Brody (powiat żarski)
Brody (niem. Pförten) – miasto w Polsce, położone w województwie lubuskim, w powiecie żarskim, w gminie Brody[5][4]. Przez centrum Brodów płynie rzeka Werdawa, a na uboczu miasta Kanał Brodzki. Przez miasto przebiega droga wojewódzka nr 289.
miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||
Pałac Brühla w Brodach | |||
| |||
Państwo | |||
---|---|---|---|
Województwo | |||
Powiat | |||
Gmina | |||
Prawa miejskie |
1590–1945, od 2024 | ||
Burmistrz |
Beata Kowalczuk | ||
Powierzchnia |
3,0679[1] km² | ||
Populacja (2021) • liczba ludności • gęstość |
| ||
Strefa numeracyjna |
68 | ||
Kod pocztowy |
68-343[3] | ||
Tablice rejestracyjne |
FZA | ||
Położenie na mapie gminy Brody | |||
Położenie na mapie Polski | |||
Położenie na mapie województwa lubuskiego | |||
Położenie na mapie powiatu żarskiego | |||
51°47′25″N 14°46′26″E/51,790278 14,773889 | |||
TERC (TERYT) |
0811034[4] | ||
SIMC |
0908030[4] | ||
Urząd miejski Rynek 268-343 Brody | |||
Strona internetowa |
Brody leżą na historycznych Dolnych Łużycach[6]. Brody uzyskały lokację miejską około 1590 roku[7]. Nie uznane za miasto 1 lipca 1945, po przejściu pod administrację polską[8]. W latach 1945–1954 siedziba wiejskiej gminy Brody, 1954–1972 gromady Brody[9], a od 1973 reaktywowanej gminy Brody[10]. W latach 1975–1998 należały administracyjnie do województwa zielonogórskiego. 1 stycznia 2024 odzyskały status miasta[1].
Historia
edytujW średniowieczu w okresie rozbicia dzielnicowego sięgały tu granice Polski. Pierwsze wzmianki historyczne pochodzą z 1398. Przed 1590 Brody otrzymały lokację miejską. W 1635 na mocy pokoju praskiego utracone przez Królestwo Czech na rzecz Saksonii, znajdując się w efekcie w latach 1697–1763 pod panowaniem królów Polski Augusta II i Augusta III. Do 1667 własność rodu Bibersteinów – ostatnim z rodu był Ferdynand II von Biberstein, po czym w II połowie XVII wieku miasto wraz z przylegającym majątkiem znalazły się w zainteresowaniu rodu Promnitzów, od 1668 własność Ulryka von Promnitza[11]. Najwspanialszy okres rozwoju Brody przeżywały w XVIII wieku, gdy właścicielem miasta został hrabia Henryk Brühl – minister Augusta III. Rozbudowano wówczas pałac, a w 1748 z okazji wizyty Augusta III wzniesiono Bramę Zasiecką[12]. Król wizytował miasto wielokrotnie[12], przez Brody przebiegała wówczas jedna z tras łączących Warszawę i Drezno[13]. Na mocy postanowień kongresu wiedeńskiego w 1815 przeszło do Królestwa Prus, z którymi od 1871 do 1945 było częścią Niemiec. Od 1945 roku w Polsce, utraciły prawa miejskie.
W 2022 roku odbyły się konsultacje dotyczące odzyskania praw miejskich przez Brody, gdyż w 2024 roku obchodzona będzie rocznica lokacji miasta. Mieszkańcy poparli pomysł, a wniosek do MSWiA uzyskał pozytywne rozpatrzenie, wobec czego 1 stycznia 2024 Brody ponownie uzyskały status miasta. Dodatkowo licząca 892 mieszkańców miejscowość stała się najmniejszym miastem w województwie, wypierając Szlichtyngową po 25 latach posiadania tego tytułu (od reformy administracyjnej z 1999 r.), a także jednym z najmniejszych miast w Polsce[14].
