Brygada AL „Synowie Ziemi Mazowieckiej”

Brygada AL „Synowie Ziemi Mazowieckiej” – oddział partyzancki sformowany w lipcu 1944 rozkazem Dowództwa Głównego AL (z 22 lipca 1944) i dowódcy obwodu (z 10 sierpnia 1944).

Brygada Armii Ludowej „Synowie Ziemi Mazowieckiej”

Orzełek Armii Ludowej
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	10 sierpnia 1944
Rozformowanie	styczeń 1945
Dowódcy
Pierwszy	mjr Władysław Marchoł
Działania zbrojne
II wojna światowa
Organizacja
Rodzaj wojsk	oddział partyzancki
Podległość	VI Obwód Armii Ludowej
Skład	Patrz: Skład brygady

Obsada personalna

Kierownictwo

Dowódca:

• mjr Władysław Marchoł „Mazur”

Szef sztabu:

• kpt. Edward Bobiński „Roman”

Zastępca dowódcy do spraw operacyjnych:

• kpt. Lucjan Markowski „Czołg”

Zastępca dowódcy do spraw politycznych:

• kpt. Jan Ptasiński „Wiarus”

Oficer do zadań specjalnych:

• Jan Rypiński „Mały”

Wydziały sztabu brygady

Operacyjny:

• Szef:
  • kpt. Czesław Wiśniewski „Wicher”

Informacyjny:

• Szef:
  • kpt. Władysław Tokarski „Kruk”

Propaganda i mobilizacja:

• Szef:
  • kpt. Mieczysław Bodalski „Mietek”

Zaopatrzenie i broń:

• Szef:
  • kpt. Eugeniusz Surawiow „Staryk” (oficer sowiecki)

Skład brygady

1 batalion „Ziemi Płockiej”:

• Dowódca:
  • por. Władysław Rypiński „Michał”

2 batalion „Ziemi Rypińskiej”:

• Dowódca:
  • por. Józef Gumiński „Dąb”

3 batalion „Myszyniecki”:

• Dowódca:
  • por. Ignacy Siedlich „Czarny”

4 batalion „Nadwiślański”:

• Dowódca:
  • por. Franciszek Pintara „Samko”

5 batalion „Narew”:

• Dowódca:
  • por. Szczepan Kowalczyk „Malik”

Kompania sztabowa:

• Dowódca
  • por. Franciszek Bloch „Bogdan”

Stany liczebne brygady

Stany liczebne brygady

Data	liczba ludzi
sierpień 1944	ok. 300
październik 1944	ok. 240
grudzień 1944	ok. 250

Brygada rozporządzała ok. 3500 żołnierzami w garnizonach, których nie zmobilizowano ze względu na brak uzbrojenia.

Stoczone walki

Brygada działał w powiatach:

• przasnyskim,
• ciechanowskim,
• mławskim,
• pułtuskim,
• płońskim,
• rypińskim
• sierpeckim.

W czasie swojej działalności bojowej brygada stoczyła szereg walk. M.in.:

• 2 sierpnia część sił 1 i 2 batalionów dowodzona przez kpt. Wiśniewskiego i por. Rypińskiego stoczyła walkę z dwoma batalionami zmotoryzowanymi SS w rejonie Okalewka, wychodząc z okrążenia.
• 6 sierpnia pododdział 5 batalionu „Narew” w miejscowości Gaj w powiecie pułtuskim dowodzony przez ppor. Bolesława Stępniewskiego „Bolka” i ppor. Leonarda Puchtę „Suszkę” zaatakował pluton niemieckich saperów, zabijając 3 z nich, a kilku raniąc; zginął jeden partyzant.
• 15 sierpnia koło Rogowa 30 żołnierzy z 2 batalionu dowodzonych przez Eugeniusza Kopkę „Jaszczura” stoczyło walkę z obławą żandarmerii. * 17 sierpnia pododdziały 1 i 2 batalionów (w sile po ok. 50 ludzi) działające w powiecie mławskim przeprowadziły 5 akcji zbrojnych, w których rozbito posterunki żandarmerii (zabijając 13 żandarmów), skonfiskowano broń u miejscowych Niemców oraz rozbito wojskową ochronę majątku Radzimowice (zabijając i ranią 14 hitlerowców, w tym starostę).
• 20 sierpnia 1 i 2 bataliony stoczyły pod Pokrytkami całodzienną walkę z dwoma batalionami SS wspieranymi przez żandarmerię i własowców, artylerię lekką, broń pancerną i lotnictwo, zabijając 15 hitlerowców, a 20 raniąc; AL-owcy stracili 7 zabitych (w tym trzech oficerów – kpt. Czesława Wiśniewskiego, por. Józefa Gumińskiego i ppor. Eugeniusza Kopkę) i 5 rannych.
• sierpień-październik 1944 Działający w rejonie lasów koło miejscowości Jednorożec i Parciaki (powiat przasnyski) 3 batalion wspólnie z oddziałami partyzantów sowieckich wykonał 25 akcji zbrojnych, m.in.:
• rozbito pluton ochrony sztabu niemieckiego pułku w Romanach, zabijając majora Wehrmachtu i 6 żołnierzy, a 7 raniąc;
• w rejonie nadleśnictwa Parciaki rozbito pluton niemieckich saperów, zabijając i raniąc 8 z nich, w tym pułkownika, a 25 rozbrajając;
• na odcinku kolejowym Chorzele-Wielbark batalion „Myszyniecki” AL Ignacego Siedlicha wykoleił pociąg wojskowy z transportem broni, amunicji i sprzętu wojennego. Po akcji oddział wycofał się bez strat.
• 26 października stoczono całodzienną walkę z obławą hitlerowską (żandarmów i własowców) w lasach koło Parciaków, zabijając 11 hitlerowców (w tym 4 oficerów) i raniąc ok. 20.
• W końcu października część 1 batalionu pod dowództwem por. Rypińskiego wraz z oddziałami sowieckimi został zaatakowany przez batalion szturmowy SS; po dwu i pół godzinie walki oderwano się od nieprzyjaciela, który stracił 7 zabitych i 3 rannych; AL-owcy stracili 6 zabitych i 4 rannych.

Pododdziały brygady kontynuowały działalność bojową do stycznia 1945, atakując transport wojskowy okupanta i tocząc walki z jego pododdziałami policyjnymi i wojskowymi. Ostatnią walkę brygada stoczyła w rejonie Podlasia w powiecie rypińskim, gdzie 10 stycznia 1945 kompania sztabowa dowodzona przez ppor. Włodzimierza Ziemieckiego „Żelaznego” wraz z oddziałem radzieckim zaatakowała pododdział artylerii Wehrmachtu, który stracił 35 zabitych i rannych i uległ rozproszeniu; partyzanci nie ponieśli strat. Zdobyto dwa działa, amunicję i tabory. Po styczniu 1945 większość dotychczasowych żołnierzy brygady wstąpiła do MO.

Bibliografia

• [przew.] Kazimierz Sobczak: Polski ruch oporu 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1988. ISBN 83-11-07038-5.
• Mała Encyklopedia Wojskowa t. I, Warszawa 1967.
• Józef Bolesław Garas, Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942-1945, Warszawa 1971.