Wikipedia

Babiak (powiat kolski)

wieś w województwie wielkopolskim, powiecie kolskim

Babiak – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie kolskim, w gminie Babiak, położona na Pojezierzu Kujawskim. Siedziba gminy Babiak. Dawniej miasto; uzyskał lokację miejską w 1816 roku, zdegradowany w 1870 roku[4]. W 1827 roku jako miasto prywatne Królestwa Kongresowego położone było w powiecie brzeskim, obwodzie kujawskim województwa mazowieckiego[5].

Babiak
wieś
Ilustracja
Centrum Babiaka z kościołem Przemienienia Pańskiego
Państwo

 Polska

Województwo

 wielkopolskie

Powiat

kolski

Gmina

Babiak

Liczba ludności (2021)

1821[2]

Strefa numeracyjna

63

Kod pocztowy

62-620[3]

Tablice rejestracyjne

PKL

SIMC

0280809

Położenie na mapie gminy Babiak
Mapa konturowa gminy Babiak, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Babiak”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, w centrum znajduje się punkt z opisem „Babiak”
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Babiak”
Położenie na mapie powiatu kolskiego
Mapa konturowa powiatu kolskiego, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Babiak”
Ziemia52°20′41″N 18°39′54″E/52,344722 18,665000[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Historyczny herb Babiaka
Urząd Gminy w Babiaku

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Babiak. W latach 1975–1998 administracyjnie należała do województwa konińskiego

Demografia

edytuj

Źródła:[6][7][8]

Historia

edytuj

Kalendarium Babiaka:

  • 1784 – na terenie leśnym założono wieś olęderską.
  • na początku XIX wieku w Babiaku zaczęli osiedlać się pierwsi Żydzi.
  • 1810 – wieś wskutek pożaru została przeniesiona na drugi brzeg rzeczki Tyśmienicy.
  • 1816 – Bonawentura Raczyński sprowadził do Babiaka sukienników z Niemiec w celu założenia osady fabrycznej. Wieś uzyskała prawa miejskie[9]. Liczba ludności wyniosła 205 mieszkańców.
  • 1823 – Niemcy zbudowali w Babiaku kościół ewangelicki.
  • 1828 – liczba ludności nowego miasta wyniosła 525 mieszkańców, co dało mu drugie miejsce pod względem liczby ludności na terenie obecnej gminy; zaraz po Brdowie, który liczył wówczas 919 mieszkańców[7].
  • październik 1831 – po powstaniu listopadowym dobra Kazimierza Baczyńskiego, obejmujące Babiak, Ozorzyn, Wawrzyny, Holendry i Trzebuchów zostały zajęte przez generała Ksawerego Dąbrowskiego na mocy rozkazu feldmarszałka armii czynnej Paskiewicza-Erywańskiego[10]. Nastąpił upadek rzemiosła.
  • 1857 – zaczęto budować kościół obrządku rzymskokatolickiego, którego budowę w 1863 roku przerwały władze carskie po powstaniu styczniowym. Babiak wchodził wówczas w skład parafii Brdów.
  • 1870 – osada została zdegradowana do rangi wsi.
  • pod koniec XIX wieku Żydzi wznieśli w Babiaku synagogę.
  • 1907 – zbudowano kościół Przemieniania Pańskiego w Babiaku. Początkowo był to kościół filialny należący do parafii Mąkoszyn.
  • 1918 – powołano parafię rzymskokatolicką w Babiaku.
  • 1921 – liczba Żydów zamieszkałych we wsi wyniosła 247 osób, co stanowiło 29,2% ogółu mieszkańców.
  • wrzesień 1939 – Niemcy zbombardowali teren stacji kolejowej. W czasie kampanii wrześniowej stacjonował tu III/3 dywizjon myśliwski. Żydowscy mieszkańcy miejscowości, w liczbie około 240 osób, zostali przewiezieni do getta w Nowinach Brdowskich, a pod koniec grudnia 1941 roku wywiezieni do obozu w Chełmnie nad Nerem i tam zgładzeni[11].
  • 1939–1940 – w latach niemieckiej okupacji nazwa miejscowości została zmieniona na Waldau, a następnie na Babenwald.
  • 1945 – Okupację niemiecką Babiaka zakończyło 17 stycznia zajęcie miejscowości przez wojska 2 Armii Pancernej 1 Frontu Białoruskiego Armii Czerwonej[12].
  • 1949–1953 – zbudowano budynek szkoły podstawowej[13].
  • 1973 – wieś została siedzibą gminy Babiak.

