Wikipedia

Banknoty Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej (1919–1923)

Banknoty Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej (1919–1923) – banknoty denominowane w markach polskich emitowane przez Polską Krajową Kasę Pożyczkową od stycznia 1919 r.[1][2][3][4]

Historia banknotów Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej po pozyskaniu niepodległości w 1918 r. edytuj

Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. rząd polski zmuszony był przejąć i utrzymać działalność Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej jako tymczasowej instytucji bankowo-emisyjnej. Pierwszą emisją pieniądza papierowego, z datą 15 stycznia 1919 r., wprowadzoną do obiegu 11 lutego 1919 r., był banknot o nominale 500 marek polskich. Nie odbiegał on zasadniczo wzorem od niemieckich emisji Generalnego Gubernatorstwa Warszawskiego[5]. Bardzo mocno nawiązywał formą do not Kreisa, którego nazwiskiem określano popularnie banknoty okupacyjne[6]. Powodem tego była nie tylko pilna potrzeba druku polskich już pieniędzy papierowych, ale obawa, że zbyt duże różnice w wyglądzie nowych banknotów mogą spowodować ich niechętne przyjmowanie przez ludność. Jedynie w tekście zawarta była klauzula o odpowiedzialności Państwa Polskiego za wymianę banknotu na przyszłą polską walutę. Banknoty te wydrukowano w Warszawie, w Zakładach Graficznych B. Wierzbickiego[7].

Drugim wpuszczonym do obiegu banknotem, o oryginalnej szacie graficznej, była stumarkówka z datą emisji 15 lutego 1919. Projektantem tego znaku pieniężnego jak również czterech następnych (1, 5, 20 i 1000 marek emisji 17 maja 1919 r.) był grafik Adam Jerzy Półtawski. Na banknotach umieszczono portrety polskich bohaterów narodowych: Tadeusza Kościuszki i Wojciecha Bartosza Głowackiego. Były one drukowane zarówno w Zakładach Graficznych B. Wierzbickiego jak i wielu innych prywatnych drukarniach Warszawy[6].

W związku z dużym zapotrzebowaniem prywatne drukarnie nie nadążały z drukiem. Dodatkowo papiery projektu Półtawskiego okazały się bardzo łatwe do sfałszowania. Z tych powodów w sierpniu 1919 r. skierowano zamówienie do drukarni państwowej w Wiedniu (Wiener Staatsdruckerei), którą opuściły zaprojektowane tam i wydrukowane dwie emisje marek polskich, z datą 1919 i 1920, o nominałach od ½ do 5000 marek polskich[8]. Banknoty powtarzały drukowane wcześniej nominały, ale były w znacznie bezpieczniejszej a zarazem efektowniejszej i ujednoliconej formie graficznej[9]. Do ich zaprojektowania wykorzystano elementy z obiegowych banknotów austriackich. Polskim akcentem tych emisji, wykonanych w typowym stylu wiedeńskiej secesji, były medaliony z portretami królowej Jadwigi i Tadeusza Kościuszki. Wiedeński drukarz uzależnił druk banknotów od dostawy polskiego węgla i benzyny, które to życzenie zostało przez stronę polską spełnione[8].

W związku z nasilaniem się inflacji państwo wciąż pokrywało poważne niedobory budżetowe zwiększając emisję pieniądza. Nominały inflacyjne, całkowicie odbiegające graficznie od serii wiedeńskich, zaczęto wprowadzać w 1922 r. Pierwszym papierem z tej kategorii było 10 000 marek polskich emisji 11 marca 1922, a drugim 50 000 marek emisji 10 października tego samego roku. W 1923 r. inflacja przerodziła się w hiperinflację sięgając szczyt na początku 1924 r. Najwyższym nominałem inflacyjnym wprowadzonym pod koniec 1923 r. było 10 000 000 marek polskich[9], choć przygotowywano się również do wprowadzenia na początku 1924 r. banknotu o nominale 50 000 000 marek polskich[10].

Wszystkie banknoty Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej emitowane od początku 1919 r. wycofano 1 lipca 1924, po dwóch miesiącach od wejścia w życie reformy walutowej Władysława Grabskiego[11].

Emisja 15 stycznia 1919[12][11] edytuj

Banknot obiegowy edytuj

Nominał Awers banknotu Rewers banknotu Charakterystyka[13][14]
500 marek polskich    

Emisja: 15 stycznia 1919

Wzory edytuj

Nominał Awers banknotu Rewers banknotu
500 marek polskich    

Emisja 15 lutego 1919[15][11] edytuj

Banknot obiegowy edytuj

Nominał Awers banknotu Rewers banknotu Charakterystyka[16][14]
100 marek polskich    

Emisja: 15 lutego 1919

Wzory edytuj

Nominał Awers banknotu Rewers banknotu
100 marek polskich    
   

Emisja 17 maja 1919[17][11] edytuj

Banknoty obiegowe edytuj

Nominał Awers banknotu Rewers banknotu Charakterystyka[18][14]
1 marka polska    

Emisja: 17 maja 1919

5 marek polskich    

Emisja: 17 maja 1919

20 marek polskich    

Emisja: 17 maja 1919

1000 marek polskich    

Emisja: 17 maja 1919

Wzory edytuj

Nominał Awers banknotu Rewers banknotu
1 marka polska    
5 marek polskich    
20 marek polskich    
1000 marek polskich    

Emisje wiedeńskie edytuj

23 sierpnia 1919[19][11] edytuj

Banknoty obiegowe edytuj

Nominał Awers banknotu Rewers banknotu Charakterystyka[20][14]
1 marka polska    

Emisja: 23 sierpnia 1919

5 marek polskich    

Emisja: 23 sierpnia 1919

10 marek polskich    

Emisja: 23 sierpnia 1919

20 marek polskich    

Emisja: 23 sierpnia 1919

100 marek polskich    

Emisja: 23 sierpnia 1919

500 marek polskich    

Emisja: 23 sierpnia 1919

1000 marek polskich    

Emisja: 23 sierpnia 1919

Wzory edytuj

Nominał Awers banknotu Rewers banknotu
1 marka polska    
5 marek polskich    
20 marek polskich    
100 marek polskich    
500 marek polskich    
1000 marek polskich    
   

7 lutego 1920[21][11] edytuj

Banknoty obiegowe edytuj

Nominał Awers banknotu Rewers banknotu Charakterystyka[22][14]
½ marki polskiej    
5000 marek polskich    

Emisja: 7 lutego 1920

Wzory edytuj

Nominał Awers banknotu Rewers banknotu
½ marki polskiej    
5000 marek polskich    

Emisje inflacyjne edytuj

11 marca 1922[23][11] edytuj

Banknot obiegowy edytuj

Nominał Awers banknotu Rewers banknotu Charakterystyka[24][14]
10 000 marek polskich    

Wzory edytuj

Nominał Awers banknotu Rewers banknotu
10 000 marek polskich    

10 października 1922[25][11] edytuj

Banknot obiegowy edytuj

Nominał Awers banknotu Rewers banknotu Charakterystyka[26][14]
50 000 marek polskich    

Emisja: 10 października 1922

Wzory edytuj

Nominał Awers banknotu Rewers banknotu
50 000 marek polskich    

25 kwietnia 1923[27][11] edytuj

Banknot obiegowy edytuj

Nominał Awers banknotu Rewers banknotu Charakterystyka[28][14]
250 000 marek polskich    

Emisja: 25 kwietnia 1923

Wzory edytuj

Nominał Awers banknotu Rewers banknotu
250 000 marek polskich    

30 sierpnia 1923[29][11] edytuj

Banknoty obiegowe edytuj

Nominał Awers banknotu Rewers banknotu Charakterystyka[30][14]
100 000 marek polskich    

Emisja: 30 sierpnia 1923

500 000 marek polskich    

Emisja: 30 sierpnia 1923

1 000 000 marek polskich    

Emisja: 30 sierpnia 1923

Wzory edytuj

Nominał Awers banknotu Rewers banknotu
100 000 marek polskich    
500 000 marek polskich    
1 000 000 marek polskich    

20 listopada 1923[31][11] edytuj

Banknoty obiegowe edytuj

Nominał Awers banknotu Rewers banknotu Charakterystyka[32][14]
5 000 000 marek polskich    

Emisja: 20 listopada 1923

10 000 000 marek polskich    

Emisja: 20 listopada 1923

Wzory edytuj

Nominał Awers banknotu Rewers banknotu
5 000 000 marek polskich    
10 000 000 marek polskich    

Fałszerstwa edytuj

  •  
    Fałszerstwo dwudziestomarkówki 1919
  •  
    Fałszerstwo stumarkówki 1919
  •  
    Fałszerstwo pięćsetmarkówki 1919
  •  
    Fałszerstwo tysiącmarkówki 1919
  •  
    Fałszywe 50 000 marek polskich
  •  
    Fałszywy 1 000 000 marek polskich
  •  
    Fałszywe 10 000 000 marek polskich

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Kowalski 1981 ↓, s. 61–73.
  2. ↑ Paszkiewicz 2012 ↓, s. 206–208.
  3. ↑ Kokociński 1996 ↓, s. 80–97.
  4. ↑ Dylewski 2011 ↓, s. 264–265.
  5. ↑ Kokociński 1996 ↓, s. 80–84.
  6. ↑ a b Paszkiewicz 2012 ↓, s. 207.
  7. ↑ Kokociński 1996 ↓, s. 84.
  8. ↑ a b Kokociński 1996 ↓, s. 84–86.
  9. ↑ a b Dylewski 2011 ↓, s. 264.
  10. ↑ Kokociński 1996 ↓, s. 86.
  11. ↑ a b c d e f g h i j k Dylewski 2011 ↓, s. 265.
  12. ↑ Kowalski 1981 ↓, s. 61.
  13. ↑ Miłczak 2012 ↓, s. 192–197.
  14. ↑ a b c d e f g h i j Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 kwietnia 1924 r. o zmianie ustroju pieniężnego (Dz.U. z 1924 r. nr 34, poz. 351).
  15. ↑ Kowalski 1981 ↓, s. 61–62.
  16. ↑ Miłczak 2012 ↓, s. 198–207.
  17. ↑ Kowalski 1981 ↓, s. 62–64.
  18. ↑ Miłczak 2012 ↓, s. 208–229.
  19. ↑ Kowalski 1981 ↓, s. 64–67.
  20. ↑ Miłczak 2012 ↓, s. 230–261.
  21. ↑ Kowalski 1981 ↓, s. 68–69.
  22. ↑ Miłczak 2012 ↓, s. 262–267.
  23. ↑ Kowalski 1981 ↓, s. 69.
  24. ↑ Miłczak 2012 ↓, s. 268–269.
  25. ↑ Kowalski 1981 ↓, s. 69–70.
  26. ↑ Miłczak 2012 ↓, s. 270–273.
  27. ↑ Kowalski 1981 ↓, s. 70.
  28. ↑ Miłczak 2012 ↓, s. 274–277.
  29. ↑ Kowalski 1981 ↓, s. 70–72.
  30. ↑ Miłczak 2012 ↓, s. 278–291.
  31. ↑ Kowalski 1981 ↓, s. 72–73.
  32. ↑ Miłczak 2012 ↓, s. 292–299.

Bibliografia edytuj

  • Adam Dylewski, Historia pieniądza na ziemiach polskich, Warszawa: Carta Blanca Sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, ISBN 978-83-7705-068-2.
  • Lech Kokociński, Pieniądz papierowy na ziemiach polskich, Warszawa: Rosikon Press, 1996, ISBN 83-903459-5-1.
  • Marian Kowalski, Ilustrowany katalog banknotów polskich 1794–1980, Wiesława Kawecka (red.), wyd. IV, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza RSW „Prasa-Książka-Ruch”, 1981.
  • Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, t. 1, 1794–1941, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, ISBN 978-83-913361-3-7.
  • Borys Paszkiewicz, Podobna jest moneta nasza do urodnej panny. Mała historia pieniądza polskiego, Warszawa: Warszawskie Centrum Numizmatyczne, 2012, ISBN 978-83-62939-00-8.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Banknoty_Polskiej_Krajowej_Kasy_Pożyczkowej_(1919–1923)&oldid=69039091”