Bolesław Kołyszko
Bolesław Kajetan Kołyszko, pseudonim Rutkowski, Szyszka (ur. 1838, zm. 9 czerwca 1863) – jeden z przywódców powstania styczniowego na Litwie.
 Bolesław Kołyszko | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
9 czerwca 1863 |
| Przebieg służby | |
| Główne wojny i bitwy | |
Pierwsze lata życia edytuj
Kołyszko urodził się w drobnoszlacheckiej rodzinie jako syn Wincentego Kołyszko i jego żony z rodu Jurszów.[1] Miał starszego brata, Feliksa Kołyszkę, który również walczył w powstaniu styczniowym. Bolesław Kołyszko ukończył gimnazjum wileńskie lub lidzkie, następnie studiował prawo na Uniwersytecie Moskiewskim.[1]. Na Uniwersytecie Moskiewskim Kołyszko należał do polskiego, studenckiego stowarzyszenia "Ogół".[1] Został aresztowany w 1861 r. za udział w demonstracjach studenckich w Lidzie.[1] Pod koniec 1861 roku, po krótkim pobycie w więzieniu, wyemigrował do Włoch, gdzie poznał Ludwika Mierosławskiego.[2] Tam też, najpierw w Genui, a później w Cuneo, studiował w Polskiej Szkole Wojskowej.[2].
Powstanie edytuj
Po wybuchu powstania powrócił na Litwę. Na początku marca przyłączył się pod Czajniszkami do oddziału Bronisława Żarskiego, w którym objął dowództwo.[2] Na kontrolowanym przez siebie obszarze likwidował władze carskie i rozdawał chłopom uprawnianą przez nich ziemię.[2] Kołyszko prowadził swój 400-osobowy pułk w walkach z oddziałami armii rosyjskiego pod Wysokim Dworem w dniach 29-30 marca, następnie 1 kwietnia walczył pod Leńczami (wraz z oddziałem Tomasza Kuszłejki), 11 kwietnia pod Misiunami.[2]
Następnie połączył się z Zygmuntem Sierakowskim i z jego rozkazu stanął na czele 1. i 2. baterii piechoty, które nazwał pułkiem dubiskim.[2]. Wraz z Sierakowskim wziął udział w wyprawie kurlandzkiej, która zakończył się tragiczną bitwą pod Birżami. 7 maja Kołyszko jako pierwszy do wyznaczonego miejsca w Medejkach. Gdzie został zaatakowany przez wojska rosyjskie i zdołał je odeprzeć. Kołyszko nalegał na kontynuację natarcia, Sierakowski jednak wolał poczekać na żołnierzy księdza Antoniego Mackiewicza.[2] Następnego dnia bitwa rozgorzała na nowo. Kołyszko i adiutant Sierakowskiego Jarosław Kossakowski mieli zabrać rannego Sierakowskiego i wywieźć go z kraju, ale zostali schwytani 10 maja 1863 przez rosyjskich żołnierzy. Podczas przesłuchania Kołyszko obwiniał Sierakowskiego za klęskę powstania i podkreślał, że wszystko robił dla ojczyzny.[2] Został powieszony przez sąd wojenny 9 czerwca 1863 r.[1] Kołyszko był jednym z pierwszych przywódców powstańczych powieszonych na placu Łukiskim w Wilnie.
Jego szczątki zostały potajemnie pochowane na wileńskim wzgórzu zamkowym. Odnaleziono je w 2017 r. podczas prac mających na celu wzmocnienie osuwiska na wzniesieniu. 22 listopada 2019 roku szczątki zostały uroczyście pochowane w Kolumbarium Kaplicy Cmentarnej na Rossie w Wilnie.
Przypisy edytuj
Bibliografia edytuj
- Bolesław Kołyszko. W: Dawid Fajnhauz: Polski Słownik Biograficzny. Wrocław: 1968, s. 368-369.