Baszta Prochowa w Gryficach
Baszta Prochowa w Gryficach[1] (niem. Pulverturm) – jedna z trzech baszt układu fortyfikacyjnego miasta, zbudowana na przełomie XIV i XV wieku.
 nr rej. 52, nr decyzji Kl.V.-0/31/55 z 30 lipca 1955 r.
| |
 Baszta Prochowa | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ulica Nadbrzeżna |
| Ukończenie budowy |
koniec XIV lub początek XV wieku |
Położenie na mapie Gryfic  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu gryfickiego  | |
Położenie na mapie gminy Gryfice  | |
 53°55′02″N 15°12′07″E/53,917222 15,201944
| |
Położenie edytuj
Baszta została usytuowana w północno-wschodniej części Starego Miasta (naroże dawnych obwarowań), w pobliżu biegu rzeki Regi i dawnego kamiennego młyna, przy obecnej ulicy Nadbrzeżnej (róg ulicy Leśnej). Była bezpośrednio połączona z murami obronnymi miasta, z których za pomocą kamiennych schodów i drewnianego podestu można było się dostać do jej wnętrza usytuowanego na wysokości około 3 m[2].
Spełniała rolę wieży strzelniczej i obserwacyjnej. Nazwa jej wzięła się od składu prochu strzelniczego, który był magazynowany tuż przy niej lub w jej wnętrzu (dolne partie pierwszej kondygnacji). Funkcjonowała obok dwóch już nieistniejących baszt, to znaczy Mostowej i Młyńskiej, które również były usytuowane nad Regą. Wraz z nimi, bramą Reską, barbakanem, innymi basztami i murem obronnym tworzyła wschodni układ fortyfikacyjny miasta[3]. Dziś jest pozostałością obronną, która została wpisana do rejestru zabytków dziedzictwa narodowego (nr rej. 52 z 30 lipca 1955)[4].
Wygląd edytuj
Baszta Prochowa została zbudowana na przełomie XIV i XV wieku, na rzucie koła, w stylu gotyckim. Jest dwuwalcową budowlą, murowaną z zastosowaniem wiązania gotyckiego, licowaną i zwieńczoną stożkowatym dachem. Materiałem użytym do budowy jest cegła. Całkowita powierzchnia obiektu wynosi 33,4 m², kubatura 567,8 m³, a wysokość 25,2 m[2][5].
Walce baszty są jednakowej wysokości lecz o różnej długości obwodu. Dolny, szerszy posiada w górnej części lico, które w przeważającej mierze zostało wymienione i uzupełnione. Otwór wejściowy, wnękowy o pełnym łuku i prostej archiwolcie, znajduje się na wysokości około trzech metrów od strony południowo-wschodniej. Otwory strzelnicze umiejscowione zostały w dwóch kondygnacjach po zewnętrznej stronie obwarowań. Budowla ma też liczne wąskie okna, doświetlające jej wnętrze, szczególnie w górnym, węższym walcu, które także pełniły funkcję otworów strzelniczych. U podstawy górnego walca znajdowała się hurdycja, po której zachował się otwór wyjściowy od południowego zachodu[1][2].
W ramach II etapu rewitalizacji zabytków dziedzictwa kulturowego (2007) obiekt został przebudowany. Prace restauracyjne obejmowały wykonanie drewnianego wejścia do baszty, wymianę stolarki w wewnętrznej części budowli na metalową oraz podniesienie zadaszenia i wykonanie balkonu widokowego[5].
Współczesne przeznaczenie edytuj
Po II wojnie światowej baszta Prochowa była wykorzystywany przez młodzież harcerską jako miejsce zbiórek i spotkań, następnie nieużytkowana. Koncepcje jej pełniejszego wykorzystania i przekazaniu pod opiekę miejscowego Liceum Ogólnokształcącego im. Bolesława Chrobrego w latach sześćdziesiątych nie zostały zrealizowane[2]. Dziś, po restauracji w 2007, jest ponownie dostępna dla zwiedzających. Atrakcją turystyczną stał się balkon widokowy, z którego można obserwować tereny miasta[5].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b Urząd Miejski w Gryficach: Zabytki. [dostęp 2011-07-31].
- ↑ a b c d K. Szczygieł: Raport o stanie zabytków w Gryficach [w]: K. Kozłowski (pod red.), Ziemia Gryficka 1945-1985. s. 130 i 131.
- ↑ S. Rzeszowski: Z dziejów Gryfic [w]: T. Białecki (pod red.), Ziemia Gryficka 1969. s. 71.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo zachodniopomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ a b c (str). Baszta Prochowa czeka na zwiedzających. „Panorama gryficka”. , nr 1 (24), z dn. 10 stycznia 2007 r.. s. 2.
Bibliografia edytuj
- Rejestr zabytków nieruchomych – województwo zachodniopomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- Rzeszowski S., Z dziejów Gryfic [w]: Białecki T. (pod red.), Ziemia Gryficka 1969, Gryfickie Towarzystwo Kultury w Gryficach, Szczecin 1971.
- Szczygieł K., Raport o stanie zabytków w Gryficach [w]: Kozłowski K. (pod red.), Ziemia Gryficka 1945-1985, Gryfickie Towarzystwo Kultury w Gryficach, Gryfice 1987.
- Urząd Miejski w Gryficach, Zabytki (pol.), [w]: Oficjalny serwis miasta, [dostęp 2011-07-31].
- Baszta Prochowa czeka na zwiedzających, "Panorama gryficka", nr 1 (24), z dn. 10 stycznia 2007 r., Planet 7, Gryfice 2007.