Wikipedia

Biskupiec

miasto w województwie warmińsko-mazurskim

Biskupiec (lub Biskupiec Reszelski[3]; niem. Bischofsburg[4][5][6]) – miasto w Polsce, w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Biskupiec. Miasto położone jest na Pojezierzu Olsztyńskim nad rzeką Dymer.

Biskupiec
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Rynek w Biskupcu
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Powiat

olsztyński

Gmina

Biskupiec

Data założenia

XIV wiek

Prawa miejskie

17 października 1395

Burmistrz

Kamil Kozłowski

Powierzchnia

5 km²

Wysokość

112 m n.p.m.

Populacja (31.12.2017)
• liczba ludności
• gęstość


10 539[1][2]
2107,8 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 89

Kod pocztowy

11-300

Tablice rejestracyjne

NOL

Położenie na mapie gminy Biskupiec
Mapa konturowa gminy Biskupiec, w centrum znajduje się punkt z opisem „Biskupiec”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Biskupiec”
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Biskupiec”
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego
Mapa konturowa powiatu olsztyńskiego, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Biskupiec”
Ziemia53°51′47″N 20°57′21″E/53,863056 20,955833
TERC (TERYT)

2814024

SIMC

0964590

Hasło promocyjne: Biskupiec – krajobraz pełen możliwości
Urząd miejski
ul. Niepodległości 2
11-300 Biskupiec
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Według danych z 1 stycznia 2018 Biskupiec liczył 10 539 mieszkańców[1].

Biskupiec leży na historycznej Warmii[7], na obszarze średniowiecznego pruskiego terytorium plemiennego Galindii[8].

Lokalny ośrodek przemysłowy, ośrodek wypoczynkowy (m.in. jezioro Kraksy na południowym krańcu miasta); drobny przemysł poligraficzny, drzewny, odzieżowy, mięsny, browar (nieczynny).

Historia Edytuj

Miasto powstało na bazie osady przy strażnicy biskupów warmińskich. Biskupi zamek graniczny Bischofsburg powstał ok. 1374, pierwotnie był budowlą drewniano-ziemną, a później murowaną. Pierwsza wzmianka w zachowanych dokumentach o zamku w Biskupcu pochodzi z 1389. Budowla miała strzec trasy Warszawa-Królewiec. Zamek w Biskupcu uległ całkowitemu zniszczeniu w czasie wojny trzynastoletniej.

Prawa miejskie (chełmińskie) dla Biskupca nadał biskup Henryk Sorbom 17 października 1395. Zasadźcą Biskupca był Jan z Mokin (wieś koło Olsztyna). Po założeniu miasta mieszkańcy otrzymali zwolnienie od podatków na okres 12 lat. Biskupiec otoczony był murem obronnym i posiadał dwie bramy miejskie: Szczycieńską i Reszelską. Miasto nawiedzały często klęski – pożary i zniszczenia wojenne (m.in. w czasie wojny głodowej w 1414 r. miasto znacznie zniszczono podczas przemarszu wojsk polsko-litewskich, podczas walk w latach 1455–1463 zniszczeniu uległ zamek i wiele budynków mieszkalnych[9], w latach wojny polsko-krzyżackiej (1519–1521), a w 1659 r. spalili je Brandenburczycy). Na początku XVIII wieku grasowała tu epidemia dżumy. W czasie wojny siedmioletniej w Biskupcu przebywali żołdacy pruscy i rosyjscy.

Biskupiec przed reformacją był siedzibą jednego z czternastu archiprezbiteratów (dekanatów) w diecezji warmińskiej. W 1454 Biskupiec dołączył do Związku Pruskiego, na prośbę którego król Kazimierz IV Jagiellończyk ogłosił wcielenie regionu wraz z miastem do Korony Polskiej. Przynależność miasta i Warmii do Polski potwierdzono w 1466 w pokoju toruńskim kończącym wojnę trzynastoletnią. W wyniku I rozbioru Polski w 1772 miasto zagarnęły Prusy.

Według sprawozdania biskupieckiego proboszcza z 1797 r. z 200 dzieci uczęszczających na naukę religii, tylko 20 uczyło się języka niemieckiego. Nowe nadzieje rozpaliła w mieszkańcach epoka napoleońska. W roku 1807, a następnie w 1812 (maju i czerwcu) w mieście stacjonowały wojska francuskie zmierzające w stronę Moskwy. Pobyt żołdaków wiązał się z dużymi stratami, jakie miasto poniosło w wyniku kontrybucji. Po klęsce Napoleona na krótko zajęli miasto Rosjanie. W 1862 miasto zostało siedzibą powiatu.

