Bolesław Mościcki (pułkownik)

Bolesław Mościcki
	pułkownik
Pełne imię i nazwisko	Bolesław Euzebiusz Mościcki
Data i miejsce urodzenia	14 grudnia 1877 ; Wysokie Mazowieckie
Data i miejsce śmierci	19 lutego 1918 ; okolice Łunińca
	Przebieg służby
Lata służby	1902–1918
Siły zbrojne	Armia Imperium Rosyjskiego
Formacja	I Korpus Polski
Stanowiska	dowódca 1 Pułku Ułanów I Korpusu Polskiego w Rosji
Główne wojny i bitwy	wojna rosyjsko-japońska,; I wojna światowa,; bitwa pod Krechowcami,; wojna domowa w Rosji
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Bolesław Euzebiusz Mościcki (ur. 14 grudnia 1877^[1] w Wysokiem Mazowieckiem, zm. 19 lutego 1918 w okolicach Łunińca) – pułkownik kawalerii Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Bolesław Mościcki urodził się 14 grudnia 1877 w Wysokiem Mazowieckim w domu drobnej szlachty. Był synem powstańca styczniowego Ludwika Mościckiego oraz prawdopodobnie Józefy z d. Minczewska (niektóre źródła jako matkę Bolesława podają Paulinę z d. Zaręba)^[2]. Bolesław uczęszczał do gimnazjum w Łomży, którego jednak nigdy nie ukończył^[3]. Następnie trafił do Zagłębia Dąbrowskiego, gdzie uczył się pracy górnika, po czym zdał egzamin dający prawo do ochotniczej służby wojskowej, a następnie wstąpił do szkoły piechoty w Czugujewie. Po ukończeniu w 1902 szkoły oficerskiej został przydzielony na własną prośbę do oddziałów jazdy zaamurskiej w Mandżurii^[4]. W szeregach tej formacji przebył wojnę rosyjsko-japońską a później w latach 1915–1917 część I wojny światowej. Po zakończeniu wojny rosyjsko-japońskiej dowodził szwadronem kawalerii, wydzielonym do walki z tunguską partyzantką. W latach 1911–1913 uczęszczał do oficerskiej szkoły kawalerii w Petersburgu. Ukończył ją jako rotmistrz. Od kwietnia 1915 brał udział w I wojnie światowej. Był dowódcą szwadronu 2 Zaamurskiego Pułku Kawalerii. Odznaczył się w boju pod Horodenką i został nagrodzony oficerskim Krzyżem Św. Jerzego. W czerwcu 1916 otrzymał złotą szablę za szarżę konną pod Neterpincami. Awansowany do stopnia podpułkownika, objął zastępczo dowództwo pułku. Wiosną 1917 został mianowany został pułkownikiem i dowódcą 1 Zaamurskiego Pułku Kawalerii^[5].

19 lipca 1917 w Porohach koło Nadwórnej objął dowództwo polskiego 1 Pułku Ułanów, na wniosek jego oficerów^[6]. Trzy dni później oddział przybył do Stanisławowa, gdzie walczył z Kozakami i maruderami rabującymi miasto. 24 lipca pod Krechowcami stoczył zwycięską bitwę z oddziałami bawarskimi, uzyskując następnie miano 1 pułku Ułanów Krechowieckich.

Z listu płk Mościckiego do Rady Stanu w Warszawie, przekazanego jej za pośrednictwem władz Stanisławowa a napisanego w chwili wyjścia z miasta, którego bronili ułani 1 pułku przed maruderami armii rosyjskiej (pisownia oryginalna):

"Dowódca pułku przesyła te kilka słów, które chciał wypowiedzieć przy pożegnaniu: polscy ułani spełnili jedynie swój obowiązek żołnierski i stanęli w obronie honoru armji rosyjskiej, w szeregach której, związani przysięgą i poczuciem obowiązku żołnierskiego walczą. Korzystając ze szczególnej okoliczności, prosimy Radę sławetnego miasta Stanisławowa o przesłanie wyrazów Czci, Miłości, Wierności i synowskiego przywiązania do Ukochanej, Zbolałej i Zniszczonej Ziemi Ojczystej Naszej. Jedynym promieniem jasnym, który nam żyć każe, jest głębokie przekonanie, że ta ukochana Polska Nasza zmartwychwstaje teraz z gruzów i podnosi się do nowego życia, wspaniała, niepodległa i silna. …Przodownikowi i budzicielowi militarnego a rycerskiego ducha Polaków, generałowi Piłsudskiemu, wiernemu synowi Ojczyzny – czołem! …Niech żyje przyszła potężna polska armja, ostoja Wolności, Niepodległości Ojczyzny naszej! A gdy ta Święta, nareszcie zjednoczona, świtać światu będzie, to wszyscy Jej synowie, po świecie rozsiani, w Niej swe miejsce odnajdą i Jej tylko służyć będą. …Niech zagrzmi nad wszystkimi nasze hasło najświętsze: niech żyje Wolna, Niepodległa, Zjednoczona Polska"

