa, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Błonia”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Błonia”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Błonia”
Ziemia50°03′34,20″N 19°54′36,50″E/50,059500 19,910139
Multimedia w Wikimedia Commons

Błonia są uznawane za największą w Europie miejską łąkę (pastwisko)[2]. Na ich obszarze mieszczą się dwa kluby sportowe: Zwierzyniecki Klub Sportowy i Juvenia Kraków.

Historia edytuj

 
Błonia wiosną
 
... i latem
 
Widok z zachodu
 
Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej,
2 maja 2019.
 
Widok na Błonia krakowskie i Błękitek z Kopca Piłsudskiego
 
Widok z obrzeży Błoń ku wieży ratuszowej i kościołowi Mariackiemu
 
Poranek na Błoniach
 
Głaz Jana Pawła II
 
Głaz Józefa Piłsudskiego

Historia Błoń sięga roku 1162. Wówczas Jaksa z Miechowa, zamożny szlachcic, który w 1163 sprowadził do Polski zakon bożogrobców, podarował klasztorowi norbertanek łąkę między Zwierzyńcem a Łobzowem. Intencją darczyńcy było wyjednanie sobie błogosławieństwa przed wyruszeniem na pielgrzymkę do Ziemi Świętej.

W 1254 biskup Jan Prandota witał na Błoniach poselstwo z Asyżu przekazujące bullę kanonizacyjną Stanisława ze Szczepanowa.

Przeszło sto lat później w roku 1366 siostry norbertanki zawierając umowę z magistratem, zamieniły ziemię na kamienicę na ulicy Floriańskiej (tzw. kamienica Klimka z Bodzanowa). Transakcja nie była udana, posesja spłonęła niedługo potem. Ciągnące się latami procesy, w które angażowano królów i papieży nie przyniosły zmian w postanowieniach.

Do XIX wieku Błonia były terenem zaniedbanym, a przepływająca przez nie Rudawa, wylewając co roku wiosną, zamieniała je w grzęzawisko, na wysepkach którego w latach epidemii cholery pozostawiano umierających. Rozlewiska Rudawy na obszarze Błoń nazywano wówczas Niecieczą ze względu na brak głównego nurtu w tym miejscu.

Po osuszeniu bagien Błonia świetnie nadawały się do organizowania dużych zgromadzeń. Liczne uroczystości mogły się odbywać z powodzeniem m.in. dlatego, że w 1908 roku założono na Błoniach deptak i wykonano przepusty odprowadzające wodę z Błoń do Rudawy[3].

W 1906 roku przy Błoniach powstały pierwsze krakowskie kluby sportowe: Cracovia i później Wisła. W 1911 roku, z inicjatywy ks. Mieczysława Kuznowicza, na Błoniach powstał Park Sportowy Juvenia.

W czasie okupacji hitlerowskiej Niemcy chcieli zabudować Błonia. Miał na ich miejscu stanąć kompleks reprezentacyjnych budynków rządowych, z poaustriackim fortem pod Kopcem Kościuszki w tle. Sam kopiec planowano zaś zrównać z ziemią. Według innych planów na Błoniach miały stanąć bramy skierowane w stronę kopca Kościuszki, który miał się stać pomnikiem zwycięstwa Wehrmachtu ze zgromadzonymi kopiami zdobycznych sztandarów[4].

Historia Błoń to również burzliwa historia wypasu bydła w mieście. W 1834 roku senat Wolnego Miasta Krakowa uregulował problem wypasu krów na Plantach, wydając jego całkowity zakaz. Odtąd jedynym legalnym pastwiskiem w Krakowie pozostały Błonia. Przywilej wypasu na Błoniach został nadany podkrakowskim wsiom jeszcze przez królową Jadwigę i magistrat nie próbował go znieść. Do 1885 roku wolno było wypasać bydło w liczbie 150 sztuk klasztorowi Norbertanek, wsi Zwierzyniec – 353 sztuk, a gminie Półwsie Zwierzynieckie – 79 sztuk. Następnie przeprowadzono inny podział. Przyznano mianowicie norbertankom pod wypas 14 morgów, dla Zwierzyńca – 38 morgów, a Półwsiu Zwierzynieckiemu – 7 morgów[3].

W okresie II Rzeczypospolitej architekci Józef Gałęzowski i Adolf Szyszko-Bohusz stworzyli pomysł dzielnicy oplatającej Błonia[5].

Niegdyś w Krakowie były jeszcze jedne Błonia, zlokalizowane na północ od Pędzichowa. Istnieją także Błonia mogilskie we wschodniej części miasta w dawnej wsi Mogiła.

Wydarzenia na Błoniach edytuj

W 1809 roku kiedy Kraków został włączony do Księstwa Warszawskiego, Błonia były miejscem defilady wojskowej z okazji imienin Napoleona. Pomysłodawcami i organizatorami byli książę Józef Poniatowski i generał Jan Henryk Dąbrowski.

W 1849 roku car Mikołaj I na Błoniach dokonał przeglądu wojsk przed wyprawą na Węgry mającą na celu stłumienie powstania.

Z Błoń w 1910 roku wystartował pierwszy samolot w Krakowie. Za sterami aeroplanu firmy Bleriot siedział znany pilot austriacki inż. Otto Hieronimus.

Między 16 a 20 maja 1910 roku na Błoniach zorganizowano punkt obserwacyjny, z którego tłumy krakowian obserwowały kometę Halleya[3].

