Bałtycka Brygada WOP

Bałtycka Brygada Wojsk Ochrony Pogranicza (BBWOP) – zlikwidowana brygada Wojsk Ochrony Pogranicza pełniąca służbę na granicy morskiej.

Bałycka Brygada WOP
Ilustracja
Emblemat brygady
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1 stycznia 1958

Rozformowanie

27 kwietnia 1990

Nazwa wyróżniająca

Bałtycka

Tradycje
Nadanie sztandaru

1963

Rodowód

15 Brygada WOP

Kontynuacja

Bałtycki Oddział WOP

Dowódcy
Pierwszy

ppłk Czesław Stopiński

Ostatni

płk Stefan Dąbrowski

Organizacja
Kryptonim

Platyna[a]

Dyslokacja

Koszalin
ul. Wojska Polskiego 66

Formacja

Wojska Ochrony Pogranicza

Formowanie i zmiany organizacyjne

edytuj

Sformowana 1 stycznia 1958 na bazie 15 Brygady WOP[1] na podstawie zarządzenia MSW nr 075/58 z 22 kwietnia 1958. W 1961 dowództwo miało kryptonim Platyna.

W 1962 wprowadzono nowy plan mobilizacyjny PM–62. Zakładał on na wypadek wojny znaczne rozwiniecie jednostki. Zgodnie z etatem czasu „P”, na dzień 1 lipca 1965 Brygada liczyła 1570 żołnierzy, a etat czasu „W” przewidywał 3247 żołnierzy[2]. W ramach zadań mobilizacyjnych jednostka mobilizowała dywizjon OP Kołobrzeg i samodzielną eskadrę lotnictwa rozpoznawczego WOP[2].

W 1963 społeczeństwo województwa koszalińskiego ufundowało nowy sztandar dla Bałtyckiej Brygady WOP[3].

15 sierpnia 1964 Graniczna Placówka Kontrolna Łeba oraz strażnice WOP: Karwia, Biała Góra i Łeba wraz z odcinkami przekazano do Kaszubskiej Brygady WOP[4].

W 1976, w wyniku zmian organizacyjnych w Wojskach Ochrony Pogranicza, podporządkowano z Kaszubskiej Brygady WOP w Gdańsku: GPK w Łebie, strażnicę WOP w Łebie i batalion WOP Lębork[b][4].

W kwietniu 1990 na bazie Bałtyckiej Brygady WOP utworzono Bałtycki Oddział Wojsk Ochrony Pogranicza.

Zarządzeniem nr 012 Komendanta Głównego Straży Granicznej z 7 maja 1991 w sprawie rozwiązania jednostek WOP oraz utworzenia jednostek organizacyjnych Straży Granicznej Minister Spraw Wewnętrznych polecił z dniem 16 maja 1991 rozwiązać Bałtycki Oddział WOP w Koszalinie istniejący według etatu nr 44/0142 o stanie osobowym na okres „W” 1274 żołnierzy i 56 pracowników cywilnych oraz na okres „P” 1265 żołnierzy i 60 pracowników cywilnych[5]. Na jego bazie powstał oddział Straży Granicznej: Bałtycki Oddział Straży Granicznej w Koszalinie[6]. Oddziałowi została przydzielona nazwa związana z regionem, w którym działał[c][7].

Zarządzeniem nr 012 Komendanta Głównego Straży Granicznej z 7 maja 1991 w sprawie rozwiązania jednostek WOP oraz utworzenia jednostek organizacyjnych Straży Granicznej Minister Spraw Wewnętrznych polecił z dniem 16 maja 1991 rozwiązać Ośrodek Szkolenia w Bałtyckim Oddziale WOP w Koszalinie istniejący według etatu nr 44/0143 o stanie osobowym na okres „W” 438 żołnierzy i 1 pracownik cywilny oraz na okres „P” 363 żołnierzy i 1 pracownik cywilny[5].

