Wikipedia

Banknoty Narodowego Banku Polskiego (1948–1993)

Banknoty Narodowego Banku Polskiego (1948–1993) – banknoty Narodowego Banku Polskiego denominowane w złotych,

  • wypuszczane w emisjach z datami od 1 lipca 1948 r., do 16 listopada 1993 r.,
  • będące w obiegu od 30 października 1950 r., do 31 grudnia 1996 r.,
  • w ramach systemu monetarnego obowiązującego w Polsce pomiędzy 30 października 1950 r. a 31 grudnia 1994 r[1][2][3].

Banknoty polskie w latach 1950–1978 edytuj

W sobotę 28 października 1950 r. została uchwalona przez zupełne zaskoczenie (odcięto telefony, zablokowano wyjścia w sejmie) ustawa wprowadzająca nowego złotego, stanowiącego równowartość 0,222168 grama czystego złota, zatem zrównanego z rublem sowieckim. Znajdujące się w obiegu znaki pieniężne pozbawiono charakteru środków płatniczych już z dniem 29 października (niedziela) – był to ostatni dzień, kiedy można było płacić „starymi złotymi”[4]. Od poniedziałku 30 października, tylko do 8 listopada, stare pieniądze można było wymieniać w oddziałach NBP. Zaznaczono w uchwalonej ustawie, że[4]:

…banknoty nieprzedstawione do wymiany w tym terminie unieważnia się…

W skrócie zasady reformy wyglądały następująco[4]:

  • kurs złotego dotychczasowego (wedle nomenklatury ustawy) do nowego złotego wynosił (w zasadzie) 100:1
  • przerachowania płac i cen dokonywano jednak w stosunku 100:3
  • oszczędności bankowe przeliczono wg zasad:
  • do kwoty 100 tys. – 100:3
  • od 100 tys. do 500 tys. – 100:2
  • od 500 tys. do 1 mln – 100:1,5
  • powyżej 1 mln – 100:1
  • wymiana odbywała się wg powyższych zasad bez ograniczeń sumy, inaczej niż w wymianie z 10 stycznia 1945 r.
  • zezwolono na regulowanie zobowiązań monetami bez ograniczenia górnej kwoty, inaczej niż w II Rzeczypospolitej w stosunku do nominałów niesrebrnych.

Mimo uchwalenia parytetu, deklarującego pokrycie nowych złotówek w złocie, nigdy nie wydano odpowiednich aktów prawnych[4].

Z dniem 30 października wprowadzono do obiegu monety (do 1 złotego) oraz banknoty wcześniej wydrukowanej i przechowywanej w tajemnicy emisji 1 lipca 1948. Wyższe nominały (10, 20, 50, 100 i 500 złotych) były drukowane za granicą[4], a 2 i 5 złotych w PWPW w Łodzi, jako uzupełnienie niższych nominałów będących w obiegu[5]. W późniejszym czasie, po 1950 r., produkcję wszystkich nominałów przeniesiono do PWPW w Warszawie[6].

W pierwszej połowie lat 60. XX w. banknoty o nominałach: 2, 5 i 10 złotych wycofano z obiegu zastępując je monetami[7].

Dopiero w 1966 r. wprowadzono do obiegu banknot o nominale 1000 złotych z datą emisji 29 października 1965 w całkowicie zmienionej szacie graficznej[7].

Dla banknotów wyższych nominałów (od 20 złotych w górę), w języku potocznym pojawiło się wiele nazw[7]:

  • 20 złotych – „anielka”
  • 100 złotych – „paczka” lub „tatuś”
  • 1000 złotych – „koło”, „kafel”, „patyk”

Obiegowa emisja 1 lipca 1948 edytuj

Projektantem całej emisji był prof. Wacław Borowski[8].

Lista banknotów obiegowych edytuj

Lp. Nominał Awers banknotu Rewers banknotu
1 2 złote    
2 5 złotych    
3 10 złotych    
4 20 złotych    
5 50 złotych    
6 100 złotych    
7 500 złotych    
 
Dwie wersje centralnego gilosza 100-złotówki 1948 – z ramką i bez

Banknoty o nominałach 20, 50, 100 i 500 złotych były produkowane przez ponad 20 lat. W konsekwencji powstała pewna grupa odmian różniących się szczegółami jak np[9]:

  • gilosze 50-złotówki, czy
  • ramka w giloszu 100-złotówki.

W XXI w. znane są również różne próby kolorystyczne projektów poszczególnych nominałów[10].

  • Próby kolorystyczne 100-złotówki
  •  
    awers
  •  
    rewers
  •  
    awers
  •  
    rewers

Wzory edytuj

Nominał Awers banknotu Rewers banknotu
2 złote    
5 złotych    
10 złotych    
20 złotych    
50 złotych    
   
100 złotych    
500 złotych    

Obiegowa emisja 29 października 1965 edytuj

W końcu 1959 r. NBP ogłosił konkurs na projekt banknotu 1000-złotowego. Zwycięską okazała się praca profesorów Henryka Tomaszewskiego i Juliana Pałki z Mikołajem Kopernikiem na awersie. Banknot opracowany był do realizacji już na początku lat 60. XX w. – jego emisję przygotowano z datą 24 maja 1962 r. (awersrewers). Nie wprowadzono go jednak wtedy do obiegu, gdyż prezes NBP, A. Zebrowski, podpisany na emisji 1962 r., przestał być prezesem. W konsekwencji dokonano zmiany daty emisji na 29 października 1965 wraz z uaktualnieniem podpisów władz banku[8].

Banknot wprowadzono do obiegu w czerwcu 1966 r., w czasie obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego[8].

Pomimo zastosowania tradycyjnych metod druku, banknot daleko odbiegał od będących dotychczas w obiegu biletów, wnosząc nowatorstwo graniczące z awangardą. Był najbarwniejszym i najdroższym pod względem kosztów produkcji banknotem polskim do tamtego czasu[11].

Nominał Awers banknotu Rewers banknotu
1000 złotych awers rewers

Ciekawostki edytuj

  • Istnieją projekty banknotów o nominałach 50 groszy i 1 złoty emisji 1 lipca 1948[12][13].
  • Na banknocie o nominale 2 złote emisji 1 lipca 1948 przedstawiono projekt budynku – przyszłej siedziby Narodowego Banku Polskiego. Projekt architektoniczny siedziby NBP był autorstwa Bohdana Pniewskiego[14].
  • Przyjęta socrealistyczna linia dla banknotów emisji 1 lipca 1948 r. doprowadziła do tego, że na 10-złotówce umieszczono głowę rzeczywistego robotnika – gisera (odlewnika) z PWPW w Łodzi Mateusza Jóźwiaka[15].
  • Modelką Wacława Borowskiego w przypadku głowy kobiety umieszczonej na banknocie 20-złotowym emisji 1 lipca 1948 r. była Helena Michalik, przyjaciółka artysty[16].
  • Banknot o nominale 50 złotych emisji z 1 lipca 1948 miał początkowo przestawiać głowę górala i widok Tatr[17]. Decyzja czynników politycznych, że na nowych banknotach mają być umieszczane wizerunki „ludzi pracy” doprowadziła ostatecznie do umieszczenia głowy rybaka i widoku portu w Gdyni. 50-złotówkę według socrealistycznego wzoru drukowano w Szwecji, Czechosłowacji i Warszawie zmieniając sposób oznaczenia serii i numeracji, jak również gamę koloru i wielkość rozety z podaną cyfrą „50”. W XXI w. znane są wydrukowane egzemplarze pierwszej wersji nominału 50 złotych emisji 1 lipca 1948[18].
  • Przy projekcie nominału 100 złotych emisji 1 lipca 1948 r. modelem wizerunku był autentyczny robotnik – kierowca PWPW Bronisław Tomaszewski[19][20].
  • Wizerunki umieszczone na 500-złotówkach z 1 lipca 1948 r. powstały na podstawie autentycznych zdjęć, szkiców i rysunków górników podczas pracy w kopalni[19].

Banknoty polskie w latach 1974–1996 edytuj

Liczne postulaty dotyczące unowocześnienia będących w obiegu banknotów emisji 1948 (zbyt duży format, nietrwałość, brak estetyki) doprowadziły do intensywnych prac NBP nad zmianą papierowych znaków pieniężnych. Na początku lat 70. powstała koncepcja, aby na nowych banknotach znalazły się wizerunki Polaków, którzy w historii odegrali wiodącą rolę. Zlecenie opracowania serii „Wielcy Polacy”, w ramach której ukazywały się banknoty z latami emisji 1974–1993, otrzymał Andrzej Heidrich[21][22].

