Wikipedia

Budziska (powiat przasnyski)

Budziska – osada w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie przasnyskim, w gminie Jednorożec[3][4]. Leży na terenie kurpiowskiej Puszczy Zielonej.

Budziska
osada
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Powiat

przasnyski

Gmina

Jednorożec

Sołectwo

Budy Rządowe

Strefa numeracyjna

29

Kod pocztowy

06-323[2]

Tablice rejestracyjne

WPZ

SIMC

0510787[3]

Położenie na mapie gminy Jednorożec
Mapa konturowa gminy Jednorożec, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Budziska”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Budziska”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Budziska”
Położenie na mapie powiatu przasnyskiego
Mapa konturowa powiatu przasnyskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Budziska”
Ziemia53°09′47″N 21°05′39″E/53,163056 21,094167[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Nazwa edytuj

Określeniem budy nazywano prymitywne domy robotników leśnych, którzy pracowali przy wytopie smoły, pozyskiwaniu węgla drzewnego i drewna. Pierwotnie Budziska mogły być osadą zamieszkaną przez takich ludzi pracujących w Puszczy Zielonej. Budami nazywano stanowiska, w których bartnicy stawiali swoje schrony. Do bud, wymienianych w lustracjach dób królewskich, przynależały bory bartników. Budy budowali też strzelcy (osocznicy)[5].

Zmiany administracyjne edytuj

Osada mogła powstać w czasie, kiedy omawiany teren należał (po III rozbiorze) do Prus Nowowschodnich (departament płocki, powiat przasnyski). Były to dobra rządowe w ekonomii Przasnysz[6]. Po powstaniu Księstwa Warszawskiego Budziska były częścią departamentu płockiego i powiatu przasnyskiego. W Królestwie Polskim włączono je do województwa płockiego, obwodu przasnyskiego i powiatu przasnyskiego. W 1837 województwa przemianowano na gubernie, w 1842 obwody na powiaty, a powiaty na okręgi sądowe. Od 1867 Budziska znalazły się w gminie Jednorożec, powiecie przasnyskim i guberni płockiej. Od 1919 wieś należała do powiatu przasnyskiego w województwie warszawskim. W 1933 utworzono gromady. Budziska należały do gromady Budy Rządowe (wraz z Budami Rządowymi i Nakłem). Z dniem 1 listopada 1939 do III Rzeszy wcielono północną część województwa warszawskiego, w tym powiat przasnyski i wieś Budziska jako część Rejencji Ciechanowskiej w prowincji Prusy Wschodnie. Gdy w 1944 przywrócono przedwojenną administrację, Budziska należały do powiatu przasnyskiego i województwa warszawskiego. W 1954 zlikwidowano gminy i zastąpiono je gromadami. W 1973 przywrócono istnienie gminy Jednorożec, do której ponownie należały Budziska. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa ostrołęckiego. Od 1999 Budziska znajdują się w gminie Jednorożec w powiecie przasnyskim i województwie mazowieckim[7].

Historia edytuj

Obraz statystyczny powiatu przasnyskiego z 1815 podaje, że w ekonomii Przasnysz istniała wieś Budy Jednoroyskie[8]. To późniejsze Budziska[6]. W 1827 osadę Budziska złożoną z 1 domu zamieszkiwało 9 osób[9]. Na mapie kwatermistrzostwa, która dla omawianego terenu powstała przed powstaniem listopadowym[10], widzimy osiedle złożone z kilku domów[11]. Była to niewielka osada, głównie leśniczówka stanowiąca nadzór nad okolicznymi lasami[12]. Około 1848 mieszkało tu 35 osób[6]. O osadzie wspomina Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich wydany w 1882[13].

Od 1862 osoby z Budzisk uszczęszczały do kościoła w Jednorożcu, który od 1889 był filią parafii Chorzele. Budziska stanowiły jej część. W 1916, kiedy powstała parafia Jednorożec, Budziska włączono w jej granice[6].

Według spisu powszechnego z 1921 Budziska liczyły 2 domy i 15 mieszkańców[14].

Około 1928 w Budziskach postawiono murowany budynek dla nadleśniczego. W 1937 przy skręcie do wsi Budy Rządowe postawiono budynek tzw. sekretarzówki (leśniczówka Rupin). Od 1938 był siedzibą Nadleśnictwa Parciaki. Po II wojnie światowej kancelarię nadleśnictwa przeniesiono do murowanego budynku[15]. Oba budynki istnieją do dziś i są wpisane do gminnej ewidencji zabytków[16].

