Bastion (fort reditowy) III „Kleparz”

Bastion III „Kleparz” (Fort kleparski) – standardowy fort reditowy z lat 18561859, znajdujący się przy ul. Kamiennej 2/4 w Krakowie. Jedyny zachowany w stanie niemal pierwotnym fort tego typu[1].

Fort Kleparz
Ilustracja
Kaponiera
Państwo

 Polska

Lokalizacja

Kraków

Część

Twierdza Kraków

Typ

fort reditowy

Data budowy

18561909

Położenie na mapie Krakowa
Mapa konturowa Krakowa, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt otoczony kołem zębatym z opisem „Fort Kleparz”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt otoczony kołem zębatym z opisem „Fort Kleparz”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt otoczony kołem zębatym z opisem „Fort Kleparz”
Ziemia50°04′26,89″N 19°56′16,37″E/50,074136 19,937881

Ze względu na położenie na newralgicznym, północnym odcinku obrony, jest to jeden z najpotężniejszych fortów rdzenia twierdzy krakowskiej. Zewnętrzny nasyp ziemny (przeciwstraż) osłania fosę, chronioną dwoma podwójnym kaponierami typu „kocie uszy”. Wał główny ma narys bastionu, stok omurowany; na wale znajdowały się stanowiska artyleryjskie[2]. Wewnątrz wału znajduje się śródszaniec, w postaci podkowiastej, dwukondygnacyjnej, ceglanej redity, z płaszczem ziemnym do góry. Dziedzińce znajdują się między wałem i reditą, oraz wewnątrz redity.

Z tyłu redity, długa szyja stanowiła trapezoidalną kaponierę, przeznaczoną do ostrzeliwania fosy przed wałem obwodu twierdzy (fosa i wał przylegały do fortu od tyłu)[2]. Szyja zakończona była potężnie rozbudowaną kaponierą tyłową, która położona była już wewnątrz linii obrony twierdzy i chroniła fort w przypadku wdarcia się nieprzyjaciela do wnętrza obwodu i ataku na fort z od strony miasta. Obiekt ten miał własny ceglany, jednokondygnacyjny dziedziniec. Główną bramę chroniły dwie basteje[2]. Taka niezwykła konstrukcja z dwiema kaponierami wynikała z włączenia fortu w obwód wału twierdzy. Bastion kleparski pełnił zatem podwójną funkcję: chronił główną linię obrony całej twierdzy, a równocześnie stanowił jednostkę autonomiczną[3].

W latach sześćdziesiątych XIX w. fort ten był niemal nie do zdobycia, ze względu na swą rozbudowaną strukturę obrony. Ze względu na szybki postęp technologiczny, w latach osiemdziesiątych XIX w. stał się przestarzały. W 1884 do fortu dobudowano poprzecznice[1] ze schronami na wale[2], a w 1909 koszary.

Fort nie brał udziału w działaniach wojennych. W okresie międzywojennym kontrolowany przez wojsko, w czasie II wojny światowej Niemcy więzili w nim jeńców radzieckich. Po wojnie szczęśliwie ocalał, mimo planów rozbiórki. Od roku 1954 nastąpiła jego zabudowa i zniekształcenie fos. Gospodarz, Piwnice Win Importowanych, dobudowały budynek biurowy, szpecący bryłę fortyfikacji[1]. W 1997 obiekt został częściowo odrestaurowany przez następnego użytkownika, przedsiębiorstwo „Vinfort”. Mieści obecnie piwnicę win importowanych oraz – w tzw. kaponierze środkowej – klub muzyczny „Forty Kleparz”. W 2001 na wewnętrznym dziedzińcu (we fragmencie dawnej fosy wału twierdzy, między kaponierą tyłową a szyjną) urządzono parking[2].

Obiekt bardzo atrakcyjny, z ozdobnymi obramieniami okien i drzwi, rzygaczami itp.; zachowany w stanie bardzo dobrym, łącznie z częściowym wyposażeniem, jak np. wrota drewniane ze strzelnicami w furtach i bramach oraz portale kamienne[2].

Otacza go Park Kleparski.

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. a b c Adam Kurelewicz: Fort III Kleparz. FortyCK.pl. [dostęp 2013-03-13]. (pol.).
  2. a b c d e f Bastion III „Fort Kleparski”. W: Henryk Łukasik, Andrzej Turowicz: Twierdza Kraków znana i nieznana. Cz. III. Kraków: Przedsięwzięcie Galicja, 2002, s. 56–60. ISBN 83-916048-4-5.
  3. Janusz Bogdanowski: Warownie i zieleń twierdzy Kraków. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1979, s. 140. ISBN 83-08000096.

Linki zewnętrzne edytuj