Bronisław Gembarzewski
Bronisław Gembarzewski (ur. 18 maja?/30 maja 1872 w Petersburgu[1], zm. 11 grudnia 1941 w Warszawie) – pułkownik saperów Wojska Polskiego, malarz batalista, historyk wojskowości, muzealnik, wieloletni dyrektor Muzeum Narodowego i Muzeum Wojska w Warszawie.
pułkownik saperów | |
Data i miejsce urodzenia |
30 maja 1872 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
11 grudnia 1941 |
Przebieg służby | |
Lata służby |
1914–1927 |
Siły zbrojne | |
Późniejsza praca |
historyk wojskowości, muzealnik |
Odznaczenia | |
Życiorys
edytujBył synem Kazimierza i Eulalii z Zawadzkich[1]. Herbu Habdank. Kształcił się w VI Gimnazjum w Warszawie oraz w gimnazjum w Carskim Siole[1]. Studiował malarstwo w Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu[1] (1892–1894) i w Conservatoire national des arts et métiers w Paryżu (1895–1896). Jednym z jego pedagogów malarskich był Wojciech Gerson; jako malarz tworzył głównie pejzaże, ale jego prace nie cieszyły się uznaniem krytyków sztuki. Przed I wojną światową zajmował się, wspólnie z Edwardem Krasińskim i Stanisławem Patkiem, porządkowaniem zbiorów Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswilu.
Powołany został do Armii Imperium Rosyjskiego w 1914. Służył tam jako kapitan wojsk saperskich[1]. Z ramienia Komitetu Obywatelskiego m. Warszawy opiekował się gmachami państwowymi stolicy w latach 1915–1916; od 1916 (do 1936) był dyrektorem Muzeum Narodowego w Warszawie, a od 1920 dyrektorem Muzeum Wojska w Warszawie. W 1913 został prezesem, później członkiem honorowym Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości w Warszawie, brał także udział w pracach Cesarskiego Towarzystwa Historycznego Wojskowego w Petersburgu. Od 1916 był członkiem rzeczywistym Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Był pracownikiem Komisji Słownikowej Tymczasowej Rady Stanu[2].
W 1921 został awansowany na pułkownika. Zweryfikowany ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku w korpusie oficerów administracyjnych, dział naukowo-oświatowy. 19 czerwca 1923 został przeniesiony do korpusu oficerów inżynierii i saperów z zachowaniem starszeństwa z dniem 1 czerwca 1919 i 33,1 lokatą. W czasie pełnienia funkcji dyrektora Muzeum Wojska pozostawał oficerem nadetatowym 1 pułku saperów. Z dniem 30 kwietnia 1927 przeniesiony został w stan spoczynku. Po wybuchu II wojny światowej był krótko więziony na Pawiaku, po zwolnieniu brał udział w akcji ratowania zabytków Muzeum Wojska w Warszawie. Pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 22-1-26)[3].
Gembarzewski zorganizował w Muzeum Narodowym w Warszawie Archiwum Ikonograficzne, był jednym z twórców Muzeum Wojska. W 1929 wydał inwentarz zbiorów Muzeum Wojska z XVIII i pierwszej połowy XIX wieku, organizował liczne wystawy z dziejów Wojska Polskiego. Opracował bibliografię historii wojskowości w Polsce, zainicjował badania nad dziejami polskiego munduru wojskowego; opracował kilkadziesiąt tysięcy dokładnych rysunków umundurowania z epoki Księstwa Warszawskiego. Opisał stanowiska pułków polskich w czasie powstania listopadowego, był jednym z konsultantów Stefana Żeromskiego w trakcie pracy pisarza nad Popiołami. Przygotował wydanie Wspomnień wojskowych Józefa Patelskiego (obejmujących lata 1823–1831, 1914). Od 1934 współpracował z miesięcznikiem „Broń i Barwa”. Za monografię Wojsko polskie. Królestwo Polskie 1815–1830 (1903) otrzymał nagrodę Kasy im. Mianowskiego.
Wybrane publikacje
edytuj- Zabytki wojskowe polskie. (1894–1896)
- Źródła do historii pułku lekkokonnego gwardii. (1897)
- Wojsko polskie. Królestwo Polskie 1815-1830. Warszawa: Konstanty Trepte, 1903. (1903)
- Wojsko polskie. Księstwo Warszawskie 1807-1814. Warszawa: Gebethner i Wolff. (1905)
- Uzbrojenie i rodzaje broni. Epoka porozbiorowa. W: Tadeusz Korzon (red.): Dzieje wojen i wojskowości w Polsce. T. 3. Lwów: Ossolineum, s. 260-400.(1923)
- Ilustracje podług pomników. W: Tadeusz Korzon (red.): Dzieje wojen i wojskowości w Polsce. T. 1-2: Epoka przedrozbiorowa. Lwów: Ossolineum. (1923)
- Kopja a lanca, Warszawa: Główna Księg. Wojskowa (1921)
- Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925. (1925)
- Muzeum Narodowe w Warszawie. Wybór i opis celniejszych zabytków i dzieł sztuki. Warszawa. (1926)
- Muzeum Wojska. Warszawa. (1929)
- Pułki kaliskie w roku 1831. (1930)
- Husarze. Ubiór, oporządzenie i uzbrojenie 1500-1775. Warszawa: Broń i Barwa. (1939)
- Żołnierz polski. Ubiór, uzbrojenie i oporządzenie wojska polskiego od XI wieku do 1831 roku. (1960-1966, 4 tomy)
Był także encyklopedystą. Na prośbę Zygmunta Glogera pisał artykuły do jego Encyklopedii staropolskiej. Jego nazwisko jako współtwórcę tej encyklopedii wymienia autor w posłowiu tomu IV z adnotacją dotyczącą jego wkładu: mnóstwo artykułów z dziedziny wojskowości[4].
Odznaczenia
edytuj- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1922)[5]
- Kawaler Orderu Legii Honorowej (Francja, 11 października 1922)[6]
Upamiętnienie
edytujOd 24 listopada 1961 ulica w Warszawie, na terenie obecnej dzielnicy Rembertów, nosi nazwę ulicy Bronisława Gembarzewskiego[7].
Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie przyznaje „Medal pamiątkowy im. płk. Bronisława Gembarzewskiego” osobom zasłużonym dla polskiego muzealnictwa wojskowego[8].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa : Wydaw. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 198 .
- ↑ Włodzimierz Suleja, Tymczasowa Rada Stanu, Warszawa 1998, s. 220.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: MIERDERZYŃSCY, GEMBARZEWSCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-05] .
- ↑ Gloger 1903 ↓, s. t. IV.
- ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 17.
- ↑ Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Wyd. II popr. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938, s. 199.
- ↑ Uchwała nr 28 Rady Narodowej Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 24 listopada 1961 r. w sprawie nadania nazw ulicom, „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy”, Warszawa, dnia 20 grudnia 1961 r., nr 22, poz. 96, s. 7.
- ↑ https://clkp.policja.pl/clk/aktualnosci/120862,Medal-plk-Bronislawa-Gembarzewskiego-dla-Dyrektora-CLKP.html
Bibliografia
edytuj- Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 1: A-J, Wrocław 1983
- Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 797, 827, 1401.
- Rocznik Oficerski 1928, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Warszawa 1928, s. 883.
- Zygmunt Gloger: Encyklopedia staropolska ilustrowana. T. IV. Warszawa: Druk P. Laskauera i W.Babickiego, 1903.
Linki zewnętrzne
edytuj- Prace B. Gembarzewskiego w zbiorach Biblioteki Narodowej - wersja cyfrowa na Polona.pl