Wraz z pułkiem wszedł we wrześniu w skład I Korpusu Polskiego w Rosji, organizującego się wokół Bobrujsk i toczącego tam następnie od początku 1918 walki z bolszewikami. Został wysłany 11 lutego 1918 jako przewodniczący delegacji, która miała przedostać się przez front bolszewicko-niemiecki na ziemie polskie i nawiązać kontakt z Radą Regencyjną w celu omówienia możliwości ewakuacji korpusu^[7]. Delegacja, eskortowana przez ułanów, musiała staczać potyczki z bolszewikami. 18 lutego Mościcki zdecydował, że delegacja będzie przekradać się dalej bez eskorty, a sam przebrał się w strój szlachcica^[7]. Następnego dnia 19 lutego 1918, w lesie w okolicy wsi Dub (okolice Łunińca), grupa została wykryta i chorąży Maruszewski został schwytany, a Mościcki poległ z rąk bolszewików i uzbrojonych chłopów^[7]. Został uroczyście pochowany 27 lutego 1918 roku w katedrze w Mińsku Litewskim^[8]. Zgodnie z ułańskimi zwyczajami, podczas uroczystości pogrzebowych za trumną płk. Mościckiego szedł jego koń Krechowiak okryty kirem.

24 sierpnia 1921 zwłoki pułkownika przewieziono do kościoła św. Krzyża w Warszawie i tu odbył się powtórny uroczysty pogrzeb^[9]. Trumna spoczęła w podziemiach kościoła.

Bolesław Mościcki był wujem Zdzisława Wilhelmiego.

Upamiętnienie

Imieniem Bolesława Mościckiego nazwano macierzysty 1 Pułk Ułanów Krechowieckich im. Pułkownika Bolesława Mościckiego.

Jego życiorys opisał Karol Koźmiński w książce pt. Kamienie na szaniec, wydanej w 1937^[10].

Ordery i odznaczenia

Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 4448 – pośmiertnie (10 maja 1922)^[11]^[9]
Krzyż Niepodległości – pośmiertnie (19 grudnia 1930, za pracę w dziele odzyskania niepodległości)^[12]
Krzyż Walecznych – pośmiertnie
Order Gwiazdy Rumunii^[9]
Krzyż Wojenny Francja^[9]
Order Świętego Jerzego IV klasy – Imperium Rosyjskie^[9]
Broń Złota – Imperium Rosyjskie
ordery bojowe Imperium Rosyjskiego^[9]

Pomnik w miejscu śmierci Bolesława Mościckiego w okolicach wsi Deniskowicze
Grób płk. Mościckiego w nieudostępnionej publicznie krypcie w podziemiach bazyliki św. Krzyża w Warszawie
Tablica w bazylice św. Krzyża w Warszawie, w której spoczywają zwłoki pułkownika^[13]

