Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Sejnach
Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny – kościół podominikański w Sejnach.
 40 z dnia 19.03.1956[1]
| |||||||||||||||
| bazylika mniejsza, kolegiata kościół parafialny, sanktuarium | |||||||||||||||
 Widok ogólny | |||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||
| Parafia | |||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||
| Wspomnienie liturgiczne | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Położenie na mapie Sejn  | |||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |||||||||||||||
Położenie na mapie powiatu sejneńskiego  | |||||||||||||||
 54°06′32,03″N 23°20′42,90″E/54,108897 23,345250
| |||||||||||||||
Kościół pełni funkcję świątyni parafialnej, sanktuarium i kolegiaty. Nosi godność bazyliki mniejszej. Stanowi wschodnią część dawnego kompleksu klasztornego dominikanów. Ze względu na bogatą historię i wielokulturowość regionu jest prawdziwą atrakcją turystyczną północno-wschodniej Polski.
Historia powstania kościoła edytuj
Kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny został zbudowany w latach 1610–1619 w stylu późnorenesansowym przez dominikanów, którzy zostali sprowadzeni do Sejn w 1602 z Wilna. Fundatorem sejneńskiego klasztoru był Jerzy Grodziński.
Świątynia została konsekrowana przez biskupa Jerzego Tyszkiewicza w 1632 pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny, św. Jerzego i św. Jacka. W późniejszym czasie do kościoła został dobudowany kompleks zabudowań klasztornych, które ukończono w 1706. W latach 1760–1779 dokonano przebudowy kościoła w stylu baroku wileńskiego. Fundatorką tego przedsięwzięcia była Róża z Platerów Strutyńska.
Podczas przebudowy świątyni zmieniono orientację kościoła. W miejscu poprzedniego prezbiterium zbudowano monumentalną, dwuwieżową fasadę oraz przedłużono wnętrze o dwa przęsła. W trakcie prac zlikwidowano przybudówki połączone z korpusem nawowym i prezbiterium. Rozebrana została dzwonnica stojąca po północnej stronie kościoła.
Sejneńskie Seminarium duchowne edytuj
W 1804 klasztor dominikański w Sejnach został skasowany przez władze pruskie. Kościół podominikański został zamieniony na parafialny. W 1818 kościół poklasztorny został podniesiony do godności katedry diecezji augustowskiej, a zabudowania klasztorne przeznaczone na siedzibę biskupa, kurii i seminarium duchownego.
W latach 1807-1817 w salach klasztoru działało liceum, którego dyrektorem był ks. Wojciech Szweykowski (późniejszy rektor Uniwersytetu Warszawskiego). Uczelnie działające w klasztorze słynęły z wysokiego poziomu nauczania, a Sejny zdobyły miano „Oxfordu Północy”. W roku 1826 biskupem sejneńskim został Mikołaj Manugiewicz, który zdobył dotację rządową na uruchomienie i prowadzenie Seminarium Duchownego W 1826 roku w poklasztornych budynkach zostało otwarte nowe Seminarium Duchowne[2]. Kształciło ono kleryków dla potrzeb całej nowej diecezji sejneńskiej (istniała 1818-1925), którą utworzył po zniesieniu diecezji wigierskiej Papież Pius VII. Diecezja liczyła 12 dekanatów, od Wysokiego Mazowieckiego i Łomży na południu, po Kalwarię, Mariampol i Wiłkowyszki na północy. W parafiach na tym obszarze posługiwali duchowni kształceni w seminarium sejneńskim. Seminarium kształciło wielu przyszłych wybitnych litewskich duchownych, działaczy - przyszłą inteligencję odradzającego się narodu litewskiego[3].
Po utworzeniu Republiki Litewskiej i Rzeczypospolitej Polskiej w 1925 diecezja augustowska (sejneńska) została zniesiona i podzielona na dwie diecezje: wyłkowyską i łomżyńską. Siedziby biskupów przeniesiono do Łomży i Wyłkowyszek. Świątynia utraciła rangę katedralną i przez następne dziesięciolecia nie pełniła zaszczytnych funkcji, pozostając jedynie lokalnym ośrodkiem pielgrzymkowym oraz kościołem parafialnym.
W 1973 w związku z planami rozwoju sanktuarium maryjnego i koronacją figury Matki Boskiej Sejneńskiej kościół podominikański został podniesiony do godności bazyliki mniejszej. W 2005 świątynia została ustanowiona kolegiatą kapituły sejneńsko-wigierskiej.
Opis kościoła edytuj
Kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny jest zbudowany z cegły o wątku nowożytnym, w stylu baroku wileńskiego. Obok kościoła w Różanymstoku stanowi jedyny przykład tego typu świątyni na terenach obecnej Polski.
