Bazylika św. Witalisa w Rzymie

Bazylika św. Witalisa i Towarzyszy męczenników (wł. Basilica dei santi Vitale e Compagni martiri in Fovea, często nazywana San Vitale) – rzymskokatolicki kościół tytularny w Rzymie.

Bazylika św. Witalisa w Rzymie
Basilica dei santi Vitale e Compagni martiri in Fovea
Kościół tytularny
Ilustracja
Państwo

 Włochy

Miejscowość

Rzym
Via Nazionale 194

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

santi Vitale e Compagni martiri in Fovea

Bazylika mniejsza

od niepamiętnych czasów

Wezwanie

św. Witalisa i Towarzyszy męczenników

Wspomnienie liturgiczne

28 kwietnia[1]

Położenie na mapie Rzymu
Mapa konturowa Rzymu, w centrum znajduje się punkt z opisem „Bazylika św. Witalisa w Rzymie”
Położenie na mapie Włoch
Mapa konturowa Włoch, w centrum znajduje się punkt z opisem „Bazylika św. Witalisa w Rzymie”
Położenie na mapie Lacjum
Mapa konturowa Lacjum, w centrum znajduje się punkt z opisem „Bazylika św. Witalisa w Rzymie”
41°53′59″N 12°29′27″E/41,899667 12,490861
Strona internetowa

Świątynia ta jest kościołem parafialnym parafii Santi Vitale e Compagni martiri in Fovea oraz kościołem tytularnym, mającym również rangę bazyliki mniejszej[2]. Jest też kościołem stacyjnym z trzeciego piątku Wielkiego Postu.

Lokalizacja

edytuj

Kościół znajduje się w I Rione RzymuMonti przy Via Nazionale 194[2].

Patroni

edytuj

Patronami świątyni są św. Witalis z Mediolanu, jego żona św. Waleria oraz ich synowie św. Gerwazy i Protazy – męczennicy, którzy ponieśli śmierć za wiarę chrześcijańską w I lub III wieku.

Historia

edytuj

Pod koniec IV wieku w tym miejscu powstał mały kościół.[1] Następnie około roku 400, dzięki fundacji damy o imieniu Vestina, wybudowano trójnawową bazylikę, którą poświęcił papież Innocenty I w 402 roku.[1] Zapis z synodu w 499 roku wymienia Titulus Vestinae.[1] Natomiast dedykacja świątyni św. Witalisowi pojawiła się w źródłach w 595 roku, kiedy to kościół został określony jako Titulus Sancti Vitalis.[1] Około 800 roku za pontyfikatu Leona III miała miejsce renowacja bazyliki.[1] Ówczesny kościół składał się z trzech naw oddzielonych od siebie arkadami, z których każda miała po piętnaście łuków oddzielonych granitowymi kolumnami, w ścianach bocznych były okna, po jednym nad każdą kolumną.[1] Kościół nie miał transeptu, ale trzy półokrągłe apsydy (dużą przy prezbiterium i mniejsze na końcach naw bocznych).[1]

Na polecenie papieża Sykstusa IV kościół został znacznie pomniejszony przed jubileuszem roku 1475, było to związane z jego złym stanem technicznym.[1] Rozebrano wówczas nawy boczne oraz zamurowano arkady, okna fasady zostały zastąpione jednym małym okrągłym okienkiem.[1]

W XVI wieku kościół został przekazany teatynom, a po niezbyt długim czasie, w 1595 roku dostali go pod opiekę jezuici.[1] Natychmiast przystąpili oni do renowacji, która trwała do 1603 roku.[1] Kolejne odnowienie kościoła miało miejsce w roku 1859 i było przeprowadzone na polecenie papieża Piusa IX.[1] W 1884 papież Leon XIII powołał do istnienia parafię, której kościołem parafialnym została bazylika św. Witalisa.[1]

W 1937 roku kościół został odnowiony.[1] Ponowna restauracja była przeprowadzona w latach 1956-1960, kiedy też prowadzono prace archeologiczne.[1]

Architektura i sztuka

edytuj

Obecnie kościół jest jednonawowy z półokrągłą apsydą.[1] Najstarszą częścią kościoła, pochodzącą prawdopodobnie z V wieku, jest narteks.[1] Wprawdzie został on zmieniony przez jezuitów w XVI wieku, ale w 1938 roku przywrócono go do pierwotnej formy (zeskrobano wówczas do gołej cegły manierystyczny stiuk z freskami Gaspare Celio).[1] Narteks jest ceglany, z pięcioma łukami oddzielonymi czterema szarymi granitowymi kolumnami.[1] Narteks ma plan trapezoidalny, jego lewa ściana jest krótsza od prawej.[1] Drzwi wejściowe mają reliefowe panele przedstawiające męczeństwo św. Gerwazego i Protazego.[1]

Portyk bazyliki
Rzeźbione drzwi bazyliki


Sufit z lakierowanego drewna został wstawiony w 1938 roku.[1] Z kolei podłoga została położona w 1937 roku.[1]

Apsyda pochodzi z oryginalnej bazyliki. Koncha ozdobiona jest freskiem autorstwa Andrea Commodi, przedstawiającym drogę na Kalwarię.[1] Poniżej znajduje się ołtarz główny, zawierający malowidło przedstawiające patronów bazyliki św. Witalisa, Walerię, Gerwazego i Protazego.[1]

Ściany nawy są pokryte freskami wykonanymi w 1603 r. przez Tarquinio Ligustri, a przedstawiającymi sceny męczeństwa (po prawej stronie: św. Andrzeja Stratelatesa i Towarzyszy, św. Pafnucego z Egiptu, św. Marcelina i Piotra, św. Ignacego Antiocheńskiego; po lewej: św. Martyniana, Saturnina i Towarzyszy, czterdziestu męczenników z Sebasty, św. Januarego, św. Klemensa).[1] Powyżej znajdują się wizerunki proroków (Micheasz, Daniel, Jeremiasz, Izajasz, Dawid, Ezechiel) oraz okna.[1]

Wnętrze bazyliki
Apsyda z ołtarzem głównym


Ołtarze boczne:

  • 1. Triumf Najświętszej Maryi Panny, ołtarz autorstwa Giovanni Battista Fiammeri (pierwszy po prawej stronie).
  • 2. Niepokalane poczęcie NMP, ołtarz autorstwa Giovanni Battista Fiammeri (drugi po prawej).
  • 3. Świętych Wyznawców (pierwszy po lewej).
  • 4. Świętego Krzyża (drugi po lewej).

Kardynałowie prezbiterzy

edytuj

Bazylika św. Witalisa jest jednym z kościołów tytularnych nadawanych kardynałom-prezbiterom (Titulus Sancti Vitalis)[3], przy czym starożytny tytuł San Vitale został zlikwidowany w 1596 i przywrócony przez Leona XIII 16 grudnia 1880 jako Santi Vitale, Valeria, Gervasio e Protasio.[1]

Tytuł zlikwidowany (1596-1880)

  1. Mianowany przez antypapieża Klemensa VII

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac San Vitale na Churches of Rome. [dostęp 2019-02-27]. (ang.).
  2. a b Parrocchia Santi Vitale e Compagni martiri in Fovea w serwisie Diocesi di Roma. [dostęp 2019-02-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-02-28)]. (wł.).
  3. Bazylika św. Witalisa w Rzymie [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2019-02-27] (ang.).