Przypisy

↑ Niektóre źródła podają rok 1882
↑ MarekM. Gałęzowski MarekM., Bolesław Mościcki, Bronisław Romer, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2021, s. 4, ISBN 978-83-8229-165-0, OCLC 1255213363 [dostęp 2022-03-21] .
↑ MarekM. Gałęzowski MarekM., Bolesław Mościcki, Bronisław Romer, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2021, ISBN 978-83-8229-165-0 [dostęp 2022-05-09] .
↑ PiotrP. Nehring PiotrP., Bitwa pod Krechowcami. 400 ułanów przeciw wozom pancernym, czyli krechowiacy pułkownika Mościckiego, „wyborcza.pl”, 14 maja 2018 [dostęp 2018-05-15] (pol.).
↑ Bolesław Euzebiusz Mościcki, hasło z XXII tomu Polskiego Słownika Biograficznego autorstwa Mieczysława Wrzoska
↑ Bagiński 1921 ↓, s. 79.
↑ ^a ^b ^c Bagiński 1921 ↓, s. 230-233.
↑ Marek Gałęzowski, Bolesław Mościcki Bronisław Romer, Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu, Instytut Pamięci Narodowej Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2021, s. 17, ISBN 978-83-8229-166-7,
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Ogłoszenie. „Kurier Warszawski”. Nr 230, s. 11, 21 lipca 1921.
↑ Co słychać w świecie kulturalnym. „Kamienie na szaniec”. 12 bohaterskich żywotów. „Dzień Dobry”. Nr 224, s. 7, 15 sierpnia 1939.
↑ Dziennik Personalny 1922.06.22 R.3 Nr17, „Biblioteka Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk”, 22 czerwca 1922, s. 456 [dostęp 2025-02-18] (pol.).
↑ M.P. z 1930 r. nr 300, poz. 423.
↑ Tablica została zrekonstruowana, także ze szczątków tablicy zniszczonej przez hitlerowców i umieszczona w miejscu jej pierwotnego zawieszenia

Bibliografia

Andrzej Suchcitz: Dzieje 1 Pułku Ułanów Krechowieckich 1941-1947 wyd. Veritas Fundation Publication Centra. Londyn 2002 ISBN 0-948202-99-8.
Aleksander Wojciechowski, Zarys historii wojennej 1-go Pułku Ułanów Krechowieckich, Warszawa 1929
Cezary Leżeński, Lesław Kukawski, O kawalerii polskiej XX wieku, Zakład Naukowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław 1991, ISBN 83-04-03364-X
Jarosław Szlaszyński, 1 Pułk Ułanów Krechowieckich im. płk. Bolesława Mościckiego, Augustów-Suwałki 2015. ISBN 978-83-61494-92-8.
Henryk Bagiński: Wojsko Polskie na Wschodzie 1914-1920. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa. Zakłady Graficzno-Wydawnicze „Książka”, 1921.
Marek Gałęzowski, Bolesław Mościcki, Bronisław Romer, Warszawa 2021, ISBN 978-83-8229-166-7.

[1] Niektóre źródła podają rok 1882

[2] MarekM. Gałęzowski MarekM., Bolesław Mościcki, Bronisław Romer, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2021, s. 4, ISBN 978-83-8229-165-0, OCLC 1255213363 [dostęp 2022-03-21] .

[3] MarekM. Gałęzowski MarekM., Bolesław Mościcki, Bronisław Romer, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2021, ISBN 978-83-8229-165-0 [dostęp 2022-05-09] .

[4] PiotrP. Nehring PiotrP., Bitwa pod Krechowcami. 400 ułanów przeciw wozom pancernym, czyli krechowiacy pułkownika Mościckiego, „wyborcza.pl”, 14 maja 2018 [dostęp 2018-05-15] (pol.).

[5] Bolesław Euzebiusz Mościcki, hasło z XXII tomu Polskiego Słownika Biograficznego autorstwa Mieczysława Wrzoska

[CITEREFBagiński192179-6] Bagiński 1921 ↓, s. 79.

[CITEREFBagiński1921230-233-7] Bagiński 1921 ↓, s. 230-233.

[8] Marek Gałęzowski, Bolesław Mościcki Bronisław Romer, Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu, Instytut Pamięci Narodowej Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2021, s. 17, ISBN 978-83-8229-166-7,

[KW-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Ogłoszenie. „Kurier Warszawski”. Nr 230, s. 11, 21 lipca 1921.

[10] Co słychać w świecie kulturalnym. „Kamienie na szaniec”. 12 bohaterskich żywotów. „Dzień Dobry”. Nr 224, s. 7, 15 sierpnia 1939.

[11] Dziennik Personalny 1922.06.22 R.3 Nr17, „Biblioteka Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk”, 22 czerwca 1922, s. 456 [dostęp 2025-02-18] (pol.).

[12] M.P. z 1930 r. nr 300, poz. 423.

[13] Tablica została zrekonstruowana, także ze szczątków tablicy zniszczonej przez hitlerowców i umieszczona w miejscu jej pierwotnego zawieszenia

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]