Baba Faja Martaneshi
Baba Faja Martaneshi, właśc. Mustafa Xhani (ur. 1910 we wsi Luz i Madhё k. Kavai, zm. 18 marca 1947 w Tiranie) – albański duchowny bektaszycki i polityk.
| Baba | |
.jpg)
| |
| Kraj działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
1910 |
| Data i miejsce śmierci |
18 marca 1947 |
| Wyznanie | |
| Kościół |
Albańska Wspólnota Bektaszytów |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys edytuj
Po ukończeniu szkoły powszechnej kontynuował naukę w tekke (świątyni bektaszyckiej) w Martaneshu (okręg Dibra). Z czasem zmienił nazwisko, w pełni identyfikując się z miejscem swojej religijnej edukacji. Jako duchowny bektaszycki posługiwał się tytułem baba (ojciec). Po agresji włoskiej na Albanię był jednym z pierwszych, którzy organizowali antywłoskie oddziały partyzanckie w południowej Albanii. Oddział dowodzony przez Martaneshiego w 1942 nawiązał kontakty z komunistami, uznając ich za jedynych, którzy przeciwstawiają się antyislamskiej polityce Włoch. David Smiley, brytyjski oficer łącznikowy, działający przy sztabie partyzanckim w Albanii pozostawił niepochlebny obraz Martaneshiego, który „lubował się w śpiewaniu swoim niskim basowym głosem partyzanckich pieśni, szczególnie po wypiciu znacznej ilości rakiji”[1].
Martaneshi należał do grona założycieli powstałego we wrześniu 1942 Frontu Narodowowyzwoleńczego, wchodząc w skład Rady Naczelnej Frontu. W lipcu 1943 został mianowany członkiem Sztabu Generalnego Albańskiej Armii Wyzwolenia Narodowego. W 1944 nosił stopień pułkownika[2]. Po zakończeniu wojny w 1945 został wybrany deputowanym do Zgromadzenia Konstytucyjnego, a następnie wiceprzewodniczącym prezydium parlamentu. Zgodnie z opinią Envera Hodży już w czasie wojny Martaneshi zabiegał o to, by mógł zostać członkiem Komunistycznej Partii Albanii, ale został do niej przyjęty już po wojnie[3].
W maju 1945 przewodniczył obradom IV Kongresu Albańskiej Wspólnoty Bektaszytów. Duchowni opowiedzieli się za ścisłą współpracą z reżimem komunistycznym i zawiesili współpracę z innymi wspólnotami bektaszyckimi na świecie. Jako duchowny ściśle związany z kierownictwem Komunistycznej Partii Albanii, Martaneshi dążył do zmian doktryny bektaszyckiej – zniesienia celibatu, zgolenia bród i ograniczenia do minimum używania strojów wyznaniowych. 18 marca 1947 jeden z konserwatywnych duchownych, Abas Hilmi zastrzelił Martaneshiego, a także współpracującego z nim Babę Fejzo Dervishiego, a następnie popełnił samobójstwo[2]. Według Frances Trix, Martaneshi i Dervishi szantażowali Hilmiego grożąc, że w przypadku odmowy uznania reform własnościowych, wprowadzanych przez władze komunistyczne, zostanie uznany za reakcjonistę i uwięziony[4].
Przez władze komunistyczne został wyróżniony tytułem Bohatera Ludu (Hero i Popullit). Imię Mustafy Xhaniego nosi jedna z ulic w tirańskiej dzielnicy Paskuqan.
Przypisy edytuj
- ↑ David Smiley, Albanian Assignment, London 1985, s. 84.
- ↑ a b Nikoll Melyshi, Si u vra në kryegjyshatë Baba Faja Martaneshi [online], arkivalajmeve.com [dostęp 2023-03-12] (alb.).
- ↑ Enver Hoxha, Laying the Foundations of the New Albania, Tirana 1984, s. 271–272.
- ↑ Frances Trix, The Sufi Journey of Baba Rexheb, University of Pennsylvania Press, 2009, s. 119.
Bibliografia edytuj
- Robert Elsie: A Biographical Dictionary of Albanian History. London: I.B. Tauris: 2012, s. 298.
- Bernd J. Fischer: Albania at War, 1939–1945. Purdue University Press: 1999, s. 111–112.
- Lutfi Hanku: Marsi i vrarë : vepër historiko-letrare për Baba Faje Martaneshin. Tirana: 2009.
- Apostol Kotani: Baba Faja Martaneshi, heroi i popullit. Tirana: 2001.
- Wojciech Roszkowski, Jan Kofman, Biographical Dictionary of Central and Eastern Europe in the Twentieth Century, London: Routledge, 2016, ISBN 978-1-315-70613-9, OCLC 956466916 [dostęp 2022-12-29].