Wikipedia

Bogdan Jański

Sługa Boży, polski ekonomista, założyciel Zgromadzenia Zmartwychwstania Pańskiego

Bogdan Teodor Jański (ur. 26 marca 1807 w Lisowie, (inne źródła[1] podają wieś Domosław) zm. 2 lipca 1840 w Rzymie) – polski działacz Wielkiej Emigracji, założyciel Zgromadzenia Zmartwychwstania Pańskiego oraz Sługa Boży Kościoła katolickiego.

Sługa Boży
Bogdan Jański
Bogdan Teodor Jański
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

26 marca 1807
Lisów

Data i miejsce śmierci

2 lipca 1840
Rzym

Czczony przez

Kościół katolicki

Przyczyna śmierci

gruźlica

Miejsce spoczynku

Kościół Zmartwychwstańców w Rzymie
ul. Via San Sebastianello 11

Narodowość

polska

Edukacja

Królewski Uniwersytet w Warszawie

Rodzice
  • Piotr
  • Agnieszka z d. Hryniewicka
    • Cytaty w Wikicytatach

    Życiorys edytuj

    Bogdan Jański pochodził z wielodzietnej rodziny drobnoszlacheckiej, jako pierworodny syn Piotra herbu Doliwa oraz Agnieszki[a] z domu Hryniewickiej, herbu Przegonia[2]. Ojciec był żołnierzem napoleońskim i dzierżawcą dóbr narodowych, matka natomiast zajmowała się głównie gospodarstwem domowym i wychowaniem trzech synów: Bogdana, Antoniego i Stefana (czwarty – Stanisław zmarł w niemowlęctwie)[2]. Został ochrzczony w parafialnym kościele Świętej Trójcy w Winnicy jako Teodor, Ignacy, Bogdan[2].

    W 1813 wraz z braćmi ciotecznymi zamieszkał na stancji u tkacza w Pułtusku, rozpoczynając elementarną edukację[3], po której w 1822 ukończył Szkołę Wojewódzką Ojców Benedyktynów w Pułtusku, a następnie mając 15 lat pracował w niej jako nauczyciel matematyki, języka polskiego i kaligrafii[4]. W latach 1823–1827 podjął dalszą naukę na Królewskim Uniwersytecie Warszawskim, studiując prawo, filozofię, a następnie ekonomię, otrzymując tytuł magistra obojga praw (10 lipca 1827) i ekonomii politycznej (24 października 1827)[5][6]. Mając ukończone studia, podjął następnie praktykę protektora, czyli adwokata[7]. W sierpniu 1828 wygrał, organizowany przez Radę Politechniczną, konkurs na profesora nauk handlowych organizowanej w Warszawie pierwszej politechniki na ziemiach polskich[7], otrzymując stypendium i nominację rządową na to stanowisko oraz zalecenie odbycia kilkuletniego stażu naukowego w Paryżu (1828–1830) i Londynie (1830–1831)[5]. W przeddzień wyjazdu, 23 października 1828 wziął nieoczekiwanie ślub z Aleksandrą Zawadzką[b], córką działacza niepodległościowego płk. Augustyna Zawadzkiego w parafialnym kościele w Przewodowie, której później już nigdy nie zobaczył[8]. Tę zaskakującą decyzję podjął dla ratowania dziewczyny, która znalazła się w trudnej sytuacji, będąc w ciąży, zostając bez środków do życia oraz kontaktu z rodziną i ojcem dziecka[8]. Będąc na emigracji, gdy uczucia do niej wygasły, żałował później tego pochopnego kroku, który zagrodził mu drogę do kapłaństwa[8].

    Pobyt za granicą był dla niego bardzo owocny. W Paryżu interesował się rozwojem nauk społeczno-politycznych, szczególnie zaś utopijnym, socjalistycznym saintsimonizmem, któremu oddawał swój zapał i siły przez półtora roku[5]. Wtedy utrwaliła się w nim idea nowego i sprawiedliwego ustroju społecznego[5]. W czasie studiów przestał wierzyć w istnienie Boga, na rzecz ateizmu, materializmu i owenizmu[9] Mimo iż cierpiał tam biedę i żył w nieustannych długach, a stypendium było niewystarczające, gorliwie podpatrywał u francuskich ekonomistów ich metody nauczania, które potem miał przenieść do Warszawy[5]. W czasie półrocznego pobytu w Londynie zaznajomił się ze słynnymi ekonomistami angielskimi: Robertem Owenem i Johnem Stuartem Millem, dużo czytał, przygotowywał szkice swych przyszłych wykładów, rozpoczynając nawet pracę nad swoim doktoratem[10].

