Badenia-Wirtembergia
Badenia-Wirtembergia (niem. Baden-Württemberg) – kraj związkowy w południowej części Niemiec.
| kraj związkowy | |||||
.jpg)
| |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Stolica | |||||
| Kod ISO 3166-2 |
DE-BW | ||||
| Premier | |||||
| Powierzchnia |
35 751,46 km² | ||||
| Populacja (31 Grudnia 2020) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
311 os./km² | ||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||
| Liczba rejencji |
4 | ||||
| Liczba miast na prawach powiatu |
9 | ||||
| Liczba powiatów |
35 | ||||
| Liczba gmin |
1101 | ||||
| Liczba przedstawicieli w parlamencie | |||||
| Liczba przedstawicieli w Bundesracie |
6 | ||||
Położenie na mapie Niemiec
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Portal  Niemcy
| |||||
Informacje ogólne Edytuj
- stolica: Stuttgart
- liczba mieszkańców: 11 103 043 (2020)[1]
- powierzchnia: 35 751,46 km²
- gęstość zaludnienia: 311 os./km²
- ważniejsze miasta: Mannheim, Karlsruhe, Fryburg Bryzgowijski, Heidelberg, Heilbronn, Ulm, Pforzheim.
Geografia Edytuj
Leży wzdłuż zachodniej granicy Niziny Górnoreńskiej, która ograniczona jest na wschodzie masywem górskim Schwarzwaldu, a na północnym wschodzie górami Odenwald. Większa część Badenii-Wirtembergii należy do dorzecza Renu (główny dopływ – Neckar), płynącego na granicy z Francją, pozostała do dorzecza Dunaju. Od południa, na granicy szwajcarskiej leży Jezioro Bodeńskie[2]. Od wschodu ogranicza ją rzeka Iller[2].
Historia Edytuj
W starożytności sięgały tu granice Cesarstwa Rzymskiego[3]. We wczesnym średniowieczu obszar był częścią państwa frankijskiego[4], a od 800 Imperium Karolińskiego. Od 915 głównym organizmem politycznym obszaru było Księstwo Szwabii, od 962 w granicach Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Około 1083 ze Szwabii wyodrębniło się Hrabstwo Wirtembergii, a w 1112 Marchia Badeńska. Po 1190 Badenia się rozczłonkowała na mniejsze kraje, natomiast Wirtembergia w 1495 uzyskała status księstwa. Od 1576 pomiędzy Badenią i Wirtembergią istniały państwa Hohenzollern-Sigmaringen i Hohenzollern-Hechingen. Północno-zachodnia część dzisiejszego kraju związkowego przynależała do Palatynatu Reńskiego, który z kolei od 1777 przynależał do Bawarii, a fragmenty Bryzgowii i Szwabii znajdowały się pod władzą austriackich Habsburgów. W XVII w. część Bryzgowii wraz z Fryburgiem Bryzgowijskim przynależała do Francji. W 1771 Badenia ponownie została scalona w jedno państwo. W 1803 Badenia i Wirtembergia zostały przekształcone w elektoraty, a w 1806 Badenia została wielkim księstwem, a Wirtembergia królestwem. W tym okresie do Badenii włączono wschodnie ziemie Palatynatu Reńskiego oraz Bryzgowię, a austriackie posiadłości w Szwabii przypadły Wirtembergii. W 1803 dotychczasowe wolne miasto Wimpfen włączono do Landgrafostwa Hesji-Darmstadt. W 1850 państwa Hohenzollern-Sigmaringen i Hohenzollern-Hechingen zostały anektowane przez Prusy. W 1871 cały obszar znalazł się granicach Niemiec.
Po referendum 9 grudnia 1951 w czterech regionach, w trzech krajach związkowych: Badenii, Wirtembergii-Badenii i Wirtembergii-Hohenzollern, większością 69,7% głosów mieszkańcy opowiedzieli się za połączeniem w jeden kraj związkowy[5][6]. Przeciwna połączeniu była południowa część Badenii[5].
Kraj związkowy Badenia-Wirtembergia powstał formalnie 25 kwietnia 1952[5] i został potwierdzony 4 maja tzw. Bundesneugliederungsgesetz[6]. Graniczy z następującymi krajami związkowymi: Nadrenią-Palatynatem, Hesją, Bawarią oraz ze Szwajcarią i Francją.
Podział administracyjny Edytuj
Badenia-Wirtembergia dzieli się na 35 powiatów oraz dziewięć miast na prawach powiatu, które łącznie tworzą cztery okręgi regencyjne (rejencje), jako jednostki administracji terenowej. Badenia-Wirtembergia jest też podzielona na dwanaście regionów, odpowiedzialnych między innymi za planowanie przestrzenne i organizację systemu ubezpieczeń. Jeden region składa się z kilku powiatów.
