Bukowsko (gmina)

gmina wiejska w województwie podkarpackim

Bukowskogmina wiejska w województwie podkarpackim, w powiecie sanockim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie krośnieńskim, na Pogórzu Bukowskim.

Bukowsko
gmina wiejska
Ilustracja
Siedziba urzędu gminy (2023)
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

sanocki

TERC

8217032

Wójt

Marek Bańkowski
(od 2018)

Powierzchnia

138,2 km²

Populacja (2020)
• liczba ludności


5540[1]

• gęstość

40,4 os./km²

Nr kierunkowy

13

Kod pocztowy

38-505, 38-506

Tablice rejestracyjne

RSA

Adres urzędu:
Bukowsko 290
38-505 Bukowsko
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw

12[2][3]

Liczba miejscowości

17[3]

Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Bukowsko”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Bukowsko”
Ziemia49°29′N 22°04′E/49,480278 22,063056
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Siedzibą gminy jest Bukowsko.

30 czerwca 2004 gminę zamieszkiwało 5198 osób[4].

W 2009 gmina Bukowsko została odznaczona Medalem „Pro Memoria”[5].

Struktura powierzchni edytuj

Według danych z roku 2002[6] gmina Bukowsko ma obszar 138,2 km², w tym:

  • użytki rolne: 53%
  • użytki leśne: 36%

Gmina stanowi 11,28% powierzchni powiatu.

Demografia edytuj

Dane z 31.12.2017 roku[7]

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 5 567 100 2 767 49,7 2 800 50,3
Gęstość zaludnienia
[mieszk./km²]
41 20 21
  • Piramida wieku mieszkańców gminy Bukowsko w 2014 roku[8].


 

Miejscowości historyczne

Wieś Osadnictwo
Przybyszów 1553–1947
Bełchówka 1451–1947
Ratnawica 1449–1947
Kamienne 1553–1947
 
Tablica informacyjna przy wjeździe do gminy.
 
Prof. Wacław Wierzbieniec (z lewej strony) rozmawia z Piotrem Błażejowskim[9] wójtem gminy Bukowsko po prelekcji w bukowskim domu kultury[10]
 
Piotr Przyboś założyciel zespołu pieśni i tańca oraz kapeli Bukowianie z Bukowska

Organizacje społeczno-kulturalne edytuj

  • Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Bukowskiej
  • Uniwersytet Ludowy w Woli Sękowej
  • Kapela ludowa „Bukowianie”

Wspólnoty wyznaniowe edytuj

Ważniejsze wydarzenia edytuj

  • Ogólnopolski Festiwal – „Bukowskie Prezentacje”, czerwiec
  • Podczas uroczystej Gali na Zamku Królewskim w Warszawie, która odbyła się 5 czerwca 2010 zarząd gminy otrzymał prestiżowy „Laur Gospodarności”. Patronem konkursu w którym biorą udział gminy z całej Polski jest Przewodniczący Parlamentu Europejskiego oraz Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi RP.

Turystyka edytuj

Sąsiednie gminy edytuj

Komańcza, Rymanów, Sanok, Zagórz, Zarszyn

Gminy partnerskie edytuj

Transport edytuj

Przez gminę przebiega droga powiatowa nr 2212R Sanok – Bukowsko. Awaryjny objazd dla samochodów osobowych: Bukowsko – NowotaniecPisarowce, a dla samochodów ciężarowych: Bukowsko – KarlikówZagórz

 
Lista wyborców do głosowania w wyborach krajowych z okręgu Bukowsko, rok 1867

Historia gminy edytuj

W 1898 gmina Bukowsko liczyła 25 642 osób oraz 3890 domów, w tym miasto Bukowsko liczyło 1006 mieszkańców (w tym wyznania mojżeszowego 715) i 110 domów na czele miasta stał burmistrz (ratusz przy ulicy Sanockiej nr 66 według numeracji przed 1946), zaś wieś Bukowsko liczyła 1720 mieszkańców (w tym wyznania rzymskokatolickiego 1604 osoby) i 243 domy, na czele społeczności wiejskiej stał sołtys. Zarząd Gminy reprezentował wybieralny w wyborach wójt. Ostatnim wójtem do 1939 roku był Zenon Krziwkowicz-Poźniak (ziemianin). Do roku 1918 gmina graniczyła z węgierskim komitatem Zemplén, a do roku 1944 z Republiką Słowacką. 23 marca 1946 wieczorem kilka sotni UPA dokonało napadu rabunkowego na wsie leżące w obrębie gminy. Upowcy spalili wówczas budynki gminy Bukowsko, posterunek MO, urząd pocztowy i trzy mosty. Nałożyli również na mieszkańców kontrybucję w wysokości 1 mln zł, która została wykonana[11]. W nocy z 4 na 5 kwietnia[12][13], sotnie UPA dokonały kolejnego napadu na miasto Bukowsko oraz okoliczne wsie. Upowcy spalili większość budynków Bukowska, z których ocalał tylko kościół, plebania i 5 domów mieszkalnych. Ogółem banderowcy spalili tej nocy 420 zabudowań w Bukowsku, 125 domów w sąsiednim Nowotańcu i 110 budynków mieszkalnych w Nagórzanach, dach nad głową straciło w tym dniu ponad 3500 osób. Po tym napadzie większość mieszkańców musiała opuścić Bukowsko oraz pobliskie wsie udając się do Sanoka oraz Bażanówki i Jaćmierza. W trakcie napadu zostali zamordowani mieszkańcy Bukowska; Michał Bednarz 49 l., Andrzej Chrząszcz 46 l., rodzina Matuszkiewiczów, Stanisław Pituch 43 l., Stanisław Pleśniarski 34 l. i Wiktoria Słyszyk 34 l. W Bukowsku pozostawało do końca kwietnia tylko 15 osób. W listopadzie 1946 sotnia UPA dokonała trzeciego napadu, podczas którego zrabowano reszki mienia. W okresie okupacji wójtem gminy został obrany przez Niemców Ukrainiec Włodzimierz Mazur, syn przedwojennego urzędnika sądowego z Bukowska. Mazur organizował posterunki policji ukraińskiej w gminie, był doradcą organizacyjnym placówek Grenzschutzu i zabezpieczenia odcinka granicy ze Słowacją. Został na nim wykonany wyrok śmierci w lecie 1944 roku[14].

Od wiosny 2009 na terenie wsi Bukowsko, 5 km od jej centrum na Górze Wyszylas (590 m n.p.m.) powstaje farma wiatrowa Bukowsko.

Historyczny skład gminy Bukowsko edytuj

Gerichts-Bezirk, Powiat sądowy do roku 1918, w skład gminy wchodziły wsie:

Miejscowość Pierwszy historyczny zapis z roku
Bełchówka 1451 Belchowa Wola
Czaszyn 1450 Czasin
Czystogarb 1524 Czistohorb
Darów 1565 Darow
Dołżyca 1565 Dolzicza
Dudyńce 1372 Dudinicze
Duszatyn 1578 Dusiatyn
Jasiel 1561 Iasziel
Jawornik 1546 Villa Jawornik
Jędruszkowce 1438 Hindrzichowcze
Kamienne 1553 Kamienne
Karlików 1483 Karlykow
Komańcza 1512 Crziemyenna
Kulaszne 1538
Łupków 1526 Zubkow
Maniów 1554 Manyówka
Markowce 1367 Markowa
Mików 1561 Mykow
Mokre 1467 Mokro
Morochów 1402 Morochowa
Moszczaniec 1447 Moschczanyecz
Nadolany 1589 Wiesz Nadoliany
Nagórzany 1589 Wolia Przedmieszczie Nagórzany
Niebieszczany 1376 Najna, Nana, 1430 Nyebysczany
Nowotaniec 1361 Brzozowa alias Lobetanz
Odrzechowa 1419 Odrzechowa
Miejscowość Pierwszy historyczny zapis z roku
Osławica 1563 Osławica
Pielnia 1376 Pella
Płonna 1433 in Plone
Pobiedno 1361 Pobedna
Podgaj 1550
Polany Surowiczne 1523 Potok Surowiczny
Prełuki 1557 Przełęczki
Prusiek 1361 Piossek
Przybyszów 1553 Przibissow
Puławy 1572 Poława
Radoszyce 1361 Radoczice
Ratnawica 1441 Ratnawicza
Rzepedź 1526 Rzepecz
Smolnik 1580 Smolnyk
Surowica 1361 Surowicze
Szczawne 1433 Sczawne
Tokarnia 1526 Thokarnya
Turzańsk 1514 Thurzenskie
Wisłok Wielki 1361 Wislok
Wola Michowa 1546
Wola Piotrowa 1526 Pyothrowa Wolya
Wola Sękowa 1493 Trębowla
Wolica 1361, 1435 Wolicza
Wysoczany 1424 Wisoczany
Zawadka 1567
Zboiska 1361 Boyscza

