Wikipedia

CA 125

CA 125 (ang. cancer antigen 125) – glikoproteina antygenowa będąca markerem nowotworowym kodowanym przez gen MUC16 na 19 chromosomie[1]. CA 125 jest wytwarzany w znacznych ilościach przez komórki nabłonkowe wyścielające ściany jam płodu. Zdolność do wytwarzania antygenu zachowują prawidłowe komórki nabłonkowe otrzewnej, opłucnej, osierdzia, endometrium, śluzówki szyjki macicy oraz jajowodów. CA 125 nie jest wytwarzany przez prawidłowe komórki jajnika, a nowotwory jajnika wywodzące się z komórek nie wytwarzających śluz wykazują znaczną ekspresje tego antygenu. Nadmiernej ekspresji CA 125 nie obserwuje się w przypadku nowotworów wytwarzających śluz i nowotworów zarodkowych[2]. Za górną granicę prawidłowego stężenia Ca 125 przyjęto 35 UI/ml[3][4]. Marker nie jest swoisty dla chorób nowotworowych i jego podwyższone stężenie obserwuje się w licznych chorobach ginekologicznych, przede wszystkim w endometriozie, a także w marskości wątroby i ciąży, co znacznie obniża diagnostyczną skuteczność tego markera[3].

Poza rakiem jajnika podwyższone stężenie CA 125 obserwuje się także w raku piersi, międzybłoniaku opłucnej, chłoniakach nieziarniczych, raku żołądka i mięśniakomięsaku gładkokomórkowym[5]. Funkcja CA 125 pozostaje słabo poznana, prawdopodobnie bierze udział w odpowiedzi komórkowej poprzez hamowanie funkcji komórek NK, a także tłumiąc lizę komórek zależną od dopełniacza[5]. Marker odkryto w 1981 roku[5].

Nowotwory jajnika edytuj

CA 125 jest najszerzej stosowanym markerem w diagnostyce raka jajnika. Stężenie powyżej normy jest stwierdzane u 83% chorych z zaawansowanym złośliwym nabłonkowym nowotworze jajnika i tylko u 1–2% zdrowych[4]. Zwiększenie stężenia CA 125 obserwuje się w 85% przypadków raka surowiczego, 65% endometrialnego, 40% jasnokomórkowego, 35% niezróżnicowanego i 12% śluzowego[6][3]. Z drugiej strony prawidłowe stężenie CA 125 jest stwierdzane w 50% przypadków wczesnego raka jajnika, a także w 20% zaawansowanego raka[3].

CA 125 znalazł zastosowanie w badaniu przesiewowym raka jajnika, w różnicowaniu złośliwych i niezłośliwych zmian w obrębie miednicy oraz monitorowaniu odpowiedzi na leczenie i obecności nawrotu[7].

Badania przesiewowe edytuj

Randomizowane badania i zalecenia kliniczne nie rekomendują rutynowego wykonywania badań przesiewowych w kierunku raka jajnika[8][9][10][4][11][12][13].

W brytyjskim badaniu UKCTOCS stwierdzono, że badania przesiewowe za pomocą USG i CA 125 są bardziej skuteczne niż samodzielna ultrasonografia w wykrywaniu wczesnego raka jajnika[14][8]. Jednak w dużym badaniu PLCO na 78 000 kobiet badanie przesiewowe za pomocą CA 125 i USG nie spowodowało obniżenia śmiertelności z powodu raka jajnika badanych, co stanowi zasadniczy cel badań przesiewowych[10][15][16][8]. Ponadto w tym badaniu ocena CA 125 nie spowodowała zwiększenia odsetka wykrycia raka w porównaniu do samodzielnego USG[17][8].

Algorytm ROCA (Risk of Ovarian Cancer Algorithm) jest oparty na kolejnych pomiarach stężenia CA 125 w odniesieniu do wieku i menopauzy, a w przypadku nieprawidłowych wyników kobiety są proszone o powtórny pomiar stężenia CA 125 lub wykonanie przezpochowowego USG[18][19]. Algorytm ROMA jest przydatny w badaniach przesiewowych u kobiet o wysokim ryzyku raka jajnika, jednak nie ma dowodów wspierających stosowanie tej metody u kobiet o niskim ryzyku raka jajnika[8].

