Białobrzegi
Białobrzegi (czasem potocznie Białobrzegi Radomskie lub Białobrzegi nad Pilicą) – miasto w Polsce, w województwie mazowieckim, w powiecie białobrzeskim, siedziba władz gminy miejsko-wiejskiej Białobrzegi. Miasto położone jest nad rzeką Pilicą.
| |||||
| |||||
.jpg) Urząd Miasta i Gminy oraz Starostwo Powiatowe | |||||
| |||||
| Państwo |  Polska
| ||||
| Województwo |  mazowieckie
| ||||
| Powiat | białobrzeski | ||||
| Gmina | Białobrzegi | ||||
| Prawa miejskie | 1540–1869 i od 1958 | ||||
| Burmistrz | Adam Bolek | ||||
| Powierzchnia | 7,51 km² | ||||
| Populacja (31.12.2019) • liczba ludności • gęstość |
6891[1] 917,6 os./km² | ||||
| Strefa numeracyjna | 48 | ||||
| Kod pocztowy | 26-800 | ||||
| Tablice rejestracyjne | WBR | ||||
Położenie na mapie gminy Białobrzegi  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu białobrzeskiego  | |||||
 51°38′55″N 20°57′00″E/51,648611 20,950000
| |||||
| TERC (TERYT) | 1401014 | ||||
| SIMC | 0973286 | ||||
Urząd miejski pl. Zygmunta Starego 926-800 Białobrzegi | |||||
| Strona internetowa | |||||
Białobrzegi znajdują się na terenie historycznego Zapilicza, regionu należącego do Mazowsza[2]. Etnograficznie zalicza je się do ziemi radomskiej[3].
Lokację miejską uzyskały w 1540 roku, zdegradowane w 1869 roku, ponowne nadanie praw miejskich w 1958 roku[4]. Białobrzegi położone były w drugiej połowie XVI wieku w powiecie wareckim ziemi czerskiej województwa mazowieckiego[5]. Miasto prywatne Królestwa Kongresowego, położone było w 1827 roku w powiecie radomskim, obwodzie radomskim województwa sandomierskiego[6]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. radomskiego, zaś przed 1975 r. do woj. kieleckiego.
Miasto położone jest na pograniczu Doliny Białobrzeskiej i Równiny Radomskiej, ok. 30 km na północny zachód od Radomia. Ośrodek turystyczno-wypoczynkowy; drobny przemysł.
DemografiaEdytuj
- Piramida wieku mieszkańców Białobrzegów w 2014 roku[7].
HistoriaEdytuj
.jpg)
W 1540 r. król Zygmunt I Stary nadał prawa miejskie miejscowości Brzegi. Zapilicze od XIV w. należało do Mazowsza, jako darowizna Kazimierza Wielkiego dla księcia Siemowita III, zaś lokowane na prawie magdeburskim miasto było własnością Anny Falęckiej, wdowy po Janie z Biejkowa herbu Jastrzębiec. Kolejnymi właścicielami Brzegów (od drugiej połowy XVII w. Białobrzegi) były rodziny: Boglewskich, Boskich, Stokowskich, Kuroszów i Wodzyńskich.
W ciągu pierwszych trzystu lat istnienia Białobrzegi były małym miasteczkiem, którego ludność zajmowała się głównie handlem oraz rolnictwem. W okresie powstania styczniowego w mieście i okolicy działało kilka oddziałów powstańczych, w tym m.in. płk. Dionizego Czachowskiego, Kononowicza, Grabowskiego. 1 stycznia 1870 r. Białobrzegi zostały osadą. W 1910 r. miejscowość zniszczył pożar, a już w cztery lata później zaczęła się I wojna światowa, podczas której dokonały się kolejne zniszczenia. Po wojnie nastąpił powolny rozwój osady.
