Bazylika Morska w Gdyni
Bazylika Morska w Gdyni – projektowana w przedwojennej Gdyni modernistyczna świątynia, zaplanowana jako największy obiekt w centrum powstającego miasta, najpierw na Kamiennej Górze, a następnie u jej podnóża[1].
| Państwo | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||
| Adres | |||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Położenie na mapie Gdyni  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |||||||||||||||||
 54°30′56″N 18°32′36″E/54,515556 18,543333
| |||||||||||||||||
Historia edytuj
Pierwszy konkurs na jej projekt rozpisano w 1929. I nagrodę w konkursie zdobył architekt z Krakowa, jednakże jego projekt nie był możliwy do zrealizowania z uwagi na zbyt duże koszty finansowe[2]. Następnie powołano do życia Towarzystwo Budowy Bazyliki Morskiej w Gdyni, którego statut zatwierdzono 6 września 1934[2]. Już wcześniej to gremium podjęło prace zmierzające do zebrania funduszy na prace wstępne[2]. Wśród nich były prace o charakterze badawczym dotyczące terenu, na którym miała stanąć bazylika, położonego na Kamiennej Górze, a ofiarowanego po części przez Pierwsze Polskie Towarzystwo kąpieli Morskich oraz przez Komisariat Rządu[2]. Staraniem Towarzystwa rozpropagowano w całej Polsce ideę budowy monumentalnej świątyni[2]. W tym okresie TBBM przeprowadziło nowy konkurs, w którym wzięli udział najwybitniejsi polscy architekci[2]. Ostatecznie w 1934 zwycięzcą został warszawski architekt Bohdan Pniewski[2]. W swoim projekcie nadał budowli formę trójnawowej bazyliki zwieńczonej układem trzech wież wyrastających na wspólnej nawie, mających symbolizować połączone trzy dzielnice niepodległej II Rzeczypospolitej powstałe z trzech zaborów[2]. Na każdej ze smukle zakończonych wież miało widnieć zakończenie w postaci korony[2]. W zespole trzech wież zawarty był też morski symbol – zamknięty w formie architektonicznej kształt trójmasztowca[3]. Stojąc na szczycie Kamiennej Góry budowla miała mieć 70 m wysokości i tym samym miała wznosić się ponad 115 m ponad poziom morza[2]. W 1934 w czasie Święta Morza odbyła się uroczystość poświęcenia kamienia węgielnego pod budowę bazyliki, czego w obecności prezydenta Ignacego Mościckiego dokonał bp Stanisław Okoniewski, zwany biskupem morskim.
Według stanu z początku października 1936 arch. Pniewski przygotował do tego czasu szczegółowe plany i rysunki potrzebne do prowadzenia budowy[2]. Dysponował także szeregiem projektów polichromii przewidzianej do wnętrzu świątyni, sporządzonymi przez uczniów Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie[2]. Do tego czasu przygotowano też teren pod budowę oraz uregulowano wszelkie kwestie prawne[2]. Tym niemniej przeszkodą w tym okresie pozostawała kwestia finansowa[2]. Koszt budowy oszacowano na 3,5 mln zł.[2]. Wobec tego zarząd Towarzystwa postanowił prowadzić całą inwestycję etapami: 1. wybudowani kościoła w konstrukcji żelbetonowej i pokrycie dachem (780 tys. zł.), 2. wykonanie murów zewnętrznych (220 tys. zł.), 3. licowanie ścian zewnętrznych budynku (400 tys. zł.), 4. otoczenie bazyliki: roboty ziemne, schody, place (600 tys. zł.), 5. licowanie ścian wewnątrz i urządzenie instalacji (800 tys. zł.), 6. posadzki, witraże, sprzęty liturgiczne (100 tys. zł.)[2]. Jesienią 1936 planowano rozpoczęcie budowania fundamentów od wiosny 1937[2]. W tym celu TBBM przystąpiło do akcji propagandowej w zamiarze zebrania potrzebnych środków[2]. W 1936 wybrano nowy zarząd TBBM: prezes – ks. kan. Teodor Emilian Turzyński, wiceprezes – Ryszard Gałczyński, a wśród ławników dr Roman Ślączka[2]. W zamierzeniu działaczy bazylika miała być „pomnikiem dziękczynnym całej Polski za odzyskanie morza”[2].
Ostatecznie bazylika nie doczekała się realizacji[4]. Plany budowy świątyni przekreślił wybuch II wojny światowej[5]. Zachowaną pamiątką z tego okresu jest m.in. projekt świątyni autorstwa Bohdana Pniewskiego[6].
Epilog edytuj
21 listopada 2018 papież Franciszek podniósł kolegiatę NMP Królowej Polski w Gdyni do godności bazyliki mniejszej, nadając tytuł bazyliki morskiej[7]. Uroczystość nadania i publicznego ogłoszenia tej decyzji odbyła się 4 maja 2019[8][9]. Uroczystościom przewodniczył arcybiskup Salvatore Pennacchio, nuncjusz apostolski w Polsce.
Przypisy edytuj
- ↑ Aleksandra Tarkowska: Gdynia między wojnami. Opowieść o narodzinach i życiu miasta 1918-1939. Łódź-Gdynia: Księży Młyn, 2013, s. 54. ISBN 978-83-61253-62-4.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Roman Ślączka. Budowa Bazyliki Morskiej w Gdyni. „Warszawski Dziennik Narodowy”. Nr 271, s. 7, 4 października 1936.
- ↑ Katarzyna Fryc: Zadaszona Świętojańska i suchy dok "Daru Pomorza". Pięć projektów, które miały zmienić Gdynię. 2021-01-06. [dostęp 2021-01-07].
- ↑ Bazylika, która nigdy nie powstała. trojmiasto.pl, 2016-09-30.
- ↑ Wojciech Wielgoszewski: Biskup Morski. niedziela.pl, 2012-11-19. [dostęp 2014-08-02].
- ↑ Projekt Bazyliki Morskiej. nac.gov.pl. [dostęp 2014-08-02].
- ↑ Gdynia: Kolegiata pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Gdyni będzie Bazyliką. ekai.pl, 2019-05-03.
- ↑ Kolegiata w Gdyni zmieniła się w bazylikę. m.trojmiasto.pl. [dostęp 2019-05-06].
- ↑ Ogłoszono nową bazylikę w Gdyni. ekai.pl. [dostęp 2019-05-06].