Okręgi regencyjne (Regierungsbezirke): Fryburg, Karlsruhe, Stuttgart i Tybinga
Regiony (Regionen): Bodensee-Oberschwaben, Donau-Iller, Heilbronn-Franken, Hochrhein-Bodensee, Mittlerer Oberrhein, Neckar-Alb, Nordschwarzwald, Ostwürttemberg, Rhein-Neckar, Schwarzwald-Baar-Heuberg, Stuttgart, Südlicher Oberrhein
Powiaty ziemskie (Landkreise): Alb-Donau (UL), Biberach (BC), Böblingen (BB), Breisgau-Hochschwarzwald (FR), Calw (CW), Emmendingen (EM), Enz (PF), Esslingen (ES), Freudenstadt (FDS), Göppingen (GP), Heidenheim (HDH), Heilbronn (HN), Hohenlohe (KÜN), Bodensee (FN), Karlsruhe (KA), Konstancja (KN), Lörrach (LÖ), Ludwigsburg (LB), Main-Tauber (TBB), Neckar-Odenwald (MOS), Ortenau (OG), Ostalb (AA), Rastatt (RA), Ravensburg (RV), Rems-Murr (WN), Reutlingen (RT), Rhein-Neckar (HD), Rottweil (RW), Schwäbisch Hall (SHA), Schwarzwald-Baar (VS), Sigmaringen (SIG), Tübingen (TÜ), Tuttlingen (TUT), Waldshut (WT), Zollernalb (BL)
Miasta na prawach powiatu (Stadtkreise): Baden-Baden (BAD), Fryburg Bryzgowijski (FR), Heidelberg (HD), Heilbronn (HN), Karlsruhe (KA), Mannheim (MA), Pforzheim (PF), Stuttgart (S), Ulm (UL)
Polityka Edytuj
- Premier: Winfried Kretschmann (Zieloni)
- Partia rządząca: koalicja Zieloni-SPD[7]
- Landtag (143 miejsca): Sojusz 90/Zieloni – 47, CDU – 42, AfD – 23, SPD – 19, FDP – 12
- Ostatnie wybory: 13 marca 2016 r.
- następne wybory: 2021
Premierzy Badenii-Wirtembergii (od 1952):
- 1952–1953: Reinhold Maier (DVP)
- 1953–1958: Gebhard Müller (CDU)
- 1958–1966: Kurt Georg Kiesinger (CDU)
- 1966–1978: Hans Karl Filbinger (CDU)
- 1978–1991: Lothar Späth (CDU)
- 1991–2005: Erwin Teufel (CDU)
- 2005–2010: Günther Oettinger (CDU)
- 2010–2011: Stefan Mappus (CDU)
- od 2011: Winfried Kretschmann (Zieloni)[7]
Gospodarka Edytuj
Na dzień 30 września 2011 roku w landzie zarejestrowanych było 132 629 przedsiębiorstw[8]. Zatrudnianych w nich było około 729 000 osób[8]. Obrót wyniósł 80 miliardów euro[8].
W regionie występuje przemysł samochodowy (główny ośrodek przemysłu samochodowego w Niemczech – Mercedes-Benz[9], Porsche[9], oraz fabryka Audi w Neckarsulm[9]), elektrotechniczny (Bosch)[9], maszynowy (ZF Friedrichshafen)[9], a także elektroniczny, optyczny[9], precyzyjny[9] (zwłaszcza zegarmistrzowski), ponadto włókienniczy, odzieżowy i chemiczny. Niewielkie znaczenia ma górnictwo (sól kamienna). Uprawia się tutaj zboża, buraki cukrowe, tytoń, chmiel, ziemniaki, warzywa oraz winorośle.
Udział eksportu w przemyśle zbliżał się w 2012 do 50%[9].
Turystyka Edytuj
 |
Ta sekcja od 2023-06 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
Badenia-Wirtembergia jest atrakcyjna pod względem turystycznym i charakteryzuje ją rozwinięty ruch turystyczny, zwłaszcza w Schwarzwaldzie i nad Jeziorem Bodeńskim. Spośród uzdrowisk najbardziej znane jest Baden-Baden. Atrakcję stanowią zabytkowe miasta uniwersyteckie Heidelberg i Tybinga, katedry we Fryburgu Bryzgowijskim i Ulm, zabytki i muzea w Stuttgarcie, Karlsruhe i Konstancji, zamki, pałace i klasztory nad Renem, Neckarem i Dunajem oraz barokowe kościoły i klasztory w Górnej Szwabii.
Przypisy Edytuj
- ↑ a b Statistisches Landesamt Baden-Württemberg [dostęp 2021-06-22] (niem.).
- ↑ a b Weber i Wehling 2012 ↓, s. 9.
- ↑ Weber i Wehling 2012 ↓, s. 11.
- ↑ Weber i Wehling 2012 ↓, s. 14.
- ↑ a b c Weber i Wehling 2012 ↓, s. 112–113.
- ↑ a b Hans Georg Lehmann, Deutschland-Chronik 1945 bis 2000, t. 366, Bonn: Bundeszentrale für politische Bildung, 2000, s. 66, ISBN 3-89331-394-X (niem.).
- ↑ a b Weber i Wehling 2012 ↓, s. 119.
- ↑ a b c Handwerkskammer Mannheim Rhein-Neckar-Odenwald: Zahlen. Daten. Fakten. Mannheim: Handwerkskammer Mannheim Rhein-Neckar-Odenwald, 2012.
- ↑ a b c d e f g h Weber i Wehling 2012 ↓, s. 123.
Bibliografia Edytuj
- Reinhold Weber, Hans-Georg Wehling: Geschichte Baden-Württembergs. Wyd. II. Monachium: C. H. Beck, 2012. ISBN 978-3-406-55874-0. (niem.).
Linki zewnętrzne Edytuj
- Oficjalna strona Badenii-Wirtembergii (niem.)
- Oficjalny serwis turystyczny landu (niem. • ang. • fr. • chiń.)