Test ROMA edytuj

Algorytm ROMA (Risk of Ovarian Malignancy Algorithm) jest matematycznym algorytmem oceniającym ryzyko obecności nabłonkowego nowotworu złośliwego jajnika opartym ocenie na stężenia CA 125 i HE4 przy uwzględnieniu różnic dla kobiet przed i po menopauzie[20][3]. Wynik jest przedstawiany w procentach z normami niskiego i wysokiego ryzyka raka jajnika dla kobiet przed i po menopauzie. Za punkt odcięcia dla wysokiego ryzyka raka jajnika u kobiet przed menopauzą wynosi 13,1% i 27,7% u kobiet po menopauzie[3]. Test ROMA jest pomocny w diagnostyce różnicowej nowotworów łagodnych od nowotworów złośliwych[21][22][23][3][24]. Połączenie CA 125 i HE4 w algorytmie ROMA zwiększa skuteczność wykluczenia nabłonkowych nowotworów jajnika we wczesnym stadium zarówno przed, jak i po menopauzie[25].

Algorytm ROMA wykazuje 93,8% czułość i 75% swoistość w wykrywaniu złośliwych nowotworów nabłonkowych jajnika[26]. Skuteczność testu ROMA oceniono w kilku metaanalizach, jednak ich wyniki trudno porównywać ze względu na dużą różnorodność ich założeń[3]. W badaniu Li i współpracowników antygen HE4 oceniany samodzielnie wykazał wyższą czułość, ale niższą swoistość w porównaniu z algorytmem ROMA, który w badaniu osiągnął wyższą swoistość niż samodzielnie CA 125[22]. W badaniu Lin i współpracowników test ROMA osiągnął wyższą czułość niż HE4 i CA 125, a HE4 wykazał wyższą swoistość niż test ROMA[23].

Monitorowanie odpowiedzi na leczenie edytuj

CA 125 jest stosowany w monitorowaniu skuteczności leczenia. Stężenie CA 125 mogą korelować z regresją, stabilizacją lub progresją choroby u 87–94%[27][28]. Utrzymywanie się stężenia CA 125 powyżej normy po wykonaniu zabiegu operacyjnego sugeruje obecność rezydualnych ognisk choroby nowotworowej. Z kolei u chorych z wyjściowo podwyższonym stężeniem CA 125 jego utrzymywanie się lub narastanie po trzech cyklach chemioterapii sugeruje progresję lub słabą odpowiedź na leczenie. Stężenia markera poniżej 35 UI/ml nie wykluczają wznowy lub progresji[29].

Inne nowotworowy złośliwe edytuj

Podwyższone stężenie CA 125 może być stwierdzane w raku piersi[30], międzybłoniaku opłucnej[31], chłoniakach nieziarniczych[32][33], raku żołądka[34], mięsakomięśniaku gładkokomórkowym[35], a także w raku wątrobowokomórkowy[36], raku trzustki[36], raku płuca[36].

Choroby nienowotworowe edytuj

Podwyższone stężenie CA 125 jest stwierdzane podczas I trymestru ciąży[2][36], miesiączki[2][36][24] oraz towarzyszyć niektórym chorobom nienowotworowym: endometriozie[37], mięśniakom macicy[38], zapaleniu narządów miednicy mniejszej (zapalenie przydatków, PID)[36][24], marskości wątroby[24], zastoinowej niewydolności krążenia[24].

CA 125 pełni pomocniczą rolę w diagnostyce endometriozy[39]. Czułość i swoistość testu różni się w zależności od stopnia choroby, które są lepsze w bardziej zaawansowanych stadiach choroby (III i IV) niż we wczesnych (I i II)[40][41]. Nie zaleca się rutynowego stosowania CA 125 do wykluczenia endometriozy. Marker pełni rolę w ocenie nawrotu choroby po leczeniu operacyjnym[40].