Skład organizacyjny

edytuj

Struktury organizacyjne 15 Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza w Koszalinie i Bałtyckiego Oddział WOP podano za: 60–lecie ochrony granicy morskiej przez graniczne jednostki organizacyjne Wojsk Ochrony Pogranicza i Straży Granicznej na terenie służbowej Odpowiedzialności Placówki Straży Granicznej w Darłowie. W: Mikołaj Kaczanowicz: Biuletyn 1/2006. s. 143–144.

W latach 1958–1976 na bazie 15 Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza w Koszalinie funkcjonowała 15 Bałtycka Brygada Wojsk Ochrony Pogranicza – rozkaz o powołaniu 057/58 z 22.04.1958.

W 1958 zarządzeniem org. SWW nr 07/WW z 28.03.1958 sformowano 2 placówki zwiadu WOP: Śliwno i Mielno[3].

Zarządzeniem organizacyjnym MSW nr 0155/60 z 1.09.1960 rozwiązano batalion WOP w Trzebiatowie podporządkowując strażnice bezpośrednio brygadzie. Rozwiązaniu nie podlegała sekcja II Zwiadu WOP. Dodatkowo sformowano GPK Mrzeżyno (rybackie)[3].

Od 1976 zarządzeniem Dowódcy WOP z 17.02. i 25.07.1076 brygada przyjęła nazwę Bałtycka Brygada WOP.

Zarządzeniem Dowódcy WOP nr 069 z 12.03.1990 na bazie Bałtyckiej Brygady WOP powołano Bałtycki Oddział WOP w składzie organizacyjnym:

  • Dowództwo
  • Sztab
  • Pododdziały dowodzenia
  • 13 strażnic WOP
  • Graniczne Placówki Kontrolne:

Wykaz punktów obserwacji wzrokowo-technicznej[e] w Bałtyckiej Brygadzie WOP wg stanu z 1990[f]:

  • POWT nr 15 Dźwirzyno
  • POWT nr 16 Grzybowo
  • POWT nr 17 Kołobrzeg
  • POWT nr 18 Lubaszyce
  • POWT nr 19 Sianożęty
  • POWT nr 20 Łasin
  • POWT nr 21 Gąski
  • POWT nr 22 Mielenko
  • POWT nr 23 Unieście
  • POWT nr 24 Łazy
  • POWT nr 25 Dąbkowice
  • POWT nr 26 Żukowo Morskie
  • POWT nr 27 Darłówko
  • POWT nr 28 Kopań
  • POWT nr 29 Rusinowo
  • POWT nr 30 Samborze
  • POWT nr 31 Królewice
  • POWT nr 32 Modlinek
  • POWT nr 33 Ustka
  • POWT nr 34 Poddąbki
  • POWT nr 35 Rowy
  • POWT nr 36 Jezioro Dołgie
  • POWT nr 37 Czołpino
  • POWT nr 38 Rąbka (V-2)
  • POWT nr 39 Łeba (wieża portowa)
  • POWT nr 40 Ulinia
  • POWT nr 41 Stilo (obok latarni).

Oficerowie brygady

edytuj
Dowódcy brygady:
  • płk Jan Tran (01.01.1958–11.11.1961)
  • płk Czesław Stopiński (11.11.1961–22.01.1968)
  • płk Bolesław Łukomski (22.01.1968–01.07.1970)
  • płk Kazimierz Weron (01.07.1970–15.06.1973)
  • płk Stanisław Siemaszko (15.06.1973–01.08.1978)
  • płk Stefan Dąbrowski (01.08.1978–27.04.1990).
Dowódca Bałtyckiego Oddziału WOP[8]:
  • płk Grzegorz Kośmider (27.04.1990–14.02.1991).
Kierownicy sekcji KRG[9]:
  • kpt. Eugeniusz Klimowicz
  • mjr Mirosław Walkowiak
  • mjr Stanisław Łukasiak
  • ppłk Jerzy Więckowski
  • ppłk Stanisław Kubicz.