Od początku XIX w. rozpoczął się wzrost liczby ludności miejscowości. Związane to było ściśle z budową i funkcjonowaniem traktu krakowskiego, zaprojektowanego przez inż. Teodora Urbańskiego i przebiegającego m.in. przez Białobrzegi.
W pierwszej połowie 1936 roku w mieście doszło do ekscesów o podłożu antysemickim[8].
Okres II wojny światowej już we wrześniu 1939 r. przyniósł Białobrzegom wywózki do obozów i rozstrzeliwania ludności cywilnej i wojskowej. W utworzonym w 1941 getcie Niemcy osadzili 4 tys. Żydów z Białobrzegów, Grójca, Nowego Miasta, Mogielnicy i Przytyka[9]. Getto zostało zlikwidowane w październiku 1942, a jego mieszkańcy wywiezieni do obozu zagłady w Treblince[9].
16 stycznia 1945 roku do miasta wkroczyły wojska Armii Czerwonej, kończąc okres okupacji niemieckiej. Od 1956 do 1975 r. funkcjonował powiat białobrzeski. W 1958 roku stolica powiatu – Białobrzegi odzyskały prawa miejskie, wcześniej były wsią stanowiącą stolicę powiatu. 1 stycznia 1999 r. Białobrzegi stały się miastem powiatowym.
ZabytkiEdytuj
- kościół parafialny Świętej Trójcy z 1932-1957 według projektu Stefana Szyllera[10]
- rzeźba Matki Boskiej przy kościele z końca XIX wieku[10]
- brama kościelna i cmentarna z początku XX wieku[10]
TransportEdytuj
Węzeł drogowy. W mieście krzyżują się drogi krajowe:
- droga krajowa nr 7 / droga ekspresowa S7: Gdańsk – Warszawa – Białobrzegi (obwodnica miasta) – Radom – Skarżysko-Kamienna – Kielce – Kraków
- droga krajowa nr 48: Tomaszów Mazowiecki – Wyśmierzyce – Białobrzegi – Kozienice – Kock
Wspólnoty wyznanioweEdytuj
- parafia Świętej Trójcy (kościół Świętej Trójcy), odbywają się tu także msze w języku ukraińskim.[11]
- zbór Białobrzegi, Sala Królestwa ul. Żeromskiego 81[12]
Miasta partnerskieEdytuj
- Allennes-les-Marais (Francja)[potrzebny przypis]
- Rawa Ruska (Ukraina)[10]
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-09-14].
- ↑ Remigiusz Matyjas Tradycja Mazowsza. Powiat białobrzeski. Przewodnik subiektywny, s. 19
- ↑ Sebastian Piątkowski (red.): Z dziejów Radomia i regionu radomskiego w XVIII i XIX wieku. Radomskie Towarzystwo Naukowe, Radom 1997, s. 7.
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 18-19.
- ↑ Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku ; Cz.1, Mapa, plany, Warszawa 1973, k. 4.
- ↑ Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego, z wyrażeniem ich położenia i ludności, alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowéy Spraw Wewnętrznych i Policyi. T. 1 : A-Ł, Warszawa 1827, s. 17.
- ↑ Białobrzegi w liczbach, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2016-01-11] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Szymon Rudnicki, Żydzi w parlamencie II Rzeczypospolitej, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2015, s. 464, ISBN 978-83-7666-363-0, ISBN 978-83-7666-412-5.
- ↑ a b Czesław Pilichowski: Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 98. ISBN 83-01-00065-1.
- ↑ a b c d Adam Bolek, Powiat Białobrzeski. Przewodnik Turystyczny, 2020.
- ↑ Cerkiew Greckokatolicka. Eparchia Wrocławsko-Gdańska., www.cerkiew.net.pl [dostęp 2019-04-26].
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2020-08-02].
Linki zewnętrzneEdytuj
- Białobrzegi (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 188.
- Miasto i gmina Białobrzegi
- Starostwo Powiatowe w Białobrzegach
- Historia Żydów w Białobrzegach na portalu Wirtualny Sztetl
.jpg)