Bibliografia edytuj

  • A. Dembińska-Kieć, J. W. Naskalski: Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej. Edra Urban & Partner, 2002, s. 872-873. ISBN 978-83-87944-33-9.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Scatena 2015 ↓, s. 229.
  2. ↑ a b c Dembińska-Kieć i Naskalski 2002 ↓, s. 873-874.
  3. ↑ a b c d e f g h M. Nowak, Ł. Janas, G. Stachowiak, T. Stetkiewicz i inni. Current clinical application of serum biomarkers to detect ovarian cancer. „Prz Menopauzalny”. 14 (4), s. 254-9, Dec 2015. DOI: 10.5114/pm.2015.55887. PMID: 26848298. 
  4. ↑ a b c BM. Nolen, AE. Lokshin. Protein biomarkers of ovarian cancer: the forest and the trees. „Future Oncol”. 8 (1), s. 55-71, Jan 2012. DOI: 10.2217/fon.11.135. PMID: 22149035. 
  5. ↑ a b c N. Scholler, N. Urban. CA125 in ovarian cancer. „Biomark Med”. 1 (4), s. 513-23, Dec 2007. DOI: 10.2217/17520363.1.4.513. PMID: 20477371. 
  6. ↑ D. Badgwell, RC. Bast. Early detection of ovarian cancer. „Dis Markers”. 23 (5-6), s. 397-410, 2007. PMID: 18057523. 
  7. ↑ M. Felder, A. Kapur, J. Gonzalez-Bosquet, S. Horibata i inni. MUC16 (CA125): tumor biomarker to cancer therapy, a work in progress. „Mol Cancer”. 13, s. 129, 2014. DOI: 10.1186/1476-4598-13-129. PMID: 24886523. 
  8. ↑ a b c d e Robert J. Morgan, Deborah K. Armstrong, Ronald D. Alvarez, Jamie N. Bakkum-Gamez i inni. Ovarian Cancer Including Fallopian Tube Cancer and Primary Peritoneal Cancer 1.2015. „National Comprehensive Cancer Network”, 2015. 
  9. ↑ Committee Opinion No. 477: the role of the obstetrician-gynecologist in the early detection of epithelial ovarian cancer. „Obstet Gynecol”. 117 (3), s. 742-6, Mar 2011. DOI: 10.1097/AOG.0b013e31821477db. PMID: 21343791. 
  10. ↑ a b SS. Buys, E. Partridge, A. Black, CC. Johnson i inni. Effect of screening on ovarian cancer mortality: the Prostate, Lung, Colorectal and Ovarian (PLCO) Cancer Screening Randomized Controlled Trial. „JAMA”. 305 (22), s. 2295-303, Jun 2011. DOI: 10.1001/jama.2011.766. PMID: 21642681. 
  11. ↑ VA. Moyer, VA. Moyer, ML. LeFevre, AL. Siu i inni. Screening for ovarian cancer: U.S. Preventive Services Task Force reaffirmation recommendation statement. „Ann Intern Med”. 157 (12), s. 900-4, Dec 2012. DOI: 10.7326/0003-4819-157-11-201212040-00539. PMID: 22964825. 
  12. ↑ JO. Schorge, SC. Modesitt, RL. Coleman, DE. Cohn i inni. SGO White Paper on ovarian cancer: etiology, screening and surveillance. „Gynecol Oncol”. 119 (1), s. 7-17, Oct 2010. DOI: 10.1016/j.ygyno.2010.06.003. PMID: 20692025. 
  13. ↑ DL. Brown, RF. Andreotti, SI. Lee, SO. Dejesus Allison i inni. ACR appropriateness criteria ovarian cancer screening. „Ultrasound Q”. 26 (4), s. 219-23, Dec 2010. DOI: 10.1097/RUQ.0b013e3181fdd604. PMID: 21084936. 
  14. ↑ A. Sharma, S. Apostolidou, M. Burnell, S. Campbell i inni. Risk of epithelial ovarian cancer in asymptomatic women with ultrasound-detected ovarian masses: a prospective cohort study within the UK collaborative trial of ovarian cancer screening (UKCTOCS). „Ultrasound Obstet Gynecol”. 40 (3), s. 338-44, Sep 2012. DOI: 10.1002/uog.12270. PMID: 22911637. 
