Bitwa pod Callinicum (531)

Bitwa pod Callinicum miała miejsce 19 kwietnia 531 roku między wojskami Cesarstwa Wschodniorzymskiego, dowodzonymi przez Belizariusza, a siłami Sasanidów, dowodzonymi przez Azartesa. W walkach uczestniczyli także arabscy sojusznicy każdej ze stron – z Persami sprzymierzeni byli Lachmidzi, natomiast z Bizancjum – Ghassanidzi. Po klęsce pod Darą w 530 roku Sasanidzi kontynuowali najazdy na Syrię, licząc na wyniszczenie gospodarcze strategicznego regionu przeciwnika. Belizariuszowi udało się odeprzeć najeźdźców i zmusić ich do bitwy.

Bitwa pod Callinicum

Wojna iberyjska
Mapa ukazująca persko-bizantyjską granicę w IV i VI wieku
Czas	wiosna 531 roku
Miejsce	Ar-Rakka, dzisiejsza Syria
Wynik	zwycięstwo Persów
Strony konfliktu
Cesarstwo wschodniorzymskie Sasanidzi
Dowódcy
Belizariusz Hermogenes Al-Harit ibn Jabalah Azaretes Al-Mundir III ibn al-Nu'man
Siły
około 20 000 około 20 000
Straty
znaczne znaczne
Położenie na mapie Syrii miejsce bitwy
35°57′00″N 39°01′00″E

Bitwa

W kwietniu 531 roku siły perskie liczące około 15 000 żołnierzy pod dowództwem Azaretesa wraz ze wspierającym je korpusem Lachmidów w sile 5000 żołnierzy, przekroczyły granicę w Circesium na Eufracie i pomaszerowały na północ. Gdy znalazły się w okolicach Callinicum, Belizariusz, dowodzącym lokalnymi siłami bizantyjskimi liczącymi około 5000 żołnierzy i 3000 ghassanidzkich Arabów, wyruszył w ich ślad. Persowie podążyli na zachód w stronę Chalkis, gdzie zostały ostatecznie zablokowane przez Rzymian. Belizariusz połączył się wówczas z wojskami Hermogenesa i jego siły liczyły około 20 000 ludzi. Persowie wycofali się na wschód, a Belizariusz ruszył ich śladem.

Początkowo Bizantyjczycy chcieli tylko odeprzeć Persów, nie ryzykując bitwy. Żołnierze jednak pragnęli walki i zemsty za liczne najazdy na Syrię, a ich wodzowi nie udało się ich uspokoić. Ostatecznie więc Belizariusz musiał przygotować się do otwartej bitwy.

Obydwie armie stanęły naprzeciw siebie 19 kwietnia 531 roku. Belizariusz ustawił swe wojska w niekonwencjonalny sposób, czym wprawił w zdziwienie Azaretesa. Na lewym skrzydle, stacjonującym przy rzece, ustawił piechotę, na prawym zaś Ghassanidów. W centrum natomiast znajdowała się pozostała piechota i ciężka jazda. Persowie podzielili swe wojska na dwa równorzędne oddziały, w których piechota została ustawiona przed kawalerią.

Przez większość dnia bitwa była wyrównana, dochodziło do szarż z jednej i drugiej strony, po czym jazda wycofywała się i kontynuowano ostrzał z łuków. W końcu jednak elitarnemu oddziałowi perskiej ciężkiej jazdy udało się zaskoczyć Ghassanidów i zadać im ciężkie straty, zmuszając ich tym samym do odwrotu. Zagłada prawej flanki sprawiła, iż Belizariusz podjął decyzję o wycofaniu się, aby zreorganizować szyki, ale Persowie nie dali mu na to czasu. Armia rzymska została przyparta do Eufratu, który musiała przekroczyć, jeśli chciała uniknąć rzezi i totalnego rozbicia. Zachariasz Retor opisuje odwrót jako bezładny:

[Rzymianie] zaczęli uciekać jeszcze przed perskim atakiem. Wielu wpadło do Eufratu i zginęło w jego odmętach, inni zaś zostali zabici.

Z innych źródeł wiadomo jednak, że Belizariusz na tyle umiejętnie dowodził swymi wojskami, że obronił przeprawę i to zadając Persom ciężkie straty, a jego armii udało się umknąć. Istnieje również możliwość, że Persowie po wycofaniu się głównych sił rzymskich nad rzekę po prostu przestali je atakować, wyłapując pojedyncze oddziały.

Następstwa

Wydaje się, że bitwa doprowadziła do impasu na froncie syryjskim. Armia bizantyjska straciła wielu żołnierzy i została zmuszona do wycofania się, ale Persowie również ponieśli duże straty i wojska Azaretesa były za słabe do inwazji na Syrię.

Osłabiona perska armia wycofała się, a Azaretes wrócił na dwór szacha, gdzie Kawad I zdjął go ze stanowiska. Bitwa była dla Belizariusza pierwszą z serii nie do końca udanych potyczek, jakie później trafiały mu się w czasie wojen z Sasanidami, co doprowadziło do tego iż Bizancjum musiało później, przy zawieraniu pokoju, płacić trybut. Callinicum było ostatnim dużym starciem wojny iberyjskiej, którą zakończył pokój wieczysty zawarty w 532 roku.

Bibliografia

• Greatrex Geoffrey, Lieu Samuel N.C., The Roman Eastern Frontier and the Persian Wars, Routledge, 2002.
• Shahîd Irfan, Byzantium and the Arabs in the sixth century, część I, Dumbarton Oaks, 1995.
• Stanhope Phillip Henry, The Life of Belisarius, Bradbury and Evans, 1829.