Calypso bulbosa

*Calypso bulbosa*
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	storczykowate
Podrodzina	epidendronowe
Rodzaj	Calypso
Gatunek	Calypso bulbosa
	Nazwa systematyczna
	Calypso bulbosa (L.) Oakes; Cat. Vermont Pl. 28 1842
Synonimy
	Calypso borealis Salisb. ; Calypsodium boreale Link ; Cymbidium boreale Sw. ; Cypripedium bulbosum L. ; Cytherea borealis Salisb. ; Cytherea bulbosa (L.) House ; Limodorum boreale Sw. ; Norna borealis Wahlenb. ; Norna borealis var. europaea Wahlenb. ; Orchidium arcticum Sw. ; Orchidium boreale Sw.
	Calypso borealis Salisb. ; Calypsodium boreale Link ; Cymbidium boreale Sw. ; Cypripedium bulbosum L. ; Cytherea borealis Salisb. ; Cytherea bulbosa (L.) House ; Limodorum boreale Sw. ; Norna borealis Wahlenb. ; Norna borealis var. europaea Wahlenb. ; Orchidium arcticum Sw. ; Orchidium boreale Sw.
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Calypso bulbosa – gatunek roślin z monotypowego rodzaju Calypso Salisb. z rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Ma zasięg cyrkumborealny – rośnie w Europie od Szwecji, Finlandii i krajów bałtyckich poprzez Rosję do jej azjatyckiej części. W Azji sięga do Japonii, Korei i północnych, wschodnich i południowych (Tybet) Chin. Obecny jest także w północnej części Ameryki Północnej, najdalej na południe schodząc wzdłuż Kordylierów do Nowego Meksyku i Kalifornii^[6]^[7]. Gatunek jest cieniolubny, rośnie w wilgotnych lasach iglastych i na torfowiskach, zwykle na rzędnej do 800 m n.p.m., ale w Chinach sięga do 3200 m n.p.m., a w Ameryce Północnej do 2900 m n.p.m.^[8] Roślina kwitnie niedługo po stopieniu śniegów – w maju i czerwcu. Kwiaty zapylane są przez trzmiele^[8].

Morfologia edytuj

Kwiaty

Pokrój: Roślina bulwiasta. Pęd osiąga do 20 cm wysokości, u nasady z jednym liściem i 2–3 brązowymi pochwami liściowymi^[8].
Liście: Blaszka na długim ogonku rozwija się tylko u jednego liścia (pozostałe zredukowane do pochwy otulającej łodygę). Blaszka osiąga do 7 cm długości i 5 cm szerokości. Z wierzchu jest ciemnozielona, od spodu purpurowo nabiegła, na brzegu falista^[8].
Kwiaty: Zwykle pojedyncze na szczycie łodygi, pachnące wanilią, efektowne, różowe do fioletowych, wsparte lancetowatą przysadką. Listki okwiatu poza warżką podobne do siebie i stulone lub rozpostarte. Mają kształt jajowatolancetowaty i długość do 22 mm a szerokość do 4 mm. Warżka podobnej długości osiąga 15 mm szerokości i jest dwudzielna, na szczycie biaława lub zaróżowiona, z żółtymi pasmami, czerwonobrązowymi prążkami i włoskami u nasady. Ostroga workowata, żółtawa i dwudzielna. Prętosłup z czterema pollinariami. Pyłkowiny żółte, połączone wspólnym uczepkiem w pary^[8].
Owoce: Walcowate torebki osiągające do 17 mm długości i 5 mm szerokości, zwieńczone zaschniętymi listkami okwiatu^[8].

Systematyka edytuj

Gatunek sklasyfikowany do plemienia Calypsoeae, podrodzina epidendronowe (Epidendroideae), rodzina storczykowate (Orchidaceae), rząd szparagowce (Asparagales) w obrębie roślin jednoliściennych^[4]^[9]^[10].

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-07-10] (ang.).
↑ Calypso bulbosa (L.) Oakes. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2020-07-10].
↑ ^a ^b Calypso bulbosa. [w:] Plants of the World online [on-line]. Kew Royal