Bitwa koło Przylądka Świętego Wincentego (1780)
Bitwa koło Przylądka Świętego Wincentego – bitwa morska z 1780 roku, w której eskadra brytyjska adm. George’a Rodneya całkowicie rozbiła flotyllę hiszpańską dowodzoną przez adm. Juana de Lángarę.
| Wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych | |||
 Bitwa przy Przylądku Św. Wincentego | |||
| Czas | |||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium | |||
| Wynik |
Zwycięstwo Anglików | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Położenie na mapie Portugalii  | |||
| 36°49′05″N 8°33′49″W/36,818056 -8,563611 | |||
Wydarzenia edytuj
Rozpoczęte w 1779 roku przez siły hiszpańskie oblężenie Gibraltaru ubezpieczane było przez ich eskadry stacjonujące w Kadyksie (35 okrętów liniowych adm. Córdovy) i Algeciras (25 liniowców adm. Gastona). W związku z tym hrabia Sandwich, 1. lord Admiralicji, zorganizował duży, liczący 66 jednostek konwój, który miał zaopatrzyć Gibraltar i Minorkę (część statków podążała zaś do Indii Zachodnich)[1]. Silna eskorta pod dowództwem George’a Rodneya liczyła 22 okręty liniowe i 14 fregat[2].
7 stycznia statki udające się do Indii Zachodnich odpłynęły w eskorcie liniowca i trzech fregat. Następnego dnia eskadra angielska zauważyła zespół 22 jednostek, które musiały ją minąć w nocy. Był to hiszpański konwój z zapasami dla floty w Kadyksie, który został w całości zagarnięty po krótkim starciu. Ze zdobytych jednostek wydzielono 12 statków z żywnością, które w eskorcie 64-działowego liniowca „Prince William”[a] wysłano do Gibraltaru[2].
Tydzień później Rodney, który dowiedział się o krążącej niedaleko eskadrze hiszpańskiej, okrążył przylądek Świętego Wincentego z okrętami przygotowanym do walki. 16 stycznia około godz. 13 dostrzeżono nieprzyjacielską flotyllę, składającą się z 11 okrętów liniowych i dwóch fregat[2]. Była to część rozproszonej przez burze floty Córdovy. Jej dowódca, Juan de Lángara, skierował się ku Brytyjczykom, sądząc, że ma do czynienia z konwojem i licząc na łatwy łup – kiedy się zorientował w pomyłce, było za późno by uniknąć starcia[1]. Rodney nakazał pościg i atak od strony zawietrznej, by odciąć Hiszpanom możliwość ucieczki do Kadyksu[2].
Bitwa rozpoczęła się ok. godz. 16. Trzy kwadranse później 70-działowy „Santo Domingo” wyleciał w powietrze. Około godz. 18 poddał się kolejny hiszpański liniowiec[2]. Mimo zapadającego zmierzchu walkę kontynuowano, co było nietypowe w tym okresie, przy świetle księżyca (nazywana jest w źródłach angielskich Moonlight Battle[1]). Do drugiej w nocy poddały się hiszpański okręt flagowy „Fenix” (80 dział), „Monarca” (70), „Princesa” (70), „Diligente” (70), „San Julian” (70) i „San Eugenio” (70). Te dwa ostatnie zdryfowały i rozbiły się na brzegu (lub też jeden z nich został odbity przez swoją załogę[b]), ostatecznie w rękach angielskich pozostały cztery pryzy. Sztorm zagroził też rozbiciem kilku jednostek brytyjskich, w tym okrętu flagowego Rodneya, ale zdołały one odejść od brzegu na pełne morze[2]. Ze względu na ospę panującą na HMS „Bienfaisant”, jego dowódca i adm. de Lángara (którego „Fenix” poddał się „Bienfaisant”) uzgodnili, że okręt flagowy hiszpański nie będzie obsadzony załogą pryzową, a będzie jedynie wykonywać rozkazy brytyjskiego oficera. W przypadku napotkania nieprzyjaciela los „Fenixa” miał być tożsamy z losem „Bienfaisant” – gdyby ten został zdobyty lub zatopiony, załoga „Fenixa” byłaby wolna; gdyby jednak uszedł atakowi, oficerowie i załoga hiszpańskiego okrętu winna uważać się wciąż za związanych słowem honoru jeńców brytyjskich, nawet w przypadku, gdy zostaliby uwolnieni przez własnych sojuszników[3].
Brytyjczycy stracili 32 zabitych i 102 rannych, w tym czterech oficerów; sześć okrętów odniosło uszkodzenia, głównie omasztowania. Hiszpanie stracili okręt liniowy, który wyleciał w powietrze z 600-osobową załogą i na pewno cztery okręty wzięte do niewoli (łącznie 2500 ludzi)[3]; los dwóch kolejnych jednostek jest niepewny.
Słabość eskadry hiszpańskiej i fakt, że dała się zaskoczyć, przyczynił się do jej rozbicia w połączeniu z ryzykowną decyzją brytyjskiego dowódcy, który wszedł między brzeg a okręty nieprzyjacielskie, byle tylko nie dopuścić do ich ucieczki. Ryzyko się opłaciło, bo z 11 hiszpańskich liniowców ocalały cztery. Rodney zaopatrzył twierdzę gibraltarską zapasami ze zdobytych hiszpańskich statków, wysłał konwój na Minorkę i wykonawszy swe zadania, udał się 13 lutego do Indii Zachodnich. Mimo – teoretycznie – większej siły swojej eskadry (25 liniowców) adm. Córdova nie próbował ataku na siły Rodneya. Jedną z przyczyn sukcesu brytyjskiego admirała był fakt, że jego okręty, jako jedne z pierwszych we flocie brytyjskiej, miały dna obite miedzianą blachą, co dawało im większą prędkość, która okazała się decydująca w obydwu starciach w styczniu 1780 roku[2].
Uwagi edytuj
- ↑ Był to okręt flagowy dotychczasowej eskorty konwoju, „Guipuscoana”, przemianowany na cześć księcia Wilhelma, który pełnił podówczas służbę jako midszypmen w eskadrze Rodneya.
- ↑ Prawdopodobnie z tego powodu P. Wieczorkiewicz pisze o zdobytych pięciu okrętach hiszpańskich.
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Paweł Piotr Wieczorkiewicz: Historia wojen morskich. T. 1: Wiek żagla. Warszawa: Wydawnictwo Puls, 1995, s. 360–361. ISBN 1-85917-030-7.
- ↑ a b c d e f g William Laird Clowes: The royal navy: a history from the earliest times to the present. T. III. London: S. Low, Marston and Company, s. 448–451.
- ↑ a b Robert Beatson: Naval and Military Memoirs of Great Britain, from 1727 to 1783. T. 6. London: Longman, Hurst, Rees and Orme, 1804, s. 233–234. OCLC 4643956. (ang.).