Bazylika św. Mikołaja i sanktuarium Matki Bożej Rychwałdzkiej w Rychwałdzie

zabytkowy kościół w Rychwałdzie (woj. śląskie)

Bazylika św. Mikołaja w Rychwałdziesanktuarium maryjne położone w Rychwałdzie na Żywiecczyźnie. Obiekt kultu stanowi XV-wieczny obraz Matki Bożej nieznanego autorstwa podarowany miejscowej parafii w 1644, znajdujący się w bazylice mniejszej, która jest kościołem parafialnym parafii pod wezwaniem św. Mikołaja.

Bazylika św. Mikołaja w Rychwałdzie
Sanktuarium Matki Bożej Rychwałdzkiej
nr rej.:
- A/1162/23 z 29 marca 2023 (woj. śląskie)[1]
- A-531/87 z 2 listopada 1987 (woj. bielskie)[2]
bazylika mniejsza
kościół parafialny
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Rychwałd

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

św. Mikołaja w Rychwałdzie

bazylika mniejsza
• nadający tytuł

od 2017
papież Franciszek

Wezwanie

św. Mikołaja

Przedmioty szczególnego kultu
Cudowne wizerunki

Matki Bożej Rychwałdzkiej

Położenie na mapie gminy Gilowice
Mapa konturowa gminy Gilowice, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Bazylika św. Mikołaja w RychwałdzieSanktuarium Matki Bożej Rychwałdzkiej”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Bazylika św. Mikołaja w RychwałdzieSanktuarium Matki Bożej Rychwałdzkiej”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Bazylika św. Mikołaja w RychwałdzieSanktuarium Matki Bożej Rychwałdzkiej”
Położenie na mapie powiatu żywieckiego
Mapa konturowa powiatu żywieckiego, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Bazylika św. Mikołaja w RychwałdzieSanktuarium Matki Bożej Rychwałdzkiej”
Ziemia49°41′48,96″N 19°16′13,91″E/49,696933 19,270531

Historia

edytuj

Samodzielną parafię w Rychwałdzie, należącym do najstarszych osad otaczających Żywiec, erygowano w roku 1472. W latach 40. XVI w. powstał tu z fundacji ówczesnego właściciela państwa żywieckiego, Mikołaja Komorowskiego, drewniany kościół konsekrowany w 1547 przez biskupa krakowskiego, Erazma Ciołka.

W 1644 Katarzyna z Komorowskich Grudzińska, właścicielka państwa ślemieńskiego, do którego Rychwałd trafił po podziale państwa żywieckiego w 1608 r., podarowała parafii w Rychwałdzie obraz Matki Bożej sprowadzony z majątku jej męża w Środzie Wielkopolskiej. Umieszczono go w bocznym ołtarzu.

W 1658 mąż Katarzyny, Piotr Samuel Grudziński, z wdzięczności za uzdrowienie ufundował ołtarz Matki Bożej Rychwałdzkiej. Dziesięć lat później, 22 października 1658 biskup krakowski Mikołaj Oborski dekretem uznał obraz za cudowny i polecił szerzenie jego kultu.

W związku z coraz większą liczbą przybywających pielgrzymów w połowie XVIII wieku postanowiono wybudować w Rychwałdzie nowy, większy kościół. Murowana barokowa świątynia pod wezwaniem św. Mikołaja wraz z monumentalnym ołtarzem głównym Matki Bożej Rychwałdzkiej została konsekrowana przez biskupa Franciszka Potkańskiego 2 sierpnia 1756 Stary drewniany kościół został przeniesiony do sąsiednich Gilowic, gdzie stoi do dziś.

W 1947 opiekę nad sanktuarium powierzono ojcom franciszkanom. W latach 1995–2000 wznieśli oni w sąsiedztwie kościoła Dom Edukacyjno-Formacyjny. Tradycją zapoczątkowaną w latach 70. XX wieku są odprawiane trzynastego dnia każdego miesiąca od maja do października nabożeństwa fatimskie. W 2014 przeprowadzono kompleksowy remont świątyni w zakresie renowacji elewacji, restauracji sgraffita, renowacji pokrycia dachowego i hełmów wieżowych[3].