Początkowo pierwszym banknotem miała być 500-złotówka z podobizną Marii Skłodowskiej-Curie. Taki banknot przygotowano do druku i do emisji – wykonano próbne odbitki z umieszczoną datą emisji 2 stycznia 1971 (rewers). Ówczesne władze państwowe uznały jednak za niewłaściwe, aby na pierwszym banknocie serii znajdował się wizerunek kobiety. Zastrzeżenia budziły również umieszczone na marginesie dolnym sygnatury projektanta i rytowników. Banknot z wizerunkiem Marii Skłodowskiej-Curie czekał aż 18 lat, aby wejść do obiegu, w zmienionej szacie graficznej, innej kolorystyce, a także i nominale – 20 000 złotych[23].

NBP rozpoczął wprowadzanie nowych wzorów banknotów z serii „Wielcy Polacy” od 16 grudnia 1974 r[24]. Wraz z pogarszającą się sytuacją gospodarczą i postępującą inflacją sukcesywnie wprowadzano nowe, coraz większe nominały. Po wprowadzeniu stanu wojennego w ramach emisji z 1982 r. wprowadzono banknoty 10 i 20 złotowe zastępujące bilon[25].

Ostatnim banknotem PRL-u było odbiegające tematycznie od serii „Wielcy Polacy” 200 000 złotych z panoramą Warszawy. Banknot ten, wyemitowany z datą 1 grudnia 1989, ze względu na brak zabezpieczeń był bardzo krótko w obiegu[25].

27 grudnia 1989 ustawą Sejmu PRL nastąpiła zmiana nazwy państwa na Rzeczpospolita Polska, co z pewnym opóźnieniem wpłynęło na emitowane znaki pieniężne. Wprowadzony do obiegu 26 lutego 1990 r. banknot o nominale 100 000 złotych miał umieszczoną na sobie już nieaktualną nazwę państwa – Polska Rzeczpospolita Ludowa[25]. Także następne nominały:

  • 500 000 złotych emisji 20 kwietnia 1990
  • 1 000 000 złotych emisji 15 lutego 1991
  • 2 000 000 złotych emisji 14 sierpnia 1992

nie były banknotami w pełni spójnymi z aktualną epoką historyczną, gdyż znak wodny miał jeszcze postać godła PRL[26].

Wszystkie banknoty poza jednym miały jednakowe wymiary – 138×63 mm[22]. Wyjątek stanowił nominał 200 000 złotych – 135×64 mm[27].

Po wycofaniu z obiegu banknoty emitowane w latach 1974–1993 można było wymieniać w kasach Narodowego Banku Polskiego do 31 grudnia 2010 r., po czym utraciły swoją ważność[28].

Lista banknotów obiegowych edytuj

Lp. Nominał Zdjęcie Emisja Postać w Banknocie
1 10 złotych[29]  
  		1 czerwca 1982 Józef Bem
2 20 złotych[30] Plik:1974-20zl..png
Plik:Dwadziescia-zlotych 1974 r..png 		1 czerwca 1982 Romuald Traugutt
3 50 złotych[31] Plik:50 old polish zlotych front..png
Plik:50 old reverse zloty..png 		9 maja 1975 Karol Świerczewski i Order Krzyża Grunwaldu
4 1 czerwca 1979 Karol Świerczewski i Order Krzyża Grunwaldu
5 1 czerwca 1982 Karol Świerczewski i Order Krzyża Grunwaldu
6 1 czerwca 1986 Karol Świerczewski i Order Krzyża Grunwaldu
7 1 grudnia 1988 Karol Świerczewski i Order Krzyża Grunwaldu
8 100 złotych[32] awers i rewers 5 stycznia 1975 Ludwik Waryński i Socjalno-Rewolucyjna Partia Proletariat
9 17 maja 1976 Ludwik Waryński i Socjalno-Rewolucyjna Partia Proletariat
10 1 czerwca 1979 Ludwik Waryński i Socjalno-Rewolucyjna Partia Proletariat
11 1 czerwca 1982 Ludwik Waryński i Socjalno-Rewolucyjna Partia Proletariat
12 1 czerwca 1986 Ludwik Waryński i Socjalno-Rewolucyjna Partia Proletariat
13 1 grudnia 1988 Ludwik Waryński i Socjalno-Rewolucyjna Partia Proletariat
14 200 złotych[33] awers i rewers 25 maja 1976 Jarosław Dąbrowski i dewiza "Za Wolność Naszą i Waszą"
15 1 czerwca 1979 Jarosław Dąbrowski i dewiza "Za Wolność Naszą i Waszą"
16 1 czerwca 1982 Jarosław Dąbrowski i dewiza "Za Wolność Naszą i Waszą"
17 1 czerwca 1986 Jarosław Dąbrowski i dewiza "Za Wolność Naszą i Waszą"
18 1 grudnia 1988 Jarosław Dąbrowski i dewiza "Za Wolność Naszą i Waszą"
19 500 złotych[34] Plik:Tadeusz Kosciuszko 500 zlotych..png
Plik:Reverse Tadeusz Kosciuszko 500 polish zlotych..png 		16 grudnia 1974 Tadeusz Kościuszko i Sztandar powstania kościuszkowskiego
20 17 czerwca 1976 Tadeusz Kościuszko i Sztandar powstania kościuszkowskiego
21 1 czerwca 1979 Tadeusz Kościuszko i Sztandar powstania kościuszkowskiego
22 1 czerwca 1982 Tadeusz Kościuszko i Sztandar powstania kościuszkowskiego
23 1000 złotych[35] Plik:1000zl..png
Plik:Reverse1000zl..png 		2 lipca 1975 Mikołaj Kopernik i jego układ słoneczny
24 1 czerwca 1979 Mikołaj Kopernik i jego układ słoneczny
25 1 czerwca 1982 Mikołaj Kopernik i jego układ słoneczny
26 2000 złotych[36]
1 maja 1977 Mieszko I i Bolesław I Chrobry
27 1 czerwca 1979 Mieszko I i Bolesław I Chrobry
28 1 czerwca 1982 Mieszko I i Bolesław I Chrobry
29 5000 złotych[37] awers i rewers 1 czerwca 1982 Fryderyk Chopin i melodia Poloneza
30 1 czerwca 1986 Fryderyk Chopin i melodia Poloneza
31 1 grudnia 1988 Fryderyk Chopin i melodia Poloneza
32 10 000 złotych[38] awers i rewers 1 lutego 1987 Stanisław Wyspiański i rysunek "Planty o Świcie"
33 1 grudnia 1988 Stanisław Wyspiański i rysunek "Planty o Świcie"
34 20 000 złotych[39] awers i rewers 1 lutego 1989 Maria Skłodowska-Curie i reaktor "EWA"
35 50 000 złotych[40] awers i rewers 1 grudnia 1989 Stanisław Staszic i Pałac Staszica
36 awers i rewers 16 listopada 1993 Stanisław Staszic i Pałac Staszica
37 100 000 złotych[41] awers i rewers 1 lutego 1990 Stanisław Moniuszko i gmach Teatru Narodowego
38 awers i rewers 16 listopada 1993 Stanisław Moniuszko i gmach Teatru Narodowego
39 200 000 złotych[42] awers i rewers 1 grudnia 1989 Godło PRL i panorama Warszawy
40 500 000 złotych[43] awers i rewers 20 kwietnia 1990 Henryk Sienkiewicz i powieść "Potop"
41 awers i rewers 16 listopada 1993 Henryk Sienkiewicz i powieść "Potop"
42 1 000 000 złotych[44] awers i rewers 15 lutego 1991 Władysław Reymont i powieść "Chłopi"
43 awers i rewers 16 listopada 1993 Władysław Reymont i powieść "Chłopi"
44 2 000 000 złotych[45] awers i rewers 14 sierpnia 1992 Ignacy Paderewski i Godło II RP
45 awers i rewers 16 listopada 1993 Ignacy Paderewski i Godło II RP