    Wiadomość o powstaniu listopadowym (1830–1831) doszła do niego, gdy przygotowywał się do odbycia kolejnej części stażu naukowego w Berlinie[5]. Podczas powstania Rząd Narodowy zlecił mu zadanie tajnego agenta i korespondenta rządowego[10], otrzymując wiosną 1831 stopień kapitana[5]. Na początku 1832, nie widząc dla siebie szans na powrót do kraju (car wcale nie zamierzał otwierać politechniki), postanowił pracować wśród polskich emigrantów, służąc im publicystyką, wykładami i działalnością charytatywno-społeczną[11]. W lipcu 1831 spotkał przebywającego w Paryżu Adama Mickiewicza, który potem stał się jego bliskim przyjacielem (przez pewien czas mieszkali nawet razem)[12]. Jański przetłumaczył na francuski Konrada Wallenroda, Dziady i Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego, był kierownikiem i korektorem paryskich wydań jego poezji, a zwłaszcza pierwszej edycji Pana Tadeusza (zajęło mu to całą wiosnę 1834)[12]. W tym okresie należał też krótko do Komitetu Narodowego Polski Joachima Lelewela i generała Jana Nepomucena Umińskiego, był stałym członkiem Towarzystwa Historyczno-Literackiego, redagował „Pielgrzyma Polskiego”, tłumaczył na język francuski nie tylko Mickiewicza, ale także niektóre utwory Stefana Witwickiego, Maurycego Mochnackiego i Lelewela. Współorganizował polską księgarnię w Paryżu i został pierwszym kierownikiem Biblioteki Polskiej[13].

    Spotkania, lektury, medytacje czy rachunki sumienia były dla niego przyczyną jego wewnętrznej przemiany i odrodzenia religijnego[13]. Najpierw na początku 1832, po zerwaniu z saintsimonizmem, był gotów „rozumowo” uznać prawdy wiary, a po długiej (pięcioetapowej) spowiedzi generalnej (1834–1835) narodził się na nowo jako świecki apostoł emigracji, który w centrum swego działania zawsze miał odrodzenie religijne narodu i poszczególnych ludzi[5]. Dzięki poparciu i inspiracji Mickiewicza, uczestniczył w grudniu 1834, w powstaniu Związku Braci Zjednoczonych, w skład którego oprócz niego weszli m.in. Mickiewicz, Witwicki, Antoni Gorecki, Ignacy Domeyko, Cezary Augustyn Plater czy Józef Bohdan Zaleski[14]. Przez pół roku w każdy piątek spotykali się oni na mszy świętej, a potem u Mickiewicza czytali wspólnie Pismo Święte i rozprawiali o sposobach ratowania ojczyzny[15]. Po załamaniu się Związku, Jański z młodymi emigrantami: Adamem Celińskim, Piotrem Semenenko i Leonem Przecławskim założyli w czerwcu 1835 nową grupę apostolską pod nazwą Służba Narodowa, którego głównym celem było wprowadzanie zasad chrześcijańskich w życie publiczne i prywatne[16]. Wkrótce jednak i ta inicjatywa zakończyła się fiaskiem.

    Kluczowym momentem do formowania życia opartego na zasadach życia zakonnego było założenie 17 lutego 1836 przez niego w Paryżu przy ulicy Notre Dame des Champs 11 tzw. Domku Jańskiego (fr. Maissonette de Janski), w którym grupa nawróconych przez niego młodych ludzi (przyszłych pierwszych zmartwychwstańców) zaczęła prowadzić wspólne życie[17]. W tym Domku, cztery dni po inauguracji działalności, pięciu emigrantów (bez Mickiewicza) złożyło uroczyste „śluby dozgonnej i braterskiej społeczności” oraz wybrało Jańskiego przewodnikiem nowej wspólnoty[5]. W przeciągu blisko trzech lat jej kierowania skupił on wokół siebie i wychował wybitnych uczniów m.in. Semenenkę, Edwarda Duńskiego, Józefa Malińskiego i Hieronima Kajsiewicza, którzy, podobnie jak on, przeżyli przemianę religijną. Ich też, jako pierwszych, posłał na studia teologiczne, najpierw do Paryża, a potem do Rzymu[17].