Zabytki sztuki znajdujące się na terenie gminy Bukowsko edytuj

  1. Bukowsko – kościół Podwyższenia Krzyża Świętego z lat 1883 – 1886, dzwonnica przykościelna, drewniana plebania wybudowana w latach 1900–1925, kapliczki, drewniana kuźnia z lat 1875 – 1900, pomniki kamienne na cmentarzu parafialnym, pomniki kamienne na cmentarzu żydowskim
  2. Dudyńce – kościół parafialny Wszystkich Świętych z lat 1871 – 1876,
  3. Nagórzany – ruiny cerkwi wybudowanej w 1848, oraz przydrożny krzyż kamienno-żelbetowy z roku 1906,
  4. Nowotaniec – kościół pw. św. Mikołaja, plebania z lat 1890–1910, kapliczki przydrożne, pomniki kamienne na cmentarzu
  5. Płonna – ruiny cerkwi z dzwonnicą i bramą z 1850, oraz ruiny dworu obronnego (1599),
  6. Pobiedno – drewniana kapliczka pocz. XX w.,
  7. Tokarnia – murowana kapliczka z roku 1880, oraz przydrożna figura kamienna 1925,
  8. Wola Sękowa – murowana dzwonnica cerkiewna 1889, dawna szkoła drewniana 1925, oraz kapliczki przydrożne z końca XIX w.,
  9. Wolica – cerkiew z dzwonnicą z roku 1826,
  10. Zboiska – dwór Rakowskich 1850, oraz fortyfikacje ziemne 1550 – 1661 zamku Zborsko,
  11. Na terenie gminy Bukowsko znajduje się 15 stanowisk archeologicznych (2006) odkrytych w ramach badań AZP, niektóre stanowiska są częściowo przebadane

Grupy etnograficzne edytuj

Sołectwa edytuj

BukowskoDudyńceKarlikówNadolanyNagórzanyNowotaniecPobiednoTokarniaWola PiotrowaWola SękowaWolicaZboiska[2]

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Raport o stanie gminy Bukowisko za 2020 rok, Biuletyn Informacji Publicznej, Urząd Gminy Bukowisko, 21 maja 2021 [dostęp 2022-02-03] (pol.).
  2. a b BIP gminy, sołectwa
  3. a b Urząd Statystyczny w Rzeszowie
  4. Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  5. Dorota Mękarska: Bukowsko odznaczone medalem „Pro Memoria”. nowiny24.pl/, 2009-11-10. [dostęp 2017-07-10].
  6. Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  7. Gmina Bukowsko w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2019-12-30] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  8. Gmina Bukowsko w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-03-16] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  9. Odznaczony przez Prezydenta RP w dniu 4 czerwca 2009 złotym Krzyżem Zasługi.
  10. Prelekcja prof. Wacława Wierzbieńca z Uniwersytetu Rzeszowskiego pt. „Wymiar historyczny wielokulturowości na pograniczu etnicznym Polsko, Ukraińsko, Żydowskim”. Bukowsko, 28 kwietnia 2007.
  11. Do Starostwa Powiatowego w Sanoku. 24 marca 1946 o godzinie 7 wieczorem przyszła grupa partyzantów ukraińskich, w liczbie około 1500 ludzi, uzbrojona w automaty, granaty ręczne, w polskich, sowieckich i niemieckich mundurach. Banderowcy palili budynek gminy w Bukowsku, wraz z aktami. zdołano uratować księgę główną i książki szczegółowe oraz maszynę do pisania. Ponadto banderowcy wysadzili budynek sądowy w powietrze, całe urządzenie pocztowe w Bukowsku zdemolowali i spalili 3 mosty. Od ludności miejscowej zabrali 30 sztuk bydła, 15 furmanek, a na niektóre z nich załadowali zboże i odjechali w kierunku Płonnej. Od sołtysa gromady Bukowsko zażądali, by mieszkańcy tejże gromady złożyli 1 000 000 zł, z której to kwoty odliczyli 300 000 zł za zabrane konie, bydło i zboże, a po resztę, tj. 700 000 zł mają się zgłosić w dniach najbliższych i kwotę tę – według oświadczenia banderowców – musi być złożona. Oświadczyli ponadto, że przybędą do gromady [[Nagórzany (województwo podkarpackie)|]], Nowotaniec i Niebieszczany. R.B. Wójt Gminy Zbiorowej. Silarski Stanisław. [w:] Archiwum Państwowe w Sanoku op. cit. Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki. Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939 – 1947.
  12. Artur Bata, „Bieszczady – Szlakiem walk z bandami UPA”. KAW 1984. s. 60.
  13. Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 938-941, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
  14. Tamże.