Ciekawostki edytuj

  • Pierwsze egzemplarze banknotu 2 000 000 złotych zawierały błąd. Na stronie odwrotnej widniał napis Sejm Konstytucyjy zamiast Sejm Konstytucyjny. Błąd powstał na etapie projektowania, a zauważony został już po wydrukowaniu pewnej ich liczby, która trafiła do obiegu. Kolejne partie zostały wydrukowane poprawnie[46].
  • Przed wprowadzeniem banknotu 20 000 złotych dowcipkowano, jak poinformowano w Dzienniku Telewizyjnym z 15 sierpnia 1988 w krótkim reportażu o różnicy pomiędzy biletami a banknotami Narodowego Banku Polskiego, że na tym nominale może być umieszczony wizerunek Adama Mickiewicza – autora „Dziadów” ale także „Pana Tadeusza”[47].
  • Początkowo Andrzej Heidrich zaprojektował na banknocie 10 000 złotych wizerunek Stanisława Wyspiańskiego z jego własnego autoportretu, na którym poeta uwiecznił się w młodopolskiej pozie, nieuczesane włosy, niechlujnie ubrany w kożuch. Projekt został poprawiony i finalnie Wyspiański został uwieczniony elegancko, starannie uczesany, z białym kołnierzykiem[48].
  • Zanim doszło do denominacji, planowano wprowadzić do obiegu banknot o nominale 5 000 000 złotych, zawierający wizerunek Józefa Piłsudskiego. Projekt wykonał autor obowiązującej wówczas serii banknotów, Andrzej Heidrich, ale w związku z zahamowaniem inflacji i podjętą decyzją o denominacji nie został wprowadzony. Ostatecznie dopiero w 2006 r. PWPW wydrukowała okazyjne i nieobiegowe repliki banknotu na papierze bez zabezpieczeń w nakładzie 7500 szt.[49] Na replice banknotu widnieje data 12 maja 1995 r. Część nakładu (3000 sztuk) stała się jednym z elementów zestawów kolekcjonerskich „80. Rocznica Przewrotu Majowego” wyemitowanych 26 kwietnia 2006 r. przez Mennicę Polską. Oprócz repliki banknotu w skład tych zestawów wchodził medal przedstawiający ww. banknot oraz numizmat wykonany w postaci kwadratowej klipy z wykorzystaniem rysunku nieobiegowej monety II Rzeczypospolitej 100 marek polskich 1922 z profilem Józefa Piłsudskiego[50].
  • 5 sierpnia 2014 r. został wyemitowany pierwszy polski banknot polimerowy o nominale 20 złotych. Jest to banknot kolekcjonerski upamiętniający 100. rocznicę powstania Legionów Polskich[51]. Banknot był wzorowany na projekcie banknotu 5 000 000 złotych[51][52].
  • Fragment banknotu o nominale 1000 złotych (emisja z 1975), przedstawiającego Mikołaja Kopernika, został umieszczony na okładce płyty Complete Greatest Hits zespołu Foreigner (litera „p” w wyrazie „Complete”)[53]
  • Wzory banknotów z serii „Wielcy Polacy” wykorzystano w teledysku Money Is Not Our God zespołu Killing Joke[54].
  • Jeśli przyjąć jako kryteria: nominał banknotu, jego datę emisji oraz literowe oznaczenie serii, to całkowita liczba różnych banknotów powstałych w wyniku działalności emisyjnej lat 1974–1993 prowadzonej przez Narodowy Bank Polski wynosi 1581 obiegowych pozycji kolekcjonerskich[55].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 44, 262, ISBN 978-83-913361-4-4.
  2. ↑ Adam Dylewski, Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 298–305, ISBN 978-83-7705-068-2.
  3. ↑ Lech Kokociński, Pieniądz papierowy na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: ROSIKON PRESS, 1996, s. 174–188, ISBN 83-903459-5-1.
  4. ↑ a b c d e Adam Dylewski, Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 298–299, ISBN 978-83-7705-068-2.
  5. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 44, ISBN 978-83-913361-4-4.
  6. ↑ „Bankoteka” (Nr. 9), Departament Edukacji i Wydawnictw, styczeń 2017, ISSN 2299-632X.
  7. ↑ a b c Adam Dylewski, Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 300–301, ISBN 978-83-7705-068-2.
  8. ↑ a b c Lech Kokociński, Pieniądz papierowy na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: ROSIKON PRESS, 1996, s. 176, ISBN 83-903459-5-1.
  9. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 169, 178, ISBN 978-83-913361-4-4.
  10. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 176, 183, ISBN 978-83-913361-4-4.
  11. ↑ Adam Dylewski, Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca Sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 301, ISBN 978-83-7705-068-2.
  12. ↑ WCN :: Archiwum :: 70/578 [online], wcn.pl [dostęp 2019-09-21].
  13. ↑ WCN :: Archiwum :: 66/750 [online], wcn.pl [dostęp 2019-09-21].
  14. ↑ Lech Kokociński, Pieniądz papierowy na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: ROSIKON PRESS, 1996, s. 175, ISBN 83-903459-5-1.
  15. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 154, ISBN 978-83-913361-4-4.
  16. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 159, ISBN 978-83-913361-4-4.
  17. ↑ WCN :: Archiwum :: 97301 [online], wcn.pl [dostęp 2019-09-21].
  18. ↑ Lech Kokociński, Pieniądz papierowy na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: ROSIKON PRESS, 1996, s. 177, ISBN 83-903459-5-1.
