Wikipedia

Bezrobocie w Polsce

W Polsce, według ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy[2], bezrobotnym jest osoba niezatrudniona i niewykonująca innej pracy zarobkowej, zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy, nie ucząca się w szkole w systemie dziennym, zarejestrowana we właściwym powiatowym urzędzie pracy, jeżeli:

  • ukończyła 18 lat, z wyjątkiem młodocianych absolwentów,
  • nie osiągnęła wieku emerytalnego określonego w art. 24 ust. 1a i 1b oraz w art. 27 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1251),
  • nie nabyła prawa do emerytury, renty inwalidzkiej,
  • nie jest właścicielem lub posiadaczem nieruchomości rolnej o powierzchni pow. 2 ha przeliczeniowych,
  • nie jest osobą niepełnosprawną, której stan zdrowia nie pozwala na podjęcie zatrudnienia nawet w połowie wymiaru czasu pracy,
  • nie jest osobą tymczasowo aresztowaną i nie odbywa kary pozbawienia wolności,
  • nie uzyskuje miesięcznie dochodu w wysokości przekraczającej połowę najniższego wynagrodzenia,
  • nie pobiera zasiłku stałego, lub renty socjalnej.
Bezrobocie w Polsce w miastach na prawach powiatu na koniec 2016 roku
Stopa bezrobocia w Polsce od stycznia 2003 do stycznia 2020. Dane Głównego Urzędu Statystycznego[1].

Podstawowym miernikiem wielkości bezrobocia jest stopa bezrobocia, czyli stosunek liczby bezrobotnych zarejestrowanych do liczby ludności aktywnej zawodowo (tj. pracującej i bezrobotnej łącznie) wyrażony w procentach.

Władze publiczne w Polsce są zobowiązane prowadzić politykę zmierzającą do pełnego, produktywnego zatrudnienia[3].

Historia bezrobocia w Polsce edytuj

Polski produkt krajowy brutto per capita w 1990 roku wynosił 1790 USD. Była to wartość znacznie niższa od wyników Japonii (23 810 USD), RFN (20 440 USD), USA (22 072 USD), Francji (17 820 USD), Jugosławii (2920 USD), Węgier (2590 USD), Czechosłowacji (3450 USD), Bułgarii (2320 USD) i Kuby (2000 USD)[4]. Również uwzględniając parytet siły nabywczej relacja polskiego PKB per capita w stosunku do PKB per capita innych krajów europejskich w 1989/1990 roku wskazywała na znaczną różnicę poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego[5]:

  • relacja PKB per capita według PPP Niemiec (19 054 USD) i PKB per capita według PPP Polski (6002 USD) wynosiła 3,17 (19 054:6002);
  • relacja PKB per capita według PPP Portugalii (11 198 USD) i PKB per capita według PPP Polski(6002 USD) wynosiła 1,86 (11 198:6002);
  • relacja PKB per capita według PPP Węgier (7612 USD) i PKB per capita według PPP Polski (6002 USD) wynosiła 1,26 (7612:6002).

Dodatkowo polską gospodarkę cechował wysoki poziom inflacji, która w 1988 roku wynosiła 62,2%, przy jednocześnie prowadzonej reglamentacji wielu artykułów żywnościowych (tzw. inflacja ukryta)[6]. Nierozwiązana była również kwestia polskiego zadłużenia zagranicznego, które w 1989 roku wynosiło ok. 41 mld USD[7]. Pomimo niskiego poziomu rozwoju gospodarczego Polski oraz licznych patologii systemu gospodarki centralnie planowanej polski rynek pracy u progu transformacji cechował się minimalnym poziomem bezrobocia (styczeń 1990 roku: 0,3%)[1]. W badaniu przeprowadzonym przez OBOP w listopadzie 1988 roku aż 70% badanych wskazało, że znalezienie się w sytuacji utraty pracy jest w ich przypadku nieprawdopodobne[8]. W związku z planowanymi reformami gospodarczymi wiele osób w Polsce spodziewało zmian na rynku pracy i ukształtowania się kilkuprocentowego poziomu bezrobocia (podobnego jak w krajach Europy Zachodniej). Jednak rozpoczęcie realizacji Planu Balcerowicza spowodowało wzrost stopy bezrobocia w latach 1990–1994 do 16,9% (lipiec 1994)[1], aby następnie obniżyć się do poziomu ok. 9–10% w roku 1998 (sierpień 1998: 9,5%)[1]. W kolejnych latach (1999–2004) nastąpił wzrost stopy bezrobocia, która osiągnęła najwyższy poziom w lutym 2003 roku – 20,7%[1]. Wejście Polski do Unii Europejskiej, a w konsekwencji otwarcie europejskiego rynku pracy dla Polaków spowodowało znaczne obniżenie stopy bezrobocia, która w październiku 2008 roku wyniosła 8,8%[1]. W kolejnych latach stopa bezrobocia m.in. na skutek globalnego kryzysu gospodarczego, znów przekroczyła poziom kilkunastu procent (luty 2013: 14,4%)[1], aby w 2015 roku zmniejszyć się do poziomu ok. 9%[1]. Natomiast w październiku 2017 roku do ok. 4,5%.