Obiekt wpisany jest także do Rejestru zabytków województwa podlaskiego.
Opis ogólny edytuj
Kościół jest sześcioprzęsłową halą bez wydzielonego prezbiterium. Przęsło zachodnie mieści w przyziemiu kruchtę, powyżej chór muzyczny. Świątynia posiada dwie kaplice – Serca Jezusowego z 1661 oraz Matki Boskiej z 1881. Wnętrze jest nakryte sklepieniem kolebkowym z lunetami wspartym na masywnych filarach na planie kwadratowym, do których przylegają pilastry. Kościół jest zwrócony w stronę zachodnią, a od strony wschodniej zamknięty dwuwieżową fasadą trójkondygnacyjną, przykrytą barokowymi hełmami. Wieże kościoła są jednymi z największych w województwie podlaskim. Fasada ma charakter zdecydowanie wertykalny, jest trójosiowa, dwukondygnacyjna.
Obecnie parafia przy ogromnym wsparciu władz lokalnych i centralnych, a także wiernych i Sejneńskiego Towarzystwa Opieki nad Zabytkami pracuje nad odnowieniem całego kompleksu z zachowaniem jak najbardziej zbliżonym do oryginału.
W przykościelnym Klasztorze Podominikańskim funkcjonuje utworzone i prowadzone przez Sejneńskie Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Muzeum Diecezjalne i Etnograficzne, w których obejrzeć można szereg wystaw stałych i czasowych.
Plac przy bazylice – na wniosek Sejneńskiego Towarzystwa Opieki nad Zabytkami od 2008, decyzją Urzędu Miasta w Sejnach – nosi oficjalnie nazwę „Placu Podominikańskiego”.
Fasada wschodnia edytuj
Osiemnastowieczna przebudowa i wzniesienie części chórowej po stronie wschodniej naruszyło respektowaną na terenie Rzeczypospolitej zasadę orientowania. Ma to jednak związek z osiowym założeniem urbanistycznym miasta. Jest to też nawiązanie do porządku rozpowszechnionego we włoskim baroku, który w tym czasie był natchnieniem dla architektów wileńskich.
Wystrój wnętrza edytuj
Większość wyposażenia świątyni: ołtarzy, malowideł jest wykonana w stylu barokowym i pochodzi z drugiej połowy XVIII w. Najcenniejszym elementem jest drewniana gotycka figura szafkowa Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XV w. wykonana w kształcie tryptyku, będąca od XVII w. przedmiotem kultu religijnego. W całej Europie jest zaledwie kilka takich figur.
W nawie głównej kościoła w miejscu pierwotnego prezbiterium znajdują się zbudowane w 1907 organy neobarokowe, na których od 1993 odbywają się koncerty Międzynarodowego Festiwalu Organowego Młodych Juniores Priores Organorium Seinensis.
Parafia przy wsparciu władz, wiernych i Sejneńskiego Towarzystwa Opieki nad Zabytkami pracuje nad utworzeniem „Centrum Doskonalenia Wykonawców Muzyki Sakralnej”.
Sanktuarium Matki Boskiej Sejneńskiej edytuj
Od 1610 kościół klasztorny w Sejnach był miejscem pielgrzymkowym i odpustowym. Szczególną czcią otaczano tutaj Maryję.
Na początku XVII w. do klasztoru sprowadzono słynącą łaskami drewnianą figurę Matki Bożej z Dzieciątkiem, którą początkowo opiekowali się dominikanie, a od XIX w. księża diecezjalni. Kult maryjny w Sejnach rozwijał się najsilniej w XVIII w. Osłabł w okresie międzywojennym w związku z marginalizacją znaczenia kościoła podominikańskiego oraz jego peryferyjnym i przygranicznym położeniem.
Odrodzenie sanktuarium w Sejnach nastąpiło w latach 70. XX wieku. Wpływ na to miały podniesienie kościoła parafialnego do rangi bazyliki mniejszej w 1973 oraz koronacja figury Matki Boskiej Sejneńskiej w 1975.
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2010-01-03].
- ↑ Parafia Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Sejnach [online], sejny.diecezja.elk.pl [dostęp 2020-10-21].
- ↑ Historia-klasztoru - Sejneńskie Towarzystwo Opieki nad Zabytkami. Muzeum Ziemi Sejneńskiej [online], www.muzeum.sejny.pl [dostęp 2020-10-21].
Bibliografia edytuj
- Maciej Ambrosiewicz, Zespół podominikański w Sejnach, Suwałki: „Hańcza”, 1997, ISBN 83-87415-03-0, OCLC 750967979.
- Witold Jemielity, Zespół podominikański w Sejnach, Sejny: Sejneńskie Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, 2007, ISBN 83-922743-2-6, OCLC 751193590.