Buckminsterfulleren
Buckminsterfulleren (lub buckyball) – fuleren C60 o kształcie kulistym. Posiada klatkową strukturę krystaliczną (dwudziestościan ścięty) przypominającą piłkę nożną, utworzoną z dwudziestu sześciokątów i dwunastu pięciokątów, z atomem węgla na każdym wierzchołku i wiązaniem na każdej krawędzi.
| |
| Właściwości chemiczne i fizyczne | |
| Inne nazwy |
Buckyball; Fulleren-C60; [60]fulleren |
|---|---|
| Skład chemiczny | |
| Układ krystalograficzny |
regularny |
| Gęstość minerału |
1,65 g/cm³ |
Pierwszy raz świadomie wytworzony sztucznie w 1985 przez zespół w składzie: Harold Kroto, James R. Heath, Sean O’Brien, Robert Curl i Richard Smalley na Uniwersytecie Rice[1]. Kroto, Curl i Smalley zostali uhonorowani w 1996 Nagrodą Nobla za ich wkład w odkrycie buckminsterfullerenu oraz fulerenów ogólnie. Buckminsterfulleren jest najczęściej występującą w naturze cząsteczką fulerenu, w niewielkich ilościach można go znaleźć w zwykłej sadzy[2][3]. W stanie stałym oraz lotnym występuje w przestrzeni kosmicznej[4].
Buckminsterfulleren jest największym znanym obiektem wykazującym dualizm korpuskularno-falowy[5]. Jego odkrycie zapoczątkowało badania nowej dziedziny w chemii – fulerenów.
Etymologia edytuj
Nazwa Buckminsterfulleren pochodzi od imienia i nazwiska futurysty i architekta Buckminstera Fullera. Jedna z jego konstrukcji – kopuła geodezyjna jest łudząco podobna do struktury C60. Potocznie konstrukcja architektoniczna Fullera bywa w języku angielskim nazywana buckyball lub fulleren, pierwsza nazwa przyjęła się również jako alternatywna nazwa Buckminsterfullerenu, a nazwa fulereny jako nazwa całej rodziny cząstek[6].
Przypisy edytuj
- ↑ H.W. Kroto, J.R. Heath, S.C. O’Brien, R.F. Curla i inni. C60: Buckminsterfullerene. „Nature”. 318, s. 162–163, 1985. DOI: 10.1038/318162a0. Bibcode: 1985Natur.318..162K. (ang.).
- ↑ J.B. Howard, J.T. McKinnon, Y. Makarovsky, A.L. Lafleur i inni. Fullerenes C60 and C70 in flames. „Nature”. 352, s. 139–141, 1991. DOI: 10.1038/352139a0. PMID: 2067575. Bibcode: 1991Natur.352..139H. (ang.).
- ↑ J. Howard, A Lafleur, Y. Makarovsky, S. Mitra i inni. Fullerenes synthesis in combustion. „Carbon”. 30, s. 1183, 1992. DOI: 10.1016/0008-6223(92)90061-Z.
- ↑ Space.com: Tiny ‘Soccer Ball’ Space Molecules Could Equal 10,000 Mount Everests. 22 lutego 2012. [dostęp 2013-01-07].
- ↑ M. Arndt, O. Nairz, J. Vos-Andreae, C. Keller i inni. Wave-particle duality of C(60) molecules. „Nature”. 401 (6754), s. 680–682, 1999. DOI: 10.1038/44348. PMID: 18494170.
- ↑ The AZo Journal of Materials Online. AZoM™.com: Buckminsterfullerene and Buckyballs. 15 lipca 2006. [dostęp 2013-01-07].