W okresie transformacji systemowej nastąpił znaczny wzrost relacji PKB Polski w 2014 roku stosunku do innych krajów europejskich[5]:

  • relacja PKB per capita według PPP Niemiec (45 615 USD) i PKB per capita według PPP Polski (24 882 USD) wynosiła 1,83 (45 615:24 882);
  • relacja PKB per capita według PPP Portugalii (28 326 USD) i PKB per capita według PPP Polski(24 882 USD) wynosiła 1,26 (28 326:24 882);
  • relacja PKB per capita według PPP Węgier (24 498 USD) i PKB per capita według PPP Polski (24 882 USD) wynosiła 0,98 (7612:24 882).

Należy przy tym zauważyć, że PKB per capita krytykowane jest jako niedokładny wskaźnik dobrobytu w państwie.

Zobacz więcej w artykule Produkt krajowy brutto, w sekcji Krytyka produktu krajowego brutto.

Nadal jednak polski rynek pracy znajdował się w kryzysie spowodowanym m.in. błędami w polityce gospodarczej, niskim poziomem konkurencyjności i innowacyjności gospodarki oraz negatywnym dziedzictwem systemu gospodarki centralnie planowanej[9]. Oficjalne wskaźniki stopy bezrobocia nie uwzględniają wpływu innych czynników wpływających na rynek pracy. Poza tym polski rynek pracy cechował również relatywnie niski wiek przechodzenia na emeryturę (2005 i 2009 roku – 59 lat wobec średniej EU-27 – 61 lat)[10], co jest efektem zarówno programów osłonowych dla osób w wieku przedemerytalnym oraz możliwości wcześniejszego przechodzenia na emeryturę w niektórych zawodach (np. górnicy pracujący przy wydobyciu węgla – 25 lat pracy, służby mundurowe pod 15 latach pracy, a obecnie 25 latach pracy), a także znaczny poziom ukrytego bezrobocia wśród osób prowadzących indywidualne gospodarstwa rolne o niewielkim areale. W 1989 roku rolnicy posiadający indywidualne gospodarstwa rolne stanowili 23% ogółu pracujących (w tym blisko 60% gospodarstw stanowiły gospodarstwa do 15 hektarów). Natomiast w 2013 rolnicy posiadający indywidualne gospodarstwa rolne stanowili 15,6% ogółu pracujących (w tym niecałe 30% gospodarstw stanowiły gospodarstwa do 15 hektarów)[11]. Rolników prowadzących indywidualne gospodarstwa rolne nie obejmował obowiązek płacenia podatku dochodowego, lecz symboliczne składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe (KRUS) oraz zdrowotne, jednocześnie otrzymując od 2004 roku dopłaty do produkcji rolnej. Nastąpił dynamiczny wzrost zatrudnienia w strukturach administracji publicznej z poziomu 158,6 tys. osób w 1990 roku[12] do poziomu 426 tys. osób w 2014 roku[13]. Pod koniec 2013 roku ok. 2,2 miliona osób pracowało poza granicami Polski, głównie w krajach Unii Europejskiej[14].

Bezrobocie rejestrowane w Polsce edytuj

Bezrobocie rejestrowane w Polsce od 2002 roku[1][15][16][17][18][19]:

