Budzanów

wieś na Ukrainie, w rejonie czortkowskim, obwodzie tarnopolskim

Budzanów (ukr. Буданів, Budaniw, ros. Буданов, Budanow) – wieś na Ukrainie, w rejonie czortkowskim obwodu tarnopolskiego, w hromadzie Białobożnica, leżąca nad rzeką Seret w czworoboku pomiędzy Czortkowem, Buczaczem, Trembowlą a Kopyczyńcami. Ludność: 1634 osoby (2005).

Budzanów
Буданів
Ilustracja
Zamek
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Ukraina

Obwód

 tarnopolski

Rejon

czortkowski

Hromada

Białobożnica

Prawa miejskie

1549

Powierzchnia

4,702 km²

Populacja (2001)
• liczba ludności
• gęstość


1634
347,51 os./km²

Nr kierunkowy

+380 3551

Kod pocztowy

48154

Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego
Mapa konturowa obwodu tarnopolskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Budzanów”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, po lewej znajduje się punkt z opisem „Budzanów”
Ziemia49°09′50″N 25°42′20″E/49,163889 25,705556

Historia edytuj

 
Кościół parafialny pw. św. Krzyża

W 1549 r. król Polski Zygmunt II August nadał miejscowości magdeburskie prawa miejskie. Miasto w województwie ruskim Rzeczypospolitej Polskiej założył Jakub Budzanowski.

W XIX w. posiadał prawa miejskie w powiecie czortkowskim, Austro-Węgier, zamieszkany przez 4661 osób (rzymscy katolicy 1100, greko-katolicy 1674, żydzi 1 887). Ważniejszymi obiektami były: klasztor, szpital, szkoła. Właścicielem większej posiadłości w drugiej połowie XIX w. był Władysław hr. Baworowski. Jego syn Jerzy był posłem austriackim.

W II Rzeczypospolitej Polskiej wieś w powiecie trembowelskim w województwie stanisławowskim.

W lutym 1940 NKWD zesłało na Syberię 10 rodzin polskich (33 osoby) i 1 żydowską. W latach 1941 - 1943 Niemcy wszystkich żydów przy pomocy szowinistów ukraińskich wymordowali na miejscu lub zesłali do obozów zagłady. W latach 1941 - 1945 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali tutaj w różnych okolicznościach 25 Polaków i 1 Rosjanina[1].

Podczas okupacji przez Rzeszę Wielkoniemiecką pozbawiony praw miejskich i włączony do nowej wiejskiej gminy Budzanów[2].

Do 2020 roku część rejonu trembowelskiego, od 2020 – czortkowskiego[3].

Zabytki edytuj

  • zamek – pierwszy drewniany zamek na wzgórzu zbudował Jakub Budzanowski. Został on zniszczony podczas najazdów tatarskich[4]. Czworoboczne murowane założenie z czterema kolistymi bastejami w narożach zbudowano na początku XVII wieku na polecenie Jana oraz Marcina Chodorowskich[4]. Do zamku prowadziła brama przez budynek bramny w narożniku północno-zachodnim i furta od strony miasta. W 1631 r. zamek przeszedł w ręce Aleksandra Sieneńskiego, a potem w ręce rodziny Lewoczyńskich. Kozacy zdobyli i zniszczyli zamek podczas buntów w latach 1648 i 1651[4]. Przeprowadzona w 1661 r. lustracja stwierdza, że stropy i dach pogniły i opadły, ściany i baszty popękały w wielu miejscach, okna potłuczone, piece rozwalone, stajnia zrujnowana a most i ganki strzelnicze zgniły[4]. Obiekt odbudował Tomasz Łużecki. Ponownie zdobyły i częściowo zniszczyły zamek wojska osmańskie w latach 1672 i 1675. Prawie sto lat później bo w 1765 r. postanowiono odremontować stojące wieże[4]. Od 1817 r. na mocy darowizny był własnością proboszcza, dlatego skrzydło zachodnie przebudowano na kościół z prezbiterium w miejscu bastei od południa. Skrzydło południowe zamieniono na plebanię. W 1846 r. ksiądz Kulczycki w jednym ze skrzydeł zbudował budynek klasztoru sióstr Miłosierdzia ze szpitalem. Zamek został zniszczony w czasie I wojny światowej. W nocy z 21/22 marca 1944 roku bojówka banderowców, UPA zaatakowała Polaków, którzy schronili się w zamku. Atak odparto dzięki samoobronie, jednak zginęło 7 mieszkańców Budzanowa, Ukraińscy ludobójcy spalili 90 domów[5]. Po 1945 r. klasztor i kościół zamieniono na szpital usuwając zdobienia i wprowadzając betonowe stropy. Z zamku do dzisiaj zachowały się dwie basteje i wschodni odcinek murów.
  • kościół parafialny pw. św. Krzyża z 1765 roku powstały poprzez przebudowę jednego ze skrzydeł zamku. Prezbiterium to dawna baszta zamkowa. Wnętrze nie zachowało się, poza czterema cennymi rzeźbami z 1760 roku dłuta Jana Jerzego Pinsla. Kościół zwrócono wiernym w latach 90 XX wieku.
  • cerkiew św. Jerzego z końca XVIII wieku w stylu barokowym
  • kamienice z przełomu XIX/XX wieku
  • cmentarz żydowski
  • w odległości 4 km na zachód od Budzanowa we wsi Wierzbowiec znajduje się kościół św. Stanisława z początku XX wieku (zdewastowany). W dniu 18/19 marca 1944 roku w wyniku napadu UPA zamordowano w niej 56 Polaków.

Ludzie urodzeni w Budzanowie edytuj

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Henryk Komański, Szczepan Siekierka, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939-1946, wyd. 2, Wrocław: Nortom, 2006, s. 393-395, ISBN 83-89684-61-6, ISBN 978-83-89684-61-5, OCLC 156875487.
  2. Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG.
  3. Розпорядження Кабінету Міністрів України від 12 червня 2020 року № 724-р «Про визначення адміністративних центрів та затвердження територій територіальних громад Тернопільської області»
  4. a b c d e Budzanów. www.ruinyizamki.pl. [dostęp 2013-08-08].
  5. Grzegorz Rąkowski, Przewodnik krajoznawczo-historyczny po Ukrainie Zachodniej: Podole, Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2005, ISBN 978-83-89188-46-5 [dostęp 2018-01-10].
  6. Tomasz Pasternak, Odeszła Bożena Kinasz-Mikołajczak, Orfeo, 10 października 2023 [dostęp 2023-10-11] (pol.).
  7. Konstanty Markiewicz. nekrologi.wyborcza.pl. [dostęp 2019-01-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-28)].
  8. Radziwoński Jan (1796–1866), lekarz. na str. i-PSB.

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj