Kiryskowate
Kiryskowate[2], kiryski[3] (Callichthyidae) – rodzina małych ryb sumokształtnych (Siluriformes), przez polskich akwarystów błędnie[a] nazwana sumikowatymi[4]. Obejmuje prawie 200 gatunków, w tym wiele popularnych słodkowodnych ryb akwariowych. Powszechnie nazywane są kiryskami (układ łusek na ich ciele przypomina budową kirys). Często mylone z rybami z rodziny kirysowatych (Doradidae), z którymi, choć nie są blisko spokrewnione, zaliczane są do grupy sumików pancernych. Niektóre gatunki potrafią pokonywać krótkie odcinki po lądzie. Większe gatunki są lokalnie hodowane i poławiane jako ryby konsumpcyjne, niektóre są pieczone w pancerzu, a następnie obierane ze skorupy. W zapisie kopalnym kiryskowate znane są z formacji La Venta ze środkowego miocenu (Hoplosternum sp.) i z formacji Maiz Gordo, z późnego paleocenu (†Corydoras revelatus)[5][6].
| Callichthyidae[1] | |
| Bonaparte, 1838 | |
| Okres istnienia: miocen–dziś | |
 Przedstawiciel rodziny – Corydoras sterbai | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Rodzina |
kiryskowate |
Występowanie edytuj
Zasięg występowania kiryskowatych obejmuje Amerykę Południową. Poza tym kontynentem tylko Hoplosternum punctatum spotykany jest w kilku rzekach Panamy. Callichthyidae zasiedlają większość środowisk słodkowodnych, w tym wody stojące lub wolno płynące, o różnym stopniu natlenienia. Sumik pancerny (Callichthys callichthys) spotykany jest w wilgotnej ściółce.
Cechy charakterystyczne edytuj
Ciało kiryskowatych osłonięte jest pancerzem utworzonym z dwóch rzędów płytek kostnych biegnących wzdłuż ciała po obydwu jego bokach. Mały otwór gębowy znajduje się w położeniu dolnym, jest wyposażony w jedną lub dwie pary dobrze rozwiniętych wąsików. W płetwie grzbietowej i w płetwach piersiowych występuje twardy promień tworzący kolec. Płetwa tłuszczowa również wspiera się na kolcu. Jelito kiryskowatych okresowo funkcjonuje jako dodatkowy narząd oddechowy[5].
Ich wielkość jest różna, począwszy od kilku gatunków z rodzaju Corydoras dorastających do 2 cm, a skończywszy na ponad 20-centymetrowym Hoplosternum littorale.
Klasyfikacja edytuj
Rodzaje zaliczane do tej rodziny grupowane są w 2 podrodzinach[5]:
Callichthyinae: Callichthys — Dianema — Hoplosternum — Lepthoplosternum — Megalechis
Corydoradinae: Aspidoras — Brochis — Corydoras — Scleromystax
Brochis jest przez wielu autorów włączany do rodzaju Corydoras[7][8].
Większość, bo około 150 z około 200 gatunków[9] tej rodziny klasyfikowanych jest w rodzaju Corydoras. Jest to najliczniejszy w gatunki rodzaj ryb sumokształtnych.
Ekologia edytuj
Większość kiryskowatych z podrodziny Callichthyinae po osiągnięciu dojrzałości wiedzie samotniczy tryb życia. Jedynie młode osobniki przebywają w grupach. Składają jaja na roślinach w pobliżu powierzchni wody, kilka z nich buduje gniazda z pęcherzyków powietrza.
Przedstawiciele Corydoradinae preferują gromadne życie. Ikrę składają na podłożu, a w akwarium również na szybach.
Zobacz też edytuj
Uwagi edytuj
- ↑ W literaturze ichtiologicznej oraz w Encyklopedii PWN nazwa sumikowate została przyjęta dla rodziny Ictaluridae.
Przypisy edytuj
- ↑ Callichthyidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Kahl, Kahl i Vogt 2000 ↓, s. 102.
- ↑ Krystyna Kowalska, Jan Maciej Rembiszewski, Halina Rolik Mały słownik zoologiczny, Ryby, Wiedza Powszechna, Warszawa 1973
- ↑ Nazewnictwo ryb egzotycznych, AKWARIUM, Nr 1-2/70
- ↑ a b c J. S. Nelson, T. C. Grande, M. V. H. Wilson: Fishes of the World. Wyd. 5. John Wiley & Sons, 2016. ISBN 978-1-118-34233-6. (ang.).
- ↑ Ferraris 2007 ↓, s. 123.
- ↑ Ferraris 2007 ↓, s. 112.
- ↑ R. Fricke, W. N. Eschmeyer, R. van der Laan (eds): Catalog of Fishes: genera, species, references (electronic version). California Academy of Sciences. [dostęp 2018-10-09]. (ang.).
- ↑ Ferraris 2007 ↓, s. 5.
Bibliografia edytuj
- Roberto E. Reis: Callichthyidae. Armored Catfishes. The Tree of Life Web Project, 1998. [dostęp 2009-07-26]. (ang.).
- Froese, R. & D. Pauly: Family Callichthyidae - Callichthyid armored catfishes. FishBase. World Wide Web electronic publication. www.fishbase.org, 2009. [dostęp 2009-07-26]. (ang.).
- Ferraris Carl J., Jr.. Checklist of catfishes, recent and fossil (Osteichthyes, Siluriformes), and catalogue of siluriform primary types (format pdf). „Zootaxa”. 1418, s. 1–628, 2007. ISSN 1175-5334. (ang.).
- Wally Kahl, Burkard Kahl, Dieter Vogt: Atlas ryb akwariowych. Przekład: Henryk Garbarczyk i Eligiusz Nowakowski. Warszawa: Delta W-Z, 2000. ISBN 83-7175-260-1.
- Włodzimierz Załachowski: Ryby. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997. ISBN 83-01-12286-2.