W 1882 r. w odpowiedzi na akcję germanizacyjną władz pruskich utworzono w mieście bibliotekę polską Towarzystwa Czytelni Ludowych. Według raportu rejencji królewieckiej z 1897 r. w powiecie reszelskim (biskupieckim), jak i w całej południowej Warmii i części Mazur, 75% dzieci porozumiewało się po polsku.

Pod koniec XIX w. Biskupiec uzyskał połączenie kolejowe z Czerwonką, Mrągowem i Szczytnem. W latach 1862–1975 Biskupiec był siedzibą powiatu reszelskiego. Uprzemysłowienie miasta nastąpiło w drugiej połowie XIX wieku – w 1885 uruchomiono browar i inne zakłady przemysłowe. W 1899 r. w Biskupcu powstał garnizon. W 1910 r. otwarto w mieście elektrownię.

Wynik plebiscytu na Warmii i Mazurach w 1920 r. okazał się niekorzystny dla Polski, w tym samym roku miał miejsce brutalny napad miejscowych Niemców na polską trupę teatralną. W okresie międzywojennym działały w Biskupcu liczne organizacje polskie.

W czasie ostatniej wojny Niemcy utworzyli w Biskupcu obozy dla jeńców wojennych (Polaków, Francuzów i Rosjan). Jeden z nich znajdował się w pobliżu jeziora Kraksy. Gdy w 1945 r. miasto ponownie znalazło się w granicach Polski, zniszczenia zabudowy sięgały 50 procent, niektórych budynków nigdy nie odbudowano. W 1946 urzędowo zatwierdzono obecną nazwę[10]. Do 1954 roku siedziba gminy Rzeck. W czasach Polski Ludowej w mieście pracował duży tartak, fabryka mebli, zakłady graficzne oraz mleczarnia[11].

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa olsztyńskiego.

 
Plac Wolności
 
Ulica 1 Maja w Biskupcu

Demografia Edytuj

  • Piramida wieku mieszkańców Biskupca w 2014 roku[12].


 

Zabytki Edytuj

 
Kościół św. Jana Chrzciciela
 
Dawny ratusz
  • kościół pw. św. Jana Chrzciciela. Kościół farny w Biskupcu istniał już w czasie lokacji miasta w 1395 r. Pierwotnie była to świątynia halowa o wielkości obecnej nawy głównej. Kościół kilkakrotnie był niszczony przez pożary i odbudowywany. W roku 1505 biskup Łukasz Watzenrode na odbudowę kościoła w Biskupcu przeznaczył cegłę z rozebranego w Lidzbarku szpitala św. Ducha. Konsekracji kościoła w 1580 r. dokonał biskup Marcin Kromer. Kościół po kilkukrotnych przebudowach i pożarze w 1766 r. otrzymał kształt trójnawowej hali. Kościół był powiększany jeszcze w późniejszym okresie. Obecny kształt świątyni jest wynikiem odbudowy po zniszczeniach w 1945 r. Z dawnego wyposażenia kościoła zachowała się wieczna lampka z 1740 r. i misa chrzcielna z XVI w. W dobrym stanie dotrwał do naszych czasów fragment barokowego ogrodzenia z XVIII wieku.
  • kościół pw. bł. Karoliny Kózkówny. Dawny kościół ewangelicki wybudowany w latach według projektu Friedricha Augusta Stülera w latach 1846–1848, wieża 1868–1872. Kościół wybudowano w formie neoromańskiej bazyliki emporowej. Odrestaurowany w latach 70. XX wieku, do 1991 użytkowany przez Wojewódzki Ośrodek Postępu Rolnego. Obecnie użytkowany jest przez parafię katolicką. Proboszczem jest ks. Krzysztof Brodzik.
  • średniowieczny gotycki układ przestrzenny starego miasta
  • zespół kamieniczek przy ul. Floriańskiej, mur. XIX w.
  • kamieniczki na ul. Pionierów i Mazurskie Przedmieście, XIX/XX w.
  • dawny ratusz z 1895 r.
  • starostwo, 1908 r. (obecnie Urząd Miejski)
  • kaflarnia, 1865 r. (obecnie restauracja)
  • dawny szpital, 1887 r. (obecnie gimnazjum katolickie)
  • wieża ciśnień, murowana, 1912–1913
  • warmińskie kapliczki i krzyże przydrożne z XIX i początku XX w.
  • kapliczka przykościelna (kościół św. Jana) XVIII w.
  • browar, 1885 r. (w 2014 roku przejęty przez Browary Regionalne Jakubiak)
  • gmach Liceum Ogólnokształcącego
  • gmach Szkoły Podstawowej nr 3
  • budynek internatu

Transport Edytuj

W mieście krzyżują się drogi krajowe i wojewódzkie:

W mieście znajduje się stacja kolejowa Biskupiec Reszelski obsługująca ruch towarowy.