Od lat powojennych można zaobserwować znaczny wzrost liczby mieszkańców. Dziś miejscowość jest lokalnym ośrodkiem handlu i usług dla pobliskich wsi, a władze gminne zabiegają o uzyskanie statusu miasta.

Zabytki

edytuj
 
Budynek dawnego kościoła ewangelickiego z 1823 r.
 
Kościół Przemienienia Pańskiego z 1907 r.
  • Dawny rynek miejski. W maju 1975 roku – w 30. rocznicę zwycięstwa nad faszyzmem – ustawiono na placu głaz upamiętniający Polaków poległych na frontach II wojny światowej. Pomnik kryje ziemię z pól bitewnych (m.in. z Westerplatte, Lenino i Monte Cassino).
  • Późnoklasycystyczny kościół ewangelicki (przekształcony w sklep spożywczy), zbudowany w 1823 roku. Jego elewacje rozdzielone są wnękami mieszczącymi okna. W fasadzie zachodniej znajduje się czterokolumnowy portyk, zwieńczony trójkątnym frontonem. Jest to jedyny budynek na terenie Babiaka wpisany do rejestru zabytków.
  • Kościół Przemienienia Pańskiego wybudowany w stylu eklektycznym w 1907 roku. Przy jego budowie wykorzystano częściowo mury wzniesionej w latach 1857–1863 świątyni, której budowę przerwały władze rosyjskie po powstaniu styczniowym. Parafia Przemienienia Pańskiego w Babiaku administracyjnie należy do dekanatu izbickiego (diecezja włocławska).
  • Synagoga położona niemalże w centrum miejscowości, przekształcona w budynek mieszkalny.
  • Cmentarz żydowski (obecnie nie istnieje).

Transport

edytuj

Wieś położona jest przy drodze wojewódzkiej nr 263, łącząca Babiak z Kłodawą i Sompolnem oraz drodze lokalnej z Brdowa. 2 km na północ od centrum miejscowości znajduje się stacja kolejowa, położona na tzw. Magistrali węglowej.

Sport

edytuj

W miejscowości działa klub piłkarski Nałęcz Babiak. Zespół seniorów tej drużyny występuje na boiskach konińskiej A-klasy. W latach świetności klub grał w konińskiej klasie okręgowej.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 1310
  2. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 8 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 18-19.
  5. ↑ Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego, z wyrażeniem ich położenia i ludności, alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowéy Spraw Wewnętrznych i Policyi. T. 1 : A-Ł, Warszawa 1827, s. 6.
  6. ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie pierwszego powszechnego spisu ludności z dnia 30 września 1921 r., Województwo łódzkie, Powiat kolski, Gmina Lubotyń
  7. ↑ a b Polskie Towarzystwo Historyczne: Liczba ludności miast fabrycznych. Rocznik Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Historycznego, 1930. (pol.).
  8. ↑ Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego. 1880. (pol.).
  9. ↑ T. I: Aa – Dereneczna: Babiak w Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego. Warszawa 1880.
  10. ↑ Janusz Iwaszkiewicz, „Wykaz dóbr ziemskich skonfiskowanych przez rządy zaborcze w latach 1773 – 1867”, wyd. Rady Naczelnej organizacji ziemskich z okazji powszechnej wystawy krajowej w Poznaniu, Warszawa 1929
  11. ↑ Żydowskiego Instytutu Historycznego https://web.archive.org/web/20110916042542/http://www.jewishinstitute.org.pl/pl/gminy/miasto/209.html
  12. ↑ Dolata 1971 ↓, s. 348.
  13. ↑ Historia szkoły.

Bibliografia

edytuj
  • Bolesław Dolata: Wyzwolenie Polski 1944-1945. Warszawa: 1971.
  • Piotr Maluśkiewicz, Ziemia konińska – przewodnik turystyczny, Konin: „Apeks”, 1997, ISBN 83-86139-28-5, OCLC 750945451.
  • Andrzej Czesław Nowak, Koło, Kłodawa, Uniejów, Dąbie, Przedecz oraz okolice – przewodnik turystyczny, Poznań: Centralny Ośrodek Informacji Turystycznej, 1987, ISBN 83-85034-05-6, OCLC 69476907.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Babiak_(powiat_kolski)&oldid=72557836”