Współcześnie edytuj

Na dzień 25 listopada 2011 we wsi notowano 44 osoby: 23 kobiety i 21 mężczyzn[7]. Na dzień 31 grudnia 2014 wieś zamieszkiwało 9 osób w wieku przedprodukcyjnym, 41 w wieku produkcyjnym i 3 w wieku poprodukcyjnym, łącznie 53 osoby[17]. Cztery lata później w Budziskach mieszkały 54 osoby, a w 2019 – 43[6].

Osada wchodzi w skład sołectwa Budy Rządowe[18]. Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii św. Floriana w Jednorożcu[6].

W pobliżu wsi zachował się drewniany krzyż z początku XIX wieku[19][20].

Na terenie leśnictwa Budziska rośnie modrzew o obwodzie pnia blisko 3 m. Jest też szkółka leśna, sala edukacyjno-turystyczna i zielona klasa[21].

Galeria edytuj

  •  
    Krzyż z początku XIX wieku (prawdopodobnie 1808)
  •  
    Grupa ludzi przy przydrożnym krzyżu na tle chaty kurpiowskiej w Budziskach, lata 30. XX wieku
  •  
    Siedziba Nadleśnictwa Parciaki w Budziskach
  •  
    Budynek leśniczówki Rupin w Budziskach
  •  
    Modrzew koło Budzisk – pomnik przyrody
  •  
    Las zasadzony w Budziskach w 2018 w celu uczczenia stulecia niepodległości Polski

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 12795
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 104 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
  4. ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  5. ↑ Adam Chętnik, Życie puszczańskie Kurpiów, Warszawa 1971.
  6. ↑ a b c d e f Maria Weronika Kmoch, Na skraju Kurpiowszczyzny. Parafia pw. św. Floriana w Jednorożcu, Jednorożec: Stowarzyszenie "Przyjaciele Ziemi Jednorożeckiej", 2020, ISBN 978-83-927409-7-1, OCLC 1225226389 [dostęp 2022-08-02].
  7. ↑ a b Leszek Zugaj, Historia administracji w gminie Jednorożec, Jednorożec 2015.
  8. ↑ Aleksander Kociszewski (red.), Obraz statystyczny powiatu przasnyskiego sporządzony w roku 1815 przez podprefekta tegoż powiatu F.S. Zielińskiego w Przasnyszu, Ciechanów 1991.
  9. ↑ Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego z wyrażeniem ich położenia i ludności alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowey Spraw Wewnętrznych i Policy, t. 1: A–L, Warszawa 1827 [dostęp 2022-07-27].
  10. ↑ Topograficzna Karta Królestwa Polskiego [online], bg.uwb.edu.pl [dostęp 2022-07-28].
  11. ↑ Topograficzna Karta Królestwa Polskiego [online], bg.uwb.edu.pl [dostęp 2022-07-28].
  12. ↑ Urszula Bojarska, Budziska, [w:] Monika Dworniczak i inni red., Zapiski Ziemi Jednorożeckiej, Jednorożec: Stowarzyszenie "Przyjaciele Ziemi Jednorożeckiej", 2011, s. 22, ISBN 978-83-927409-1-9, OCLC 804736872 [dostęp 2022-07-28].
  13. ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 3, dir.icm.edu.pl, 1882, s. 551 [dostęp 2022-07-26].
  14. ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych, t. 1: M. st. Warszawa, województwo warszawskie, mbc.cyfrowemazowsze.pl, Warszawa 1925, s. 130 [dostęp 2022-07-26].
  15. ↑ Maria Weronika Kmoch, MAŁA OJCZYZNA: Budziska i lasy Nadleśnictwa Parciaki [online] [dostęp 2022-08-02].
  16. ↑ Uchwała nr SOK.0007.10.2022 Rady Gminy Jednorożec z dnia 10 marca 2022 r. w sprawie przyjęcia „Gminnego programu opieki nad zabytkami Gminy Jednorożec na lata 2022–2025” [online].
  17. ↑ Stan ludności gminy Jednorożec na dzień 31.12.2014 r. [online], www.jednorozec.pl [dostęp 2022-07-17].
  18. ↑ BIP gminy, wykaz sołtysów
  19. ↑ Maria Weronika Kmoch, Kapliczki, figury i krzyże przydrożne w gminie Jednorożec, Jednorożec: Gminna Biblioteka Publiczna w Jednorożcu, 2015, ISBN 978-83-943674-0-4, OCLC 947212801 [dostęp 2022-07-26].
  20. ↑ Maria Weronika Kmoch, Mała architektura sakralna w gminie Jednorożec [online], Google My Maps [dostęp 2022-08-08].
  21. ↑ Szymon Kępczyński, Nadleśnictwo Parciaki [online].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Budziska_(powiat_przasnyski)&oldid=72595297”