Wikipedia

Budynek administracyjno-mieszkalny Fabryki Kotłów Parowych Fitznera

zabytkowy budynek w Siemianowicach Śląskich

Budynek administracyjno-mieszkalny Fabryki Kotłów Parowych Fitznera – zabytkowy gmach położony przy ulicy Powstańców 10 w Siemianowicach Śląskich, na terenie dzielnicy Centrum.

Budynek administracyjno-mieszkalny Fabryki Kotłów Parowych Fitznera
Symbol zabytku nr rej. :
- A/1525/93 z 30 kwietnia 1993 (woj. katowickie)
- A/1036/22 z 31 sierpnia 2022 (woj. śląskie)[1]
Ilustracja
Gmach od strony ulicy Powstańców
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Siemianowice Śląskie

Adres

ul. Powstańców 10
41-100 Siemianowice Śląskie

Styl architektoniczny

neorenesans

Kondygnacje

2

Ukończenie budowy

1878[2] / 1889[3]

Położenie na mapie Siemianowic Śląskich
Mapa konturowa Siemianowic Śląskich, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Bud. administracyjny Fabryki Fitznera”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Bud. administracyjny Fabryki Fitznera”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Bud. administracyjny Fabryki Fitznera”
Ziemia50°18′03,55″N 19°02′06,95″E/50,300986 19,035264
Multimedia w Wikimedia Commons

Wzniesiony w stylu neorenesansowym, według różnych źródeł w 1878 bądź 1889 roku, jako gmach administracyjny dla uruchomionej w 1870 roku Fabryki Kotłów Parowych Fitznera (obecnie w miejscu fabryki funkcjonują zakłady Rosomak). Budynek ten 30 kwietnia 1993 roku został wpisany do rejestru zabytków. Jest on obiektem dwukondygnacyjnym i charakteryzuje się obecnością wielu różnorodnych elementów dekoracyjnych.

Historia edytuj

 
Gmach we wrześniu 2012 roku

W 1856 roku na terenie Laurahuty mistrz kuźniczy Wilhelm Fitzner założył warsztat kotlarski, który na początku zajmował się remontem, a w późniejszym czasie produkcją nitowanych kotłów parowych[4]. W 1869 roku jego syn – również Wilhelm – wybudował fabrykę w pobliżu Fabryki Śrub i Nitów, która została uruchomiona w 1870 roku[5]. W 1875 roku fabryka zaczęła się specjalizować w produktach spawanych, a produkty Fitznera otrzymywały szereg nagród i wyróżnień na wystawach i targach[4].

Po drugiej stronie fabryki, przy dzisiejszej ulicy Powstańców, został wzniesiony gmach administracyjny dla zakładu. Ukończono go w 1878[2] bądź 1889 roku – na drugą z tych dat wskazuje kartusz nad portalem wschodniego wejścia do gmachu z inskrypcją: „1889”[3].

Zakład w 1939 roku został zajęty przez Niemców, którzy przestawili produkcję na potrzeby zbrojeniowe[6]. W 1945 roku utworzono Zakłady Naprawy Czołgów, a 22 maja, po kilkakrotnych zmianach organizacyjnych, przedsiębiorstwo przemianowano na Wojskowe Zakłady Mechaniczne[7]. Obecnie produkcję prowadzi firma Rosomak[8].

Dawny gmach administracyjny 30 kwietnia 1993 roku został wpisany do rejestru zabytków[2]. Sprzedano go w prywatne ręce, a nowy właściciel około 2007 roku rozpoczął remont budynku, który w dalszym ciągu od wielu lat pozostaje opuszczony[9].

Charakterystyka edytuj

 
Mansarda znajdująca się po lewej stronie gmachu
 
Lewe wejście do budynku; na nim widoczne u góry nadproże z tarczą herbową z symbolami przemysłu

Dawny budynek administracyjno-mieszkalny Fabryki Kotłów Parowych Fitznera położony jest przy ulicy Powstańców 10 w Siemianowicach Śląskich[2], na terenie dzielnicy Centrum[10]. Jest on wpisany do rejestru zabytków pod numerem A/1525/93[2] – ochroną konserwatorską objęta jest cała działka[11].

