Barbara Nawratowicz
Barbara Nawratowicz-Stuart (ur. 19 listopada 1932 w Poznaniu) – polska aktorka, artystka kabaretowa i dziennikarka radiowa, w latach 1956–1965 jedna z założycielek i pierwszych gwiazd Piwnicy pod Baranami, w latach 1965–1994 autorka audycji i korespondentka Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa.
| Data i miejsce urodzenia |
19 listopada 1932 |
|---|---|
| Zawód, zajęcie |
aktorka, |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys edytuj
Studiowała prawo na Uniwersytecie Marii-Curie Skłodowskiej, Uniwersytecie Jagiellońskim i Uniwersytecie Warszawskim. Tytuł magistra uzyskała w 1956 roku[1].
W 1951, podczas pierwszego roku studiów w Lublinie, została aresztowana przez Urząd Bezpieczeństwa za udział w konspiracyjnej, antystalinowskiej organizacji studenckiej[2]. Spędziła trzy miesiące[3] w niewielkiej, ciemnej celi, była wielokrotnie bita i przesłuchiwana przez funkcjonariuszy. Miała wybite zęby, złamane trzy żebra i uszkodzony kręgosłup. Jej rodzina nie miała przez ten czas żadnych informacji o jej losie. Po zwolnieniu była przesłuchiwana jeszcze kilkakrotnie[a].
W 1952 lub 1953 w kolejce po kartki do studenckiej stołówki poznała się z Piotrem Skrzyneckim, wówczas studentem historii sztuki UJ. Z Piwnicą pod Baranami była związana od jej początków, czyli mniej więcej połowy lat pięćdziesiątych. W kabarecie występowała na scenie, tworząc m.in. kreacje Okrutnej Markizy, Buduarowej Kokoty, Królowej Duńskiej i Holenderskiej Striptizerki[1]. W tym czasie poznała się z Wiesławem Dymnym, w którym z wzajemnością się zakochała i przez kolejne lata pozostawała w związku. Sama potem określiła tę relację jako „burzliwą, gwałtowną i nieco toksyczną”[2], zaś Kazimierz Kutz wspominał, że była to relacja pełna przywiązania i zazdrości[4]. Nawratowicz założyła wraz z Dymnym kabaret „Remiza” w Klubie „Pod Jaszczurami”.
Jako aktorka występowała na deskach teatru, m.in. w Teatrze Lalki i Aktora „Groteska” w Krakowie (1957–1958) oraz Teatrze im. Stefana Żeromskiego w Kielcach i Radomiu (1958–1959). Podczas pobytu w Warszawie, dokąd wyjechała z Krakowa, prowadziła w Programie III Polskiego Radia stałą audycję zatytułowaną „Una”[1]. W 1963 wystąpiła u boku Andrzeja Łapickiego w etiudzie Febliki Tatiany[5][6].
Przez szereg lat odmawiano jej wydania paszportu. Podczas pierwszego wyjazdu na Zachód w 1965 roku pozostała w Danii. Dyrektor sekcji polskiej Radia Wolna Europa Jan Nowak-Jeziorański przyjechał do Kopenhagi i zaproponował jej pracę w rozgłośni. 16 listopada 1965 roku Nawratowicz podjęła pracę jako redaktor polskiej sekcji RWE. W latach 1978–1986 była reżyserem w Dziale Realizacji. Ponadto redagowała program aktualności „Panorama Dnia”, cotygodniową audycję „Europa za 5 dolarów” i pisała satyryczne programy okolicznościowe (szopki noworoczne). Szczególną popularność zdobyła jako prowadząca emitowanej codziennie pięćdziesięciominutowej audycji muzycznej „Rendez-vous o 6:10”.
Po wyjeździe w 1987 roku do Australii[2] została korespondentką RWE w tym kraju[1]. Przez prawie trzydzieści lat mieszkała w Queensland[7], Polskę odwiedzała okazjonalnie. W kwietniu 2015 powróciła na stałe do Krakowa[2].
W 2012 roku nakładem wydawnictwa Petrus ukazała się jej książka Kabaret „Piwnica pod Baranami”. Fenomen w kulturze PRL będąca zbiorem zachowanych w jej archiwum tekstów; wierszy, piosenek, programów artystycznych z początków Piwnicy opatrzonych autorskim komentarzem[8].
19 listopada 2019 w Piwnicy pod Baranami odbył się benefis z okazji dziewięćdziesiątych urodzin Barbary Nawratowicz.
Odznaczenia edytuj
- Krzyż Kawalerski Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej „za wybitne zasługi w propagowaniu polskiej kultury” (8 października 1999)[9]
- Odznaka „Honoris Gratia” „w uznaniu zasług dla Krakowa i jego mieszkańców” (5 września 2017)[10]
Uwagi edytuj
- ↑ W archiwach Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie znajduje się zobowiązanie do tajnej współpracy z Urzędem Bezpieczeństwa Publicznego z 28 stycznia 1954 podpisane przez „TW Sportowiec – Nawratowicz Barbara”. TW deklarował donosić o „wrogiej działalności, z jaką się spotka na terenie uczelni oraz poza uczelnią”. Według charakterystyki przełożonych „Sportowiec” pozostawała na kontakcie krótko, a jej materiały nie przedstawiały większej wartości operacyjnej.
Nawratowicz stanowczo zaprzeczyła, by kiedykolwiek donosiła albo współpracowała z bezpieką jako tajny agent. Stwierdziła, że nieznany jej funkcjonariusz złożył jej propozycję współpracy w 1957, ale odpowiedziała, że „źle trafił, bo ona ma złe wspomnienia z tym urzędem”. Poza zobowiązaniem z 1954, które według Nawratowicz zostało sfałszowane, nie jest znany żaden dokument wskazujący na jej współpracę z organami bezpieczeństwa PRL. W październiku 1957 Nawratowicz była inwigilowana przez TW „Lipiński”.
Zob. Jolanta Drużyńska, Stanisław M. Jankowski: Kolacja z konfidentem. Piwnica pod Baranami w dokumentach Służby Bezpieczeństwa. Kraków: Wydawnictwo Przedsięwzięcie Galicja, 2006, s. 30–55.
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Barbara Nawratowicz. wydawnictwopetrus.pl. [dostęp 2015-03-24]. (pol.).
- ↑ a b c d Sonia Miniewicz: Barbara Nawratowicz: gwiazda z Piwnicy. Onet.pl, 19 listopada 2017. [dostęp 2020-04-10].
- ↑ Barbara Nawratowicz w Piwnicy pod Baranami. YouTube, 17 września 2012. [dostęp 2015-03-24]. (pol.).
- ↑ Miał wdzięk człowieka, który mógłby zabić. pary-populada.pl. [dostęp 2015-03-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (29 listopada 2014)]. (pol.).
- ↑ Barbara Nawratowicz w bazie filmpolski.pl
- ↑ Febliki Tatiany. FilmPolski.pl. [dostęp 2015-03-24]. (pol.).
- ↑ Marek Jasicki: Fragment rozmowy z Barbarą Nawratowicz w kawiarni Zakopianka na Plantach. estrada.net.pl, 13 czerwca 2009. [dostęp 2015-03-24]. (pol.).
- ↑ Barbara Nawratowicz, Kabaret „Piwnica pod Baranami”. Fenomen w kulturze PRL. culutre.pl, 5 września 2014. [dostęp 2015-03-24]. (pol.).
- ↑ M.P. z 2000 r. nr 2, poz. 22.
- ↑ Zarządzenie Nr 2184/2017 Prezydenta Miasta Krakowa w sprawie nadania odznak Honoris Gratia krakowskim aktorom zasłużonym dla Piwnicy pod Baranami. bip.krakow.pl, 5 września 2017. [dostęp 2020-06-03].