Baszta Jacek
Baszta Jacek – zabytkowa[2] baszta w ciągu średniowiecznych fortyfikacji Głównego Miasta w Gdańsku, zbudowana około 1400 r. Najwyższa ze średniowiecznych baszt gdańskich. Znajduje się przy ulicy Pańskiej, w pobliżu Podwala Staromiejskiego i Targu Drzewnego. Sąsiednią basztą jest Baszta na Podmurzu.
 nr rej. 294 z 24 czerwca 1967
| |
 Baszta widziana od strony kościoła św. Katarzyny | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Pańska |
| Styl architektoniczny | |
| Wysokość całkowita |
36 m |
| Kondygnacje |
8 |
| Ukończenie budowy |
ok. 1400 |
| Właściciel |
miasto Gdańsk[1] |
Położenie na mapie Gdańska  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
 54°21′10,32″N 18°39′05,42″E/54,352867 18,651506
| |
Jest ceglaną budowlą na rzucie ośmiobocznym, z ośmioma kondygnacjami stanowisk strzelniczych (z których trzy dolne były sklepione, podobnie jak loch piwniczny), ma obecnie wysokość 36 m (wraz z chorągiewką na szczycie). Mury ceglanego trzonu mają grubość od 2,5 m w przyziemiu do 1,2 m w wyższych partiach i wznoszą się na wysokość 22 m.
Historia edytuj
Basztę zbudowano w północno-zachodnim narożniku murów obronnych Głównego Miasta. Dzięki swej wysokości miała prawdopodobnie umożliwiać obserwację przedpola w razie ataku od strony Starego Miasta, które w tym czasie nie posiadało jeszcze własnych obwarowań. Dostęp do wnętrza wiódł z poziomu ganku straży muru wysokiego, przylegającego do baszty od strony południowej, oraz w przyziemiu od strony Głównego Miasta. Pod krawędzią wysokiego, namiotowego dachu zachowały się ceglane arkady wsparte na kamiennych konsolach, osłaniające machikuły – obiegający basztę nadwieszony ganek o szerokości 70 cm, z 30-centymetrowymi otworami w podłodze, które umożliwiały rażenie nieprzyjaciela atakującego podnóże baszty. Sklepiony loch pod basztą służył jako magazyn żywności dla obrońców.
Wysoki dach namiotowy dodano dopiero w 1556 r., gdy obiekt nie pełnił już funkcji obronnych.
Po uszkodzeniach w 1945 r. (zniszczony dach i górne partie murów, wypalone wnętrze), basztę odremontowano do 1955 r. w kształcie z roku 1556, znanym z rycin. Od 1962 r. w jej wnętrzu mieści się zakład fotograficzny.
Baszta nosiła dawniej (w języku niemieckim) żartobliwą nazwę „Kiek in de Kök” (inne warianty pisowni: Kick in de Koek, Kück in die Köck), co należy tłumaczyć jako „Patrz do kuchni” (Sławomir Błaut w tłumaczeniu powieści Güntera Grassa „Wróżby kumaka” zastosował nazwę „Nos w garach”). Ta oryginalna nazwa związana była z mieszczącymi się w pobliżu zabudowaniami klasztoru dominikanów i pierwotnie odnosiła się do znajdującej się w sąsiedztwie Baszty Dominikańskiej, a na dzisiejszą Basztę Jacek przeszła w I połowie XVIII wieku (na planie z 1706 r. oznaczono tak jeszcze Basztę Dominikańską, a na planie z 1741 r. już Basztę Jacek).
Obecna nazwa baszty została jej nadana po 1945 r. i odnosi się do św. Jacka Odrowąża, dzięki któremu w 1227 r. książę Świętopełk sprowadził do Gdańska zakon dominikanów.
W latach 2015–2016 kosztem ponad 380 tys. zł przeprowadzono remont zabytku[3].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Zabytkowa baszta Jacek doczeka się remontu. trojmiasto.pl, 6 sierpnia 2014.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych. kobidz.pl.
- ↑ Maciej Sandecki Gdańska Baszta Jacek odnowiona. „Oczyściliśmy ją z 600-letniego brudu”.
Bibliografia edytuj
- Maria Bogucka, Żyć w dawnym Gdańsku: wiek XVI-XVII, Warszawa: Trio, 1997, ISBN 83-85660-44-5, OCLC 830129515.