Architektura

edytuj

Barokowy kościół św. Mikołaja poświęcony w 1756 r. jest świątynia trzynawową z półkolisto zakończonym prezbiterium i dwoma masywnymi wieżami zamykającymi między sobą przedsionek. Elewacja zewnętrzna jest nad wyraz skromna, praktycznie pozbawiona zdobień; zupełnie inaczej prezentuje się pełne barokowego przepychu wnętrze kościoła.

Najcenniejszym elementem wystroju jest ołtarz główny w tzw. stylu regencji (przejściowym między barokiem i rokoko). Podobnie jak dwa ołtarze boczne w prezbiterium i ambona, jest dziełem Szymona Gogolczyka z Frydka. Ołtarze naw bocznych – Trójcy Świętej i Bractwa Szkaplerza Świętego – stworzyli odpowiednio: Urban Jurowski z Żywca i Grzegorz Lubiński z Cieszyna. W szafkach, wpuszczonych w filary nawy głównej, na uwagę zasługują rokokowe obrazy św. Mikołaja i św. Jadwigi.

Jedyną istotną zmianą wewnątrz kościoła była renowacja w latach 1930–1935, podczas której powstała nowa polichromia autorstwa Pawła Palki, obrazy boleści NMP na sklepieniu autorstwa Adolfa Hironia i witraże eucharystyczne w prezbiterium wykonane przez M. Romańczyka. W 1962 roku okna naw bocznych ozdobiły witraże projektu Reginy Rychłowskiej.

W sąsiedztwie kościoła znajdują się również: plebania z 1835 r. i Franciszkański Dom Edukacyjno-Formacyjny z 2000 r.

Obraz Matki Bożej Rychwałdzkiej

edytuj
 
Obraz Matki Boskiej Rychwałdzkiej

Uznany za cudowny obraz Matki Bożej Rychwałdzkiej, umieszczony w centralnej części ołtarza głównego, pochodzi z początku XV wieku i reprezentuje styl bizantyjski. Namalowany jest na lipowej desce, ma wymiary 91,5 × 113,5 cm. Na złotym tle występuje postać Matki Bożej, trzymająca na lewej ręce Dzieciątko Jezus, a prawą ręką je błogosławiąca.

Obraz był własnością magnackiej rodziny Grudzińskich, których majątki rozciągały się w rejonie Środy Wielkopolskiej. W 1640 r. za Piotra Samuela Grudzińskiego wyszła właścicielka państwa ślemieńskiego, Katarzyna Komorowska; obraz trafił do zamku w Ślemieniu. Cztery lata później (1644) został podarowany parafii w Rychwałdzie. Po uzdrowieniu Grudzińskiego pod wpływem modlitwy w rychwałdzkim kościele, magnat ufundował nowy ołtarz Matki Bożej Rychwałdzkiej, gdzie umieszczono obraz. Jego sława szybko się rozeszła i w 1658 r. biskupim dekretem uznano go za cudowny i polecono szerzenie jego kultu.

Dwukrotnie dokonano koronacji obrazu: w 1817 r. przez duchowieństwo ziemi żywieckiej, a w 1965 koronami papieskimi przez prymasa Polski Stefana Wyszyńskiego i biskupa krakowskiego Karola Wojtyłę.

Galeria

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Spis obiektów nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków z terenu województwa śląskiego (stan na 6 kwietnia 2023 r.) (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2023-04-08]
  2. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 23 lipca 2024.
  3. Wykaz prac konserwatorskich przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków, przeprowadzonych w latach 2013–2015 (wybór), w: „Wiadomości Konserwatorskie Województwa Śląskiego”, nr 8/2016, s. 407, ISBN 978-83-945841-1-5.

Bibliografia

edytuj
  • Zdzisław Gogola: Sanktuarium Matki Bożej Ziemi Żywieckiej w Rychwałdzie. Żywiec: Nakładem Urzędu Miejskiego w Żywcu, 1999. ISBN 83-912739-0-3.

Linki zewnętrzne

edytuj