Zabytki
edytujDo wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[15]:
- kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki, parafialny pw. Wszystkich Świętych z XVII w., przebudowany w 1725 i w latach 1981–1983
- cmentarz z XVII w.
- zespół pałacowy z XVIII–XX w.:
- pałac Brühla
- dwie oficyny
- oranżeria
- brama pałacowa
- park
- zespół zabudowy mieszkalno-gospodarczej przy zespole pałacowym, z połowy XVIII wieku:
- dwa budynki gospodarcze
- oficyna „pałacyku Marianny”, szachulcowa
- browar
- brama miejska – Brama Zasiecka, przy wjeździe od strony miejscowości Zasieki
- dom ubogich
- zajazd
- koszary pałacowe, dwa budynki
- stodoła
- dom, ul. Kilińskiego 5, murowano-szachulcowy, z XVIII/XIX w.
- dom, ul. Przedmieście Mariańskie 1, z XVIII w.
- domy, Rynek 5, 7, 8, 9, murowano-szachulcowe, z XVIII w.
- domy, ul. Szkolna 7, 8, z połowy XVIII w.
- domy, ul. Traugutta 10 (d. 8), 12 (d. 10), z połowy XVIII w.
- domy, ul. Wolności 1a (d. 1), 4, d. 6, 6 (d. 8), d. 10 dom apteka, 11 (d. 19), 12 (d. 14), 16 (d. 18), 18 (d. 20), 21, z połowy XVIII w.
- budynek Poczty Polskiej, ul. Wolności 6
- dom, pl. Zamkowy 1 (d. Wolności 7), 5, murowano-szachulcowy, z połowy XVIII w.
inne zabytki:
- dawna poczta
-
Były kościół ewangelicki
-
Pałac w XIX w.
-
Oficyna pałacowa
-
Brama z herbem miasta
-
Rzeźby przy pałacu
-
Budynek poczty
Ludzie związani z Brodami
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Dz.U. 2023 poz. 1472.
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 90 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
- ↑ a b c GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Tomasz Filar: Historia własności majątku oraz kształtowania się założenia parkowego w Brodach. brody.pl, 2016-11-07. [dostęp 2024-01-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-12-29)]. Cytat: Brody, położone na terenie historycznych Dolnych Łużyc, do 1635 r. wchodziły w skład Korony Czeskiej, następnie należały do Saksonii, od roku 1763 do Marchii Brandenburskiej, zaś od 1815 r. zostały włączone do państwa pruskiego. (pol.).
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 22–23.
- ↑ Zmiany administracyjne miast i osiedli 1918-1963, Warszawa, 1964, s. 191-192, 208
- ↑ Uchwała Nr V/30/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Zielonej Górze z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu żarskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Zielonej Górze z dnia 4 grudnia 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Zielonej Górze z dnia 5 października 1954 r. dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Zielonej Górze z dnia 4 grudnia 1954 r., Nr. 10, Poz. 55)
- ↑ Uchwała Nr XIX/71/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Zielonej Górze z dnia 5 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie zielonogórskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Zielonej Górze z dnia 6 grudnia 1972, Nr 10, Poz. 98).
- ↑ Marcin Maciejewski , Spis lenników majątku ziemskiego Brody (Herrschaft Pförthen) z 10 sierpnia 1688 roku [w:] Studia Zachodnie t. 18 [online] [dostęp 2018-01-05] (ang.).
- ↑ a b Jedźmy do Brodów. Tu na pierwszy rzut oka niewiele się dzieje, ale pozory mylą | Gazeta Lubuska [online], gazetalubuska.pl [dostęp 2019-12-15] (pol.).
- ↑ » Informacja historycznaDresden-Warszawa [online], www.dresden-warszawa.eu [dostęp 2019-12-15] (pol.).
- ↑ Brody będą miastem [online], Regionalna24.pl, 27 lipca 2023 [dostęp 2023-08-07] (pol.).
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. lubuskiego – stan na 31.12.2012 r.. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 128. [dostęp 2013-03-10].