Bitwa pod Lagarde – bitwa stoczona w dniach 17–18 czerwca 1940 roku pod Lagarde we Francji przez polską 1 Dywizję Grenadierów pod dowództwem generała brygady Bronisława Ducha z niemieckim XII Korpusem Armijnym.

Bitwa pod Lagarde
II wojna światowa, front zachodni, kampania francuska
Czas

17–18 czerwca 1940

Miejsce

Lagarde

Terytorium

Francja

Przyczyna

ofensywa niemiecka we Francji

Wynik

zwycięstwo Niemców

Strony konfliktu
 Polska  III Rzesza
Dowódcy
gen. bryg. Bronisław Duch nieznany
brak współrzędnych

Historia edytuj

Polska 1 Dywizja Grenadierów walczyła nad kanałem Marna-Ren w Lotaryngii z jednostkami niemieckiego 12 Korpusu Armijnego (KA) (75, 198 i 268 Dywizje Piechoty (DP)) i częścią oddziałów 60 DP z 24 KA oraz 79 DP z 30 KA[1],

15–16 czerwca 1 DGren. w składzie francuskiego 20 KA prowadziła walki opóźniające z rubieży Altwiller, Lenning (Linia Maginota) w kierunku Dieuze[2]. Otrzymawszy zadanie zorganizowania obrony Kanału Marna-Ren między Lagarde a lasem Rechicourt od 17 czerwca, dywizja rozpoczęła odwrót na nową pozycję. 20 KA ubezpieczały 3 oddziały wydzielone „Gelucourt”, „Assenoncourt” i „Azoudange”[2], które w walkach opóźniały pościg Niemców. Oskrzydlony 17 czerwca OW „Gelucourt” nie ubezpieczał lewego skrzydła 1 DGren. 17 czerwca czołowe oddziały niemieckie sforsowały kanał na odcinku Lagarde broniony przez 2 pułk grenadierów i uchwyciły przyczółek. Zostały jednak wyparte w wyniku nocnego kontrataku odwodu dywizji. W nocy i rano 18 czerwca Niemcy ponowili próby sforsowania kanału, jednak wszystkie ich ataki zostały odparte”[2]. Po przełamaniu obrony francuskiej w pasie 52 DP (lewy sąsiad 1 DGren.) niemiecka 79 DP zaatakowała oddziały polskie ze skrzydła i opanowała przyczółek pod Lagarde. Mimo aktywnego działania 2 pułku grenadierów zdołała go utrzymać[1].

Po południu Niemcy włamali się w obronę prawego sąsiada 1 DGren., co pozwoliło im na zaatakowanie od czoła i ze skrzydła i zdobycie drugiego przyczółka[2]. Wobec zagrożenia obu skrzydeł dowódca dywizji gen. B. Duch zdecydował się stawić dalszy opór na drugiej pozycji. Z uwagi na ogromne osłabienie dywizji (liczyła zaledwie połowę stanu) dowódca 20 KA wydał wieczorem rozkaz zluzowania 1 DGren. przez oddziały francuskie i ześrodkowanie jej od rana 19 czerwca w lasach w rej. Baccarat[1].

W związku z ponownym przełamaniem frontu francuskiego dywizja wznowiła walki 20 czerwca na rubieży Baccarat-Merviller[2]. Po ponownym włamania Niemców w obronę, dywizja wycofała się i na rzece Meurthe w rejonie Raon l’Etap zorganizowała obronę[1]. Mimo rozkazu gen. W. Sikorskiego, wydanego przez radiostację o wycofaniu dywizji z walki, dowódca 20 Korpusu nakazał pozostanie w obronie[1]. Zejście sąsiadów 1 DGren. z pozycji obronnych wymusiło na gen. Duchu wydanie rozkazu odwrotu na następną rubież obrony.

Załamanie oporu Francuzów i podjęcie rozmów o zawieszeniu broni zmusiło gen. Ducha do wydania rozkazu 21 czerwca o rozwiązaniu dywizji. Wszystkie jednostki organizacyjne 1 Dywizji Grenadierów otrzymały zaszyfrowany sygnału „4444” oznaczający: „Koniec działań wojennych, rozwiązanie Dywizji, akta operacyjne i sztandary zabezpieczyć i ukryć, ciężką broń i sprzęt zniszczyć, małymi grupami wychodzić z oblężenia i przedzierać się na południe Francji i dalej do Wielkiej Brytanii”. „Drôle de guerre – dziwna wojna”, jak ją nazywali Francuzi, zakończyła się podpisaniem 23 czerwca rozejmu z podziałem kraju na wolną Francję i Francję okupowaną[3]. Straty 1 DGren. we Francji wyniosły ok. 5200 żołnierzy. Żołnierze grupkami przenikali na południe Francji. Część żołnierzy dotarła do Wielkiej Brytanii. Duża ich liczba weszła w skład oddziałów polskiego i francuskiego ruchu oporu we Francji.

W trzydziestą rocznicę walk 1 Dywizji Grenadierów w Legarde odsłonięty został pomnik poświęcony żołnierzom dywizji poległym w walkach na terenie Lotaryngii. W Warszawie, na Grochowie Wielkim, u zbiegu al. Stanów Zjednoczonych i ul. Grenadierów znajduje się kamień pamiątkowy dedykowany żołnierzom z 1 Dywizji Grenadierów Polskich. Uchwała Rady miasta stołecznego Warszawy nadała temu terenowi nazwę: „Skwer 1. Dywizji Grenadierów – Francja 1940”. Pomnik został wykonany z fragmentu cokołu przedwojennego pomnika lotnika.

Upamiętnienie edytuj

Walki o Lagarde zostały upamiętnione na jednej z tablic na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie napisem po II wojnie światowej: „LAGARDE-ST. HIPPOLITE-MAICHM 17 – 19 VI 1940”, po 1990 roku napisem „LAGARDE 17 – 18 VI 1940”.

W 1990 został wybity medal z podobizną Bronisława Ducha o treści Bitwa pod Lagarde 1940 – 1990, wydany przez Mennicę Państwową, a zaprojektowany przez Ewę Tyc-Karpińską[4].

Przypisy edytuj

  1. a b c d e Kazimierz Sobczak (red.): Encyklopedia II wojny światowej. s. 254.
  2. a b c d e Józef Urbanowicz (red.): Mała encyklopedia wojskowa. Tom 2. s. 148.
  3. Andrzej Siekierski: Moja droga do Francji i „Sieci F 2" Wspomnienia z lat 1939–1944.
  4. Andrzej Romaniak: Medale, medaliony, plakiety. Katalog zbiorów. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2005, s. 104. ISBN 83-919305-8-0.

Bibliografia edytuj

  • Józef Urbanowicz (red.): Mała encyklopedia wojskowa. Tom 2. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1970, s. 148.
  • Kazimierz Sobczak (red.): Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975, s. 254.
  • Andrzej Siekierski: Moja droga do Francji i „Sieci F 2". Wspomnienia z lat 1939–1944. Zegrze: Światowy Związek Polskich Żołnierzy Łączności, 2009.