    Od 1837 brał udział w pielgrzymkach i corocznych rekolekcjach u benedyktynów czy trapistów[18], a ponadto uczestniczył w codziennej mszy św., cotygodniowej spowiedzi oraz przystępował często do Komunii św[5]. Szczególnie ciężka dla Jańskiego i jego dzieła była zima 1838/39, bieda panowała tak wielka, że czasami bracia jedli tylko raz na dzień po kawałku chleba[18]. Do tego dochodziły intrygi wewnętrzne, spory, szkalowania, arogancja i tupet podopiecznych[18]. Coraz częściej, także ze względu na umartwienia, Jański zapadał na zdrowiu[5]. Świadectwem jego życia stał się prowadzony w latach 1828–1839 Dziennik[19], zapis jego burzliwego życia, wzlotów i upadków oraz jego romantycznej natury[5].

    18 grudnia 1839 wyjechał do Rzymu, będąc już bardzo chorym, z mocno zaawansowaną gruźlicą do swoich braci[20]. Tam, uzyskawszy zgodę żony, miał rozpocząć studia teologiczne[5]. Mimo troskliwej opieki zmarł 2 lipca 1840 nad ranem wśród klęczących wokoło i modlących się braci, przyjmując dzień wcześniej sakrament namaszczenia chorych[21]. Pochowano go 3 lipca początkowo na rzymskim cmentarzu św. Wawrzyńca (obecnie Campo Verano), umieszczając na grobie łaciński napis[22]:

    Hic resurrecturus quiescit.[c]

    21 stycznia 1956 przeniesiono jego prochy do kościoła Zmartwychwstańców w Rzymie przy ulicy Via San Sebastianello 11[23].

    Przesłanie duchowe i ideowe edytuj

    Bogdan Jański przekazał program odrodzenia religijnego i narodowego, przebywając na emigracji w okresie zaborów[5]. Dążył do odnowienia i ożywienia dawnych stowarzyszeń, bractw i cechów przeróżnych profesji pod opieką polskich świętych patronów oraz do zakładania bardziej nowoczesnych towarzystw, warsztatów czy szkół, wyróżniających się wzajemną współpracą i oparciem się w swojej działalności na nauce Ewangelii[5]. Widział też potrzebę odnowy życia zakonnego i parafialnego na wzór apostolskich wspólnot chrześcijańskich[5]. Odnowione uczelnie katolickie, zakony i parafie powinny, według niego, stanowić skuteczne ośrodki odnowy katolicyzmu[5].

    Zostawił też po sobie specjalny styl traktowania ludzi oparty na miłości bliźniego, taktowności, delikatności, uczynności, skromności w zachowaniu czy rozwadze[5]. Tym promieniował i tym przyciągał do siebie. Miał talent pedagogiczny, pasję dzielenia się wiedzą z innymi oraz zmysł opiekuńczy[5]. Ludzi świeckich uczynił tymi, którzy mają być prawdziwymi świadkami Ewangelii. Doceniał wartość dzieł drukowanych jako niezbędnego środka w apostolstwie (sam bardzo dużo czytał), a także wielką surowość w traktowaniu swoich wad i przeżywającą nieraz „ciemności” wiarę w Opatrzność[5].

    Zachował się także jego testament, który dyktował Edwardowi Duńskiemu na tydzień przed śmiercią[5]. W nim zapisał program dla wspólnoty, którą stworzył. Powinna ona posiadać kleryków z wyższymi święceniami[5]. Miejscem jej pracy winna być emigracja[5]. Sugerował otwarcie w Paryżu biblioteki, szkoły zawodowej, szpitala, seminarium duchownego, szkoły dla polskich artystów[5]. Szczególną troską chciał otoczyć nawrócenie emigracyjnej „lewicy” i masonerii. Nawoływał do tego, by świeccy bardziej skonsolidowali swe działanie[5].

    Bogdan Jański pragnął wolności dla ojczyzny[5]. Nie szczędził sił, by zaprowadzać między rodakami nowy, chrześcijański porządek[5]. Wierzył w możliwość braterstwa i jedności wśród ludzi, bez względu na orientacje polityczne czy jakieś inne powody[5]. Istotą jego działalności była głęboka wiara w Zmartwychwstanie, które uczynił myślą tworzonego później Zgromadzenia, w oparciu o modlitwę i sakramenty Kościoła, aby starać się o świętość heroiczną i radykalną[5].

