Buławnik wielkokwiatowy
Buławnik wielkokwiatowy (Cephalanthera damasonium (Mill.) Druce) – gatunek rośliny należący do rodziny storczykowatych (Orchidaceae).
| ||
| ||
| Systematyka[1] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Klad | rośliny naczyniowe | |
| Klad | rośliny nasienne | |
| Klasa | okrytonasienne | |
| Klad | jednoliścienne | |
| Rząd | szparagowce | |
| Rodzina | storczykowate | |
| Podrodzina | epidendronowe | |
| Rodzaj | buławnik | |
| Gatunek | buławnik wielkokwiatowy | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Cephalanthera damasonium (Mill.) Druce Ann. Scott. Nat. Hist. 1906:225. 1906 | ||
| Synonimy | ||
|
Cephalanthera alba (Crantz) Simonk, Cephalanthera alba Crantz | ||
Rozmieszczenie geograficzneEdytuj
Występuje w południowej i środkowej Europie oraz w Turcji[2]. W Polsce jest gatunkiem rzadkim i w ostatnich latach zmniejsza się liczba jego stanowisk. Występuje na niżu i w niższych położeniach górskich. Dużo częściej występuje w południowych regionach Polski, szczególnie na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej i Śląskiej, w niższych partiach Sudetów (m.in. w Górach Kaczawskich i Krowiarkach) oraz na pogórzu. W północnej i środkowej Polsce jest bardzo rzadki, w północno-wschodniej brak go w ogóle[3].
MorfologiaEdytuj
- Łodyga
- Wzniesiona, naga, falista, o wysokości 20–60 cm. Pod ziemią poziome kłącze, z którego często wyrasta kilka łodyg[4].
- Liście
- Ulistnienie naprzeciwległe. Liście równomiernie rozmieszczone. Ich wielkość od nasady do środka łodygi stopniowo rośnie, potem w górę maleje. Środkowe, największe liście są szerokolancetowate i mają długość do 11 cm przy szerokości do 5,5 cm[4]. Na łodydze jest 3–5, wyjątkowo do 8 liści o wyraźnej nerwacji, które swoimi nasadami obejmują łodygę[3].
- Kwiaty
- żółtawo-białe, o długości 15–20 mm, zebrane w 2–20 kwiatowe kłosy o długości 6–22 cm. Dolne przysadki są 2–3 razy dłuższe od zalążni, najwyższe są około dwukrotnie od niej krótsze. Kwiaty rzadko są otwarte, przeważnie ich listki okwiatu są stulone[4]. Warżka jest dwuczłonowa, pomarańczowo nabiegła i skierowana jest w dół. Nie posiada ostrogi. Pozostałe działki są dłuższe od warżki. Prętosłup białawy[3].
Biologia i ekologiaEdytuj
Bylina, geofit. Kwitnie w maju i czerwcu, roślina samopylna. Rośnie w świetlistych lasach liściastych i zaroślach (m.in. jest gatunkiem charakterystycznym dla buczyny storczykowej). Roślina wapieniolubna[3]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla All. Fagion, SAll. Cephalanthero-rubrae-Fagetum[5]. Liczba chromosomów 2n = 36[6].
ZmiennośćEdytuj
Tworzy mieszańce z buławnikiem czerwonym (Cephalanthera rubra) i buławnikiem mieczolistnym (Cephalanthera longifolia)[6].
Zagrożenia i ochronaEdytuj
Roślina objęta ścisłą ochroną gatunkową. W opracowaniu Czerwona lista roślin i grzybów Polski (2006) jest umieszczona w grupie gatunków zagrożonych wyginięciem (kategoria zagrożenia V)[7]. W wydaniu z 2016 roku otrzymała kategorię NT (bliski zagrożenia)[8]. W klasyfikacji IUCN gatunek narażony na wyginięcie (kategoria VU). Zagrożony jest przez wyrąb lasów i ich zamianę na lasy iglaste[3].
PrzypisyEdytuj
- ↑ Stevens P.F: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-08-01].
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-03-15].
- ↑ a b c d e Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
- ↑ a b c Helmut Baumann: Storczyki Europy i obszarów sąsiednich. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-698-9.
- ↑ Matuszkiewicz Władysław. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ a b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki: Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: IB PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.