Nazajutrz po uroczystościach grunwaldzkich, 16 lipca 1910 roku, na Błoniach odbyły się popisy 4-tysięcznego oddziału Sokolstwa (Zlot Grunwaldzki) na specjalnie w tym celu zbudowanym stadionie, usytuowanym nieco powyżej wejścia do parku Jordana. Zaprojektowany przez druha sokolskiego Perosia obiekt był pierwszym stadionem sportowym w mieście. Zbudowany z drewna, w formie prostokąta o wymiarach 218 × 180 m, mógł pomieścić ponad 20 tys. widzów, z czego 10 tys. mogło zająć miejsca do siedzenia. Boisko miało powierzchnię 15 tys. m². Stadion służył w latach następnych przeróżnym imprezom masowym i rozgrywkom sportowym. W roku 1912 odbyły się tam np. popisy miejskiej straży pożarnej. To na Błoniach rozgrywano pierwsze mecze piłki nożnej i to tam swoje triumfy i porażki przeżywały „Cracovia” i „Wisła”. W dniach 18 i 19 października 1913 roku, w setną rocznicę śmierci księcia Józefa Poniatowskiego, odbył się na Błoniach przegląd już zbrojnych – w obliczu zbliżającej się nieuchronnie wojny – oddziałów Sokoła[3].

Błonia były świadkiem obchodów rocznic ważnych wydarzeń z historii narodu polskiego. W 1910 roku, w podzielonej zaborami Polsce, obchodzono pięćsetną rocznicę zwycięstwa pod Grunwaldem; w roku 1933 Józef Piłsudski odbierał paradę uświetniającą obchody zwycięstwa Jana III Sobieskiego pod Wiedniem. Obecnie w miejscu gdzie stała trybuna z której odbierał paradę, znajduje się głaz z pamiątkową tablicą.

W 2010 roku na Błoniach krakowskich odbył się Jubileuszowy Zlot Stulecia Harcerstwa Polskiego. W 2016 r. na Błoniach odbyły się 31 Światowe Dni Młodzieży.

Msze w czasie papieskich pielgrzymek edytuj

 
Błonia podczas czuwania wiernych w intencji zmarłego papieża

Podczas pielgrzymek papieży Jana Pawła II (1979, 1983, 1997 i 2002) oraz Benedykta XVI (2006), krakowskie Błonia były miejscem mszy świętych, w których uczestniczyło kilkaset tysięcy wiernych (najwięcej – ok. 2,5 mln wiernych – w czasie pielgrzymki w 2002 roku). Ołtarze były ustawiane od strony ulicy 3 Maja, na wysokości ulicy Reymana. Dzięki temu ołtarz był dobrze widoczny z każdego miejsca Błoń. W miejscu, w którym budowano ołtarze ustawiono pamiątkowy kamień upamiętniający te wydarzenia. Po śmierci Jana Pawła II na Błoniach odbywały się spotkania wiernych oraz nabożeństwa w intencji papieża.

Z małego lądowiska dla śmigłowców (nieopodal pętli tramwajowej w Cichym Kąciku) podczas niektórych pielgrzymek odlatywał do innych miast Jan Paweł II.

Kultura masowa edytuj

Na Błoniach przez kilka lat odbywały się koncerty organizowane przez radio RMF FM pod hasłem „Inwazja mocy”.

24 czerwca 1994 roku na Błoniach zrealizowano widowisko muzyczne „Harfy Papuszy” z muzyką Jana Kantego Pawluśkiewicza.

28 czerwca 2008 roku na Błoniach odbył się koncert Céline Dion w ramach trasy Taking Chances Tour.

7 maja 2010 roku na Błoniach zorganizowano Lech Maj Party w czasie trwania juwenaliów krakowskich, w których gwiazdą wieczoru był brytyjski zespół muzyczny Apollo 440. Zagrali również: Paweł Kukiz i Piersi, Dżem, Enej oraz Syndrom Kreta. Imprezę poprowadził Krzysztof Skiba[6].

Od 6 czerwca do 1 lipca 2012 roku, podczas Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej, na Błoniach powstała „strefa kibica”, gdzie m.in. został zainstalowany telebim[7]. Hasłem wiodącym strefy była wielokulturowość, przez co zorganizowane zostały atrakcje związane z krajami związanymi z mistrzostwami: kuchnie różnych krajów, konkursy tematyczne, place zabaw dla najmłodszych.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2012-12-15].
  2. ↑ A. Chwalba, Okupacyjny Kraków w latach 1939-1945, Kraków 2011 (wydanie drugie), s. 54
  3. ↑ a b c d Marek Żukow-Karczewski, Krakowskie Błonia. Piękno utracone, piękno ocalone, „Aura”, nr 2/1989, s. 24–25.
  4. ↑ Krakowskie Błonia wczoraj i dziś. Hans Frank chciał na nich stawiać dzielnicę rządową. Dziś są świętą łąką krakowian i miejscem spacerów
  5. ↑ Józef Gałęzowski. dziejekrakowa.pl. [dostęp 2015-03-28].
  6. ↑ Apollo 440 na Błoniach. krakow.dlastudenta.pl. [dostęp 2010-05-04]. (pol.).
  7. ↑ W czasie EURO 2012 Błonia Krakowskie dla kibiców Zarząd Infrastruktury Sportowej w Krakowie.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Błonia_(Kraków)&oldid=71301600”