Jest to budynek dwukondygnacyjny, z wysokim przyziemiem[3]. Powstał on w stylu neorenesansowym[12] – szesnastoosiowa, zwrócona na południe[13], zdobiona fasada nawiązuje architektonicznie do renesansu holenderskiego bądź gdańskiego[3]. Elewację wykonano z cegły klinkierowej, a charakterystycznym jej elementem są zdobiące rogi budynku i ryzalitów tynkowane boniowania. Podobne rozwiązania zastosowano wokół otworów okiennych. Same zaś okna są prostokątne z naczółkami w formie łuku odcinkowego[13]. Gmach ma stylowe frontony, które w wyniku jednego z remontów zostały zubożone o detal. Dominują one nad dwoma bocznymi ryzalitami z mansardową, trójokienną nadbudową[3]. Gmach pokryto dwuspadowym dachem z umieszczonymi pomiędzy mansardami niewielkimi lukarnami, które zostały zwieńczone spiczastymi daszkami. Ponad kalenicę dachu wystają liczne kominy[13].

Dwa umieszczone po bokach wejścia do budynku zdobią rozczłonkowane portale, zamykane przez trójkątne, przerwane tympanony, które zostały oparte na boniowanych pilastrach. W środku nadproża umieszczono tarczę herbową z symbolami przemysłu – skrzyżowane młotki i koło zębate. Kartusz nad lewym wejściem pozbawiony jest treści (pierwotnie: „W. FITZNER”[13]), zaś nad prawym zawiera inskrypcję z datą: „1889” (pierwotnie: „ERBAUT 1889”)[3].

Przez środek skrajnych ryzalitów prowadziły korytarze zakończone skośnie usytuowanymi ścianami, w których umieszczono drzwi zaopatrzone w wysoko umieszczone secesyjne klamki. Za nimi znajdowała się duża sala, zajmująca całą szerokość budynku. Była ona pośrodku podparta metalowymi, smukłymi kolumnami[13]. Budynek otoczony został ogrodzeniem na niskiej podmurówce o metalowych przęsłach. Murowane słupki, zwieńczone pierwotnie duża kulą, współgrają architektonicznie z resztą budynku[13].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Spis obiektów nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków z terenu województwa śląskiego (stan na 7 października 2022 r.) (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2022-10-14]
  2. ↑ a b c d e Narodowy Instytut Dziedzictwa: Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków. Województwo śląskie. www.nid.pl. [dostęp 2021-11-22]. (pol.).
  3. ↑ a b c d e f Halor 2000 ↓, s. 88.
  4. ↑ a b Halor 2000 ↓, s. 87.
  5. ↑ Derus 2012 ↓, s. 67.
  6. ↑ Derus 2012 ↓, s. 71.
  7. ↑ Derus 2012 ↓, s. 73.
  8. ↑ ROSOMAK: Kontakt. www.rosomaksa.pl. [dostęp 2021-11-11]. (pol.).
  9. ↑ Derus 2007 ↓, s. 90.
  10. ↑ Grodzki Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej: Geoportal Miasta Siemianowice Śląskie. siemianowice.geoportal2.pl. [dostęp 2021-11-22]. (pol.).
  11. ↑ Studium... 2019 ↓, s. 40.
  12. ↑ Polska Niezwykła: Biurowiec fabryki kotłów parowych W. Fitznera. www.polskaniezwykla.pl. [dostęp 2021-11-22]. (pol.).
  13. ↑ a b c d e f Zapomniana Architektura Siemianowic Śląskich. Tajemnica starej fotografii. www.facebook.com, 2020-05-17. [dostęp 2021-11-22]. (pol.).

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Budynek_administracyjno-mieszkalny_Fabryki_Kotłów_Parowych_Fitznera&oldid=72080774”