    Proces beatyfikacyjny edytuj

    Zgromadzenie Zmartwychwstańców przekonane o świątobliwości życia Bogdana Jańskiego zwróciło się 28 grudnia 2004 z prośbą do Stolicy Apostolskiej w celu wyniesienia go na ołtarze, która to 21 kwietnia 2005 wydała tzw. Nihil obstat dotyczący postępowania beatyfikacyjnego[24].

    19 maja 2005 w diecezji płockiej jej ówczesny ordynariusz bp Stanisław Wielgus zainaugurował jego proces beatyfikacyjny, a postulatorem procesu został wybrany Wiesław Śpiewak CR[24]. Odtąd przysługuje mu tytuł Sługi Bożego. Następnie, 19 kwietnia 2008 bp Piotr Libera zakończył diecezjalną fazę procesu, po czym akta zostały przesłane do Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych do Rzymu[24].

    Upamiętnienie edytuj

    Zobacz też edytuj

    Uwagi edytuj

    1. ↑ Było to drugie jej małżeństwo. Pierwszy małżonek Franciszek Winnicki z Ciechanowa, dużo starszy od niej zmarł w 1805, czyli rok po ich ślubie.
    2. ↑ Aleksandra Zawadzka po urodzeniu dziecka, któremu nadała imię Aleksander Bogdan i które potem oddała do adopcji najbliższej rodzinie, popadła w nędzę i przebywała w przytułku u sióstr marcinkanek w Warszawie, umierając w 1843.
    3. ↑ W języku polskim: Tu spoczywa mający zmartwychwstać.

    Przypisy edytuj

    1. ↑ Zbigniew Andrzej Judycki, Janusz Gmitruk, Mała encyklopedia Polonii francuskiej, s.260, Wydanie I, Biblioteka Polonijna Oddziału Wychodźstwa im. I. J. Paderewskiego Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, Warszawa: Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, 2021, ISBN 978-83-7901-299-2 [dostęp 2023-10-10].
    2. ↑ a b c Wójtowicz 2007 ↓, s. 13.
    3. ↑ Wójtowicz 2007 ↓, s. 89.
    4. ↑ Wójtowicz 2007 ↓, s. 14.
    5. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac Patron Ignacy Teodor Bogdan Jański (1807–1840), [w:] Szkoła Wyższa im. Bogdana Jańskiego. Wydział Zarządzania w Szczecinie [online], janski.info [zarchiwizowane z adresu 2016-08-05].
    6. ↑ Wójtowicz 2007 ↓, s. 97.
    7. ↑ a b Wójtowicz 2007 ↓, s. 15.
    8. ↑ a b c Wójtowicz 2007 ↓, s. 16.
    9. ↑ Zieliński 1990 ↓, s. 9.
    10. ↑ a b Wójtowicz 2007 ↓, s. 18.
    11. ↑ Wójtowicz 2007 ↓, s. 19.
    12. ↑ a b Wójtowicz 2007 ↓, s. 20.
    13. ↑ a b Wójtowicz 2007 ↓, s. 21.
    14. ↑ Wójtowicz 2007 ↓, s. 22.
    15. ↑ Wójtowicz 2007 ↓, s. 22–23.
    16. ↑ Wójtowicz 2007 ↓, s. 23.
    17. ↑ a b Wójtowicz 2007 ↓, s. 23–24.
    18. ↑ a b c Wójtowicz 2007 ↓, s. 24.
    19. ↑ Bogdan Jański, Dziennik (1830–1839). (PDF) [online], zmartsc.prohost.pl [zarchiwizowane z adresu 2015-07-14].
    20. ↑ Wójtowicz 2007 ↓, s. 25.
    21. ↑ Wójtowicz 2007 ↓, s. 170.
    22. ↑ Wójtowicz 2007 ↓, s. 170–171.
    23. ↑ Wójtowicz 2007 ↓, s. 26.
    24. ↑ a b c ~1840~ (Bogdan Jański) [online], newsaints.faithweb.com [dostęp 2016-05-31] (ang.).

    Bibliografia edytuj

    Linki zewnętrzne edytuj

    Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bogdan_Jański&oldid=72438824”