Przekształcenia

edytuj

4 Oddział Morski Ochrony Pogranicza4 Bałtycki Oddział WOP12 Brygada Ochrony Pogranicza15 Brygada WOP → 15 Bałtycka Brygada WOP → Bałtycka Brygada WOP → Bałtycki Oddział WOP

  1. Kryptonim brygady w 1961.
  2. Na bazie 161 batalionu WOP Lębork utworzono samodzielną kompanię odwodową, kompanię techniczną i kompanię ochrony i regulacji ruchu.
  3. ASG, sygn. 445/7 s. 43–48.
  4. Strukturę organizacyjną brygady podano za (Jackiewicz 1998 ↓, s. 70).
  5. Każdy POWT posiadał 2 stanowiska bojowe, na których pełniono służbę: SB-1 i SB-2. Pierwsze z nich wyposażone w aparaturę r./lok. było stanowiskiem obserwacji technicznej. Z drugiego stanowiska bojowego, znajdującego się na wieży o wysokości ok. 18 m, w ciągu dnia prowadzono obserwację wzrokową za pomocą lunety lub lornetki (Bieniecki 2011 ↓, s. 105 cz. III). Do pełnienia służby na POWT WOP kierowano żołnierzy służby zasadniczej po przeszkoleniu w Ośrodku Szkolenia Podoficerów i Młodszych Specjalistów BBWOP w Koszalinie (Bieniecki 2011 ↓, s. 107 cz. III)
  6. Biblioteka MOSG w Gdańsku, Przepisy o pływaniu i postoju okrętów Marynarki Wojennej (wydawnictwo DMW), Gdynia 1972, s. 52–53; oraz ASG w Szczecinie, Akta DWOP, sygn. nr 2884, t. 251, Opracowanie DWOP z 12.10.1990 r., s. 1 (Bieniecki 2011 ↓, s. 118 cz. III).

Przypisy

edytuj

Bibliografia

edytuj
  • Ireneusz Bieniecki. Obserwacja i radiolokacyjny dozór Wojsk Ochrony Pogranicza na polskim wybrzeżu morskim w latach 1960–1991 (powstanie – rozwój – organizacja). Część I – lata 60., cześć II – lata 70., część III – lata 80.. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Straży Granicznej”. cz. I 3/11, cz. II 4/11, cz. III 1–2/12, 2011. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1429-2505. 
  • Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985.
  • Grzegorz Goryński: Trudne początki – nieznane dokumenty dotyczące narodzin Straży Granicznej i ruchu związkowego. W: Biuletyn 1–2/2012. T. Z historii ochrony granic. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej, 2012, s. 153–204. (pol.).
  • Grzegorz Goryński. Plany mobilizacyjne Wojsk Ochrony Pogranicza okresu zimnej wojny – zadania na rzecz MON. „Biuletyn Historyczny Muzeum Marynarki Wojennej”. 36/2021, 2021. Gdynia: Muzeum Marynarki Wojennej. ISSN 0137-5539. 
  • Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza (1945–1991). Krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
  • Tadeusz Jarmoliński: Kontrola ruchu granicznego w Polsce w latach 1945–1990. Warszawa–Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego 92; 75-531 Koszalin, 2013.
  • Mikołaj Kaczanowicz: 60–lecie ochrony granicy morskiej przez graniczne jednostki organizacyjne Wojsk Ochrony Pogranicza i Straży Granicznej na terenie służbowej odpowiedzialności Placówki Straży Granicznej w Darłowie. W: Biuletyn 1/2006. T. Z historii ochrony granic. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2006, s. 127–152. ISSN – 2505 1492 – 2505. (pol.).
  • Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
  • Andrzej Wojtaszak, Kazimierz Kozłowski: Żołnierz polski na Pomorzu Zachodnim X–XX wiek : materiały z sesji naukowej z 10 listopada 1999 r. : praca zbiorowa. Szczecin: Oddział Edukacji Obywatelskiej, 2001. ISBN 83-86992-76-X.
  • Archiwum Straży Granicznej, zespół archiwalny DWOP, sygn. 1842/7, Historia Bałtyckiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza. Koszalin 1961.