  19. ↑ a b Lech Kokociński, Pieniądz papierowy na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: ROSIKON PRESS, 1996, s. 178, ISBN 83-903459-5-1.
  20. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 177, ISBN 978-83-913361-4-4.
  21. ↑ Lech Kokociński, Pieniądz papierowy na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: ROSIKON PRESS, 1996, s. 180, ISBN 83-903459-5-1.
  22. ↑ a b Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 192–299, ISBN 978-83-913361-4-4.
  23. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 190, ISBN 978-83-913361-4-4.
  24. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 192, ISBN 978-83-913361-4-4.
  25. ↑ a b c Adam Dylewski, Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 304, ISBN 978-83-7705-068-2.
  26. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 262, 284, 286, 288, ISBN 978-83-913361-4-4.
  27. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 258, ISBN 978-83-913361-4-4.
  28. ↑ Adam Dylewski, Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 309, ISBN 978-83-7705-068-2.
  29. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 220–221, ISBN 978-83-913361-4-4.
  30. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 222–223, ISBN 978-83-913361-4-4.
  31. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 196–197, 208–209, 224–225, 238–239, 246–247, ISBN 978-83-913361-4-4.
  32. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 194–195, 200–201, 210–211, 226–227, 240, 248–249, ISBN 978-83-913361-4-4.
  33. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 202–203, 212–213, 228–229, 241, 250, ISBN 978-83-913361-4-4.
  34. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 192–193, 204–205, 214–215, 230–231, ISBN 978-83-913361-4-4.
  35. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 198–199, 216–217, 232–233, ISBN 978-83-913361-4-4.
  36. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 206–207, 218–219, 234–235, ISBN 978-83-913361-4-4.
  37. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 236–237, 242–243, 250, ISBN 978-83-913361-4-4.
  38. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 244–245, 252–253, ISBN 978-83-913361-4-4.
  39. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 254–255, ISBN 978-83-913361-4-4.
  40. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 256–257, 290–291, ISBN 978-83-913361-4-4.
  41. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 264–265, 292–293, ISBN 978-83-913361-4-4.
  42. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 258–259, ISBN 978-83-913361-4-4.
  43. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 284–285, 294–295, ISBN 978-83-913361-4-4.
  44. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 286–287, 296–297, ISBN 978-83-913361-4-4.
  45. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 288–289, 298–299, ISBN 978-83-913361-4-4.
  46. ↑ Robert Migdał: Artysta, którego prace codziennie nosimy w portfelach. gazetawroclawska.pl, 2016-02-01. [dostęp 2018-03-07]. (pol.).
  47. ↑ PRL 1988 Bilety Narodowego Banku Polskiego. [dostęp 2019-08-22].
  48. ↑ Andrzej Heidrich Twórca polskich banknotów, Warszawa: Narodowy Bank Polski, 2012, s. 94, ISBN 978-83-932138-8-7 (pol. • ang.).
  49. ↑ J. Parchimowicz: Katalog banknotów polskich i z Polską związanych, wyd. 10, wyd. Nefryt, Szczecin 2009, s. 308.
  50. ↑ 80. Rocznica Przewrotu Majowego na www.numizmatyczny.pl.
  51. ↑ a b Narodowy Bank Polski – Internetowy Serwis Informacyjny [online], www.nbp.pl [dostęp 2019-01-14] (pol.).
  52. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 314, ISBN 978-83-913361-4-4.
  53. ↑ ilustracja w angielskiej Wikipedii.
  54. ↑ Killing Joke – "Money Is Not Our God" w serwisie YouTube
  55. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 192–299, ISBN 978-83-913361-4-4.

Bibliografia edytuj

  • Czesław Miłczak: Banknoty polskie i wzory Tom II. Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012. ISBN 978-83-913361-4-4.
  • Adam Dylewski: Historia pieniądza na ziemiach polskich. Warszawa: CARTA BLANCA sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011. ISBN 978-83-7705-068-2.
  • Lech Kokociński: Pieniądz papierowy na ziemiach polskich. Warszawa: ROSIKON PRESS, 1996. ISBN 83-903459-5-1.
  • Czesław Miłczak: Katalog banknotów polskich 1916–1994. Warszawa: Semafic, 2000. ISBN 83-913361-8-2.
  • Czesław Miłczak: Katalog polskich pieniędzy papierowych od 1974. Warszawa: Semafic, 2005. ISBN 83-913361-6-6.
  • J.A. Szwagrzyk: Pieniądz na ziemiach Polskich X–XX w.. Wrocław: 1973.
  • Janusz Parchimowicz: Katalog banknotów polskich i z Polską związanych. Szczecin: Nefryt, 2009.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Banknoty_Narodowego_Banku_Polskiego_(1948–1993)&oldid=73149608”