Edukacja Edytuj

 
Szkoła Podstawowa nr 3
 
Liceum Ogólnokształcące im. Komisji Edukacji Narodowej, ul. Chrobrego 13

Szkoły Podstawowe Edytuj

  • Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2 im. mjr. Henryka Dobrzańskiego ps. Hubal
  • Publiczna Szkoła Podstawowa nr 3 im. Orła Białego
  • Niepubliczna Szkoła Podstawowa im. Janusza Korczaka

Licea Edytuj

  • Liceum Ogólnokształcące im. Komisji Edukacji Narodowej
  • Katolickie Liceum Ogólnokształcące im. Jana Pawła II
  • Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych

Wspólnoty wyznaniowe Edytuj

Warmińskie kapliczki przydrożne w Biskupcu:
 
Kapliczka przy alei Niepodległości
 
Kapliczka przy ul. Słowackiego

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe:

  • zbór „Słowo Życia“[14]

Sport Edytuj

W mieście swą siedzibę ma klub piłkarski Tęcza Biskupiec. Aktualnie występuje w IV lidze warmińsko-mazurskiej. Działa tu też klub kolarski LKK Warmia Biskupiec.

Media Edytuj

W mieście działa kilka grup m.in.: Stowarzyszenie ProCultura, która wydaje Magazyn „Pod Tytułem”. W lokalnej telewizji Teletop emitowany jest program o mieście i gminie Biskupiec „Magazyn Informacji Miejskich” („MIM”). Biskupiec jest aktywny również w internecie, prowadzone są dwa serwisy pod adresem biskupiec.com.pl i ebiskupiec.pl, oraz serwis UMiG biskupiec.pl. Istnieje także Biskupieckie Forum Internetowe biskupiec.home.pl.

Zobacz też Edytuj

Przypisy Edytuj

  1. ↑ a b Biskupiec w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  2. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018r.
  3. ↑ Biskupiec Reszelski w Ogólnopolskiej Bazie Kolejowej – bazakolejowa.pl
  4. ↑ Biskupiec – Dom Warmiński.
  5. ↑ Biskupiec – Słownik miast polskich – Wirtualny Wszechświat.
  6. ↑ Die ostpreußische Stadt Bischofsburg.
  7. ↑ Marian Gumowski. Pieczęcie i herby miast pomorskich. „Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu”. 44, s. 11, 1939. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu. ISSN 0082-5522. [dostęp 2022-09-19]. Cytat: Biskupiec – miasto na Warmii, w Prusach Wschodnich […]. (pol.). 
  8. ↑ Jacob Kramers: Geographisch woordenboek der geheele aarde. Wyd. 2. T. 2: Lett. L – Z. Gouda: G. B. Van Goor Zonen, 1855, s. 832. OCLC 1071165167. [dostęp 2022-09-19]. Cytat: […] Galindië, met […] Bischofsburg […]. (niderl.).
  9. ↑ Piotr Skurzyński „Warmia, Mazury, Suwalszczyzna” Wyd. Sport i Turystyka – Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8, s. 86.
  10. ↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
  11. ↑ Jan Bałdowski „Warmia i Mazury, mały przewodnik” Wydawnictwo Sport i Turystyka Warszawa 1977 s. 57.
  12. ↑ Główny Urząd Statystyczny / Obszary tematyczne / Ludność / Ludność / Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30.06.2017 r, stat.gov.pl [dostęp 2018-08-03].
  13. ↑ Biskupiec Reszelski – kaplica, luteranie.pl [dostęp 2023-08-07].
  14. ↑ Znajdź Kościół, kz.pl [dostęp 2023-08-07].
  15. ↑ Andrzej Kopiczko, Panorama wyznaniowa województwa olsztyńskiego po II wojnie światowej, s. 63, 64.
  16. ↑ gazeta olsztyńska.pl. [dostęp 2011-10-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-28)].
  17. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-24].

Linki zewnętrzne Edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Biskupiec&oldid=71005124”