Rok Styczeń Luty Marzec Kwiecień Maj Czerwiec Lipiec Sierpień Wrzesień Październik Listopad Grudzień
2024 5,4 5,4 5,3
2023 5,5 5,5 5,4 5,2 5,1 5,0 5,0 5,0[20] 5,0 5,0[21] 5,0 5,1
2022 5,9 5,9 5,8 5,6 5,4 5,2 5,2 5,2 5,1 5,1 5,1 5,2
2021 6,5 6,6* 6,4 6,3 6,1 6,0* 5,9 5,8 5,6 5,5 5,4 5,4
2020 5,5[22] 5,5 5,4 5,8 6,0 6,1 6,1 6,1 6,1 6,1 6,1 6,2
2019 6,1 6,1 5,9 5,6 5,4 5,3 5,2 5,2 5,1 5,0 5,1 5,2
2018 6,8* 6,8 6,6 6,3 6,1 5,8* 5,8* 5,8 5,7 5,7 5,7 5,8
2017 8,5* 8,4* 8,0* 7,6* 7,3* 7,0* 7,0* 7,0 6,8 6,6 6,5 6,6
2016 10,2* 10,2* 9,9* 9,4* 9,1* 8,7* 8,5* 8,4* 8,3 8,2 8,2 8,2*
2015 11,9 11,9 11,5 11,1 10,7 10,2 10,0 9,9 9,7 9,6 9,6 9,7*
2014 13,9* 13,9 13,5 13,0 12,5 12,0 11,8* 11,7 11,5 11,3 11,4 11,4*
2013 14,2 14,4 14,3 14,0 13,6 13,2 13,1 13,0 13,0 13,0 13,2 13,4
2012 13,2 13,4 13,3 12,9 12,6 12,3 12,3 12,4 12,4 12,5 12,9 13,4
2011 13,1 13,4 13,3 12,8 12,4 11,9 11,8 11,8 11,8 11,8 12,1 12,5
2010 12,9 13,2 13,0 12,4 12,1 11,7 11,5 11,4 11,5 11,5 11,7 12,4
2009 10,4 10,9 11,1 10,9 10,7 10,6 10,7 10,8 10,9 11,1 11,4 12,1
2008 11,5 11,3 10,9 10,3 9,8 9,4 9,2 9,1 8,9 8,8 9,1 9,5
2007 15,1 14,8 14,3 13,6 12,9 12,3 12,1 11,9 11,6 11,3 11,2 11,2
2006 17,5 18,0 17,8 17,2 16,5 15,9 15,7 15,5 15,2 14,9 14,8 14,8
2005 19,4 19,4 19,2 18,7 18,2 18,0 17,9 17,7 17,6 17,3 17,3 17,6
2004 20,6 20,6 20,4 19,9 19,5 19,4 19,3 19,1 18,9 18,7 18,7 19,0
2003 20,6 20,7 20,6 20,3 19,8 19,7 19,6 19,5 19,4 19,3 19,5 20,0
2002 20,1 20,2 20,1 19,9 19,2 19,4 19,4 19,5 19,5 19,5 19,7 20,0

Symbol * oznacza, że dane (zamieszczone na stronie wykazanej w źródle) zostały zmienione w stosunku do wcześniej opublikowanych.

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f g h i Stopa bezrobocia rejestrowanego w latach 1990–2020. stat.gov.pl. [dostęp 2020-05-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-17)].
  2. ↑ Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z 20 kwietnia 2004 r. (Dz.U. z 2022 r. poz. 690).
  3. ↑ Art. 65 ust. 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dn. 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483).
  4. ↑ Kronika 1991. Warszawa: Wydawnictwo Kronika, 1992, s. 130. ISBN 83-900331-1-9.
  5. ↑ a b Karlik 2015 ↓, s. 231.
  6. ↑ G. Kołodko: Ekonomia i polityka transformacji – od szoku do terapii. Warszawa: Poltext, 1999, s. 42. ISBN 8386890-67-3.
  7. ↑ R. Hunter, L. Ryan: From Autarchy to Market – Polish Economics and Politics 1945–1995. Westport: Praeger Publishers, 1998, s. 82. ISBN 0-275-96219-9.
  8. ↑ Komunikat nr 32/534 z badań – Opinie społeczne o bezrobociu i różnych aktualnych problemach społeczno-politycznych. Warszawa: OBOP, s. 3.
  9. ↑ Karlik 2015 ↓, s. 227.
  10. ↑ The 2012 Ageing Report, European Economy 2/2002, European Union, Brussels 2012, s. 99.
  11. ↑ Polska 1989–2014, GUS, Warszawa 2014, s. 28, 66. online.
  12. ↑ W. Kieżun, Patologia transformacji, Poltext, Warszawa 2013, ISBN 83-7561-312-6, s. 296.
  13. ↑ „Mały rocznik statystyczny Polski 2015”, GUS Warszawa 2015, s. 63. online.
  14. ↑ Informacja o rozmiarach i kierunkach emigracji z Polski w latach 2004–2013, GUS, Warszawa, s. 2.
  15. ↑ Bezrobotni oraz stopa bezrobocia wg województw, podregionów i powiatów. stat.gov.pl. [dostęp 2016-01-26].
  16. ↑ Pracujący. Zatrudnieni. Wynagrodzenia. Koszty pracy. stat.gov.pl. [dostęp 2015-05-26].
  17. ↑ Biuletyn Statystyczny Nr 2/2023, GUS, 23.03.2023, s. 53.
  18. ↑ Biuletyn Statystyczny Nr 3/2023, GUS, 26.04.2023, s. 53.
  19. ↑ GUS, Stopa bezrobocia rejestrowanego w latach 1990-2024 [online], stat.gov.pl [dostęp 2024-04-16] (pol.).
  20. ↑ Licznik stopy bezrobocia się zatrzymał, ale osób bez pracy przybyło [online], Businessinsider, 27 września 2023 [dostęp 2023-11-04] (pol.).
  21. ↑ Polska na podium, wyprzedza nas tylko jeden kraj. Nowe dane Eurostatu [online], nextgazetapl, 3 listopada 2023 [dostęp 2023-11-04] (pol.).
  22. ↑ Jacek Frączyk: Stopa bezrobocia w górę. Najgorsza seria od siedmiu lat, businessinsider.com.pl 2020-02-06.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bezrobocie_w_Polsce&oldid=73524269”