  15. ↑ E. Partridge, AR. Kreimer, RT. Greenlee, C. Williams i inni. Results from four rounds of ovarian cancer screening in a randomized trial. „Obstet Gynecol”. 113 (4), s. 775-82, Apr 2009. DOI: 10.1097/AOG.0b013e31819cda77. PMID: 19305319. 
  16. ↑ PF. Pinsky, C. Zhu, SJ. Skates, A. Black i inni. Potential effect of the risk of ovarian cancer algorithm (ROCA) on the mortality outcome of the Prostate, Lung, Colorectal and Ovarian (PLCO) trial. „Int J Cancer”. 132 (9), s. 2127-33, May 2013. DOI: 10.1002/ijc.27909. PMID: 23065684. 
  17. ↑ L. Valentin, D. Jurkovic, B. Van Calster, A. Testa i inni. Adding a single CA 125 measurement to ultrasound imaging performed by an experienced examiner does not improve preoperative discrimination between benign and malignant adnexal masses. „Ultrasound Obstet Gynecol”. 34 (3), s. 345-54, Sep 2009. DOI: 10.1002/uog.6415. PMID: 19585547. 
  18. ↑ SJ. Skates. Ovarian cancer screening: development of the risk of ovarian cancer algorithm (ROCA) and ROCA screening trials. „Int J Gynecol Cancer”. 22 Suppl 1, s. S24-6, May 2012. DOI: 10.1097/IGC.0b013e318256488a. PMID: 22543916. 
  19. ↑ Robert Bristow, Deborah Armstrong: Early Diagnosis and Treatment of Cancer Series: Ovarian Cancer. Elsevier Health Sciences, 2015. ISBN 978-0-323-41564-4.
  20. ↑ Mauro Bologna: Biotargets of Cancer in Current Clinical Practice. Springer Science & Business Media, 2012, s. 389. ISBN 978-1-61779-614-2.
  21. ↑ Scatena 2015 ↓, s. 239.
  22. ↑ a b F. Li, R. Tie, K. Chang, F. Wang i inni. Does risk for ovarian malignancy algorithm excel human epididymis protein 4 and CA125 in predicting epithelial ovarian cancer: a meta-analysis. „BMC Cancer”. 12, s. 258, 2012. DOI: 10.1186/1471-2407-12-258. PMID: 22712526. 
  23. ↑ a b J. Lin, J. Qin, V. Sangvatanakul. Human epididymis protein 4 for differential diagnosis between benign gynecologic disease and ovarian cancer: a systematic review and meta-analysis. „Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol”. 167 (1), s. 81-5, Mar 2013. DOI: 10.1016/j.ejogrb.2012.10.036. PMID: 23228410. 
  24. ↑ a b c d e P. Zhang, C. Wang, L. Cheng, P. Zhang i inni. Comparison of HE4, CA125, and ROMA Diagnostic Accuracy: A Prospective and Multicenter Study for Chinese Women With Epithelial Ovarian Cancer. „Medicine (Baltimore)”. 94 (52), s. e2402, Dec 2015. DOI: 10.1097/MD.0000000000002402. PMID: 26717395. 
  25. ↑ C. Romagnolo, AE. Leon, AS. Fabricio, M. Taborelli i inni. HE4, CA125 and risk of ovarian malignancy algorithm (ROMA) as diagnostic tools for ovarian cancer in patients with a pelvic mass: An Italian multicenter study. „Gynecol Oncol”, Jan 2016. DOI: 10.1016/j.ygyno.2016.01.016. PMID: 26801941. 
  26. ↑ Richard G Moore i inni, Comparison of a novel multiple marker assay vs the Risk of Malignancy Index for the prediction of epithelial ovarian cancer in patients with a pelvic mass, „American Journal of Obstetrics and Gynecology”, 203 (3), 2010, 228.e1-6, DOI: 10.1016/j.ajog.2010.03.043, PMID: 20471625, PMCID: PMC3594101.
  27. ↑ E. Kobayashi, Y. Ueda, S. Matsuzaki, T. Yokoyama i inni. Biomarkers for screening, diagnosis, and monitoring of ovarian cancer. „Cancer Epidemiol Biomarkers Prev”. 21 (11), s. 1902-12, Nov 2012. DOI: 10.1158/1055-9965.EPI-12-0646. PMID: 22962405. 
  28. ↑ Angiolo Gadducci i inni, Serum tumor markers in the management of ovarian, endometrial and cervical cancer, „Biomedicine & Pharmacotherapy”, 58 (1), 2004, s. 24-38, DOI: 10.1016/j.biopha.2003.11.003, PMID: 14739059.
  29. ↑ Scatena 2015 ↓, s. 236.
  30. ↑ A. Berruti, M. Tampellini, M. Torta, T. Buniva i inni. Prognostic value in predicting overall survival of two mucinous markers: CA 15-3 and CA 125 in breast cancer patients at first relapse of disease. „Eur J Cancer”. 30A (14), s. 2082-4, 1994. PMID: 7857707. 
  31. ↑ M. Hedman, H. Arnberg, J. Wernlund, H. Riska i inni. Tissue polypeptide antigen (TPA), hyaluronan and CA 125 as serum markers in malignant mesothelioma. „Anticancer Res”. 23 (1B). s. 531-6. PMID: 12680141. 
  32. ↑ T. Kutluk, A. Varan, B. Erbaş, M. Büyükpamukçu. Serum CA 125 levels in children with non-Hodgkin's lymphoma. „Pediatr Hematol Oncol”. 16 (4). s. 311-9. DOI: 10.1080/088800199277137. PMID: 10407867. 
  33. ↑ Jamal Zidan i inni, Serum CA125: a tumor marker for monitoring response to treatment and follow-up in patients with non-Hodgkin's lymphoma, „Oncologist”, 9 (4), 2004, s. 417-21, DOI: 10.1634/theoncologist.9-4-417, PMID: 15266095.
  34. ↑ M. Yamamoto, H. Baba, Y. Toh, T. Okamura i inni. Peritoneal lavage CEA/CA125 is a prognostic factor for gastric cancer patients. „J Cancer Res Clin Oncol”. 133 (7), s. 471-6, Jul 2007. DOI: 10.1007/s00432-006-0189-2. PMID: 17226046. 
  35. ↑ MS. Whiteley, J. Marshall, Raised serum CA125 level in leiomyoma and leiomyosarcoma of gastrointestinal origin, „British Journal of Surgery”, 80 (12), 1993, s. 1551, DOI: 10.1002/bjs.1800801220, PMID: 8298923.
  36. ↑ a b c d e f Katarzyna Wójcik-Krowiranda, Magdalena Litwińska, Andrzej Bieńkiewicz. Przydatność oceny stężenia markera CA125 w diagnostyce guzów jajnika ze szczególnym uwzględnieniem torbieli endometrialnych. „Przegląd menopauzalny”, 2010. 
  37. ↑ P. Santulli, I. Streuli, I. Melonio, L. Marcellin i inni. Increased serum cancer antigen-125 is a marker for severity of deep endometriosis. „J Minim Invasive Gynecol”. 22 (2), s. 275-84, Feb 2015. DOI: 10.1016/j.jmig.2014.10.013. PMID: 25446542. 
  38. ↑ Ali Babacan i inni, CA 125 and other tumor markers in uterine leiomyomas and their association with lesion characteristics, „Int J Clin Exp Med”, 7 (4), 2014, s. 1078-83, PMID: 24955185, PMCID: PMC4057864.
  39. ↑ A. Shen, S. Xu, Y. Ma, H. Guo i inni. Diagnostic value of serum CA125, CA19-9 and CA15-3 in endometriosis: A meta-analysis. „J Int Med Res”. 43 (5), s. 599-609, Oct 2015. DOI: 10.1177/0300060515583076. PMID: 26246541. 
  40. ↑ a b Togas Tulandi, David Redwine: Endometriosis: Advances and Controversies. CRC Press, 2003, s. 111-115. ISBN 978-0-8247-5864-6.
  41. ↑ Juan A. Garcia-Velasco, Botros Rizk: Endometriosis: Current Management and Future Trends. Jaypee Brothers Publishers, 2010. ISBN 978-81-8448-808-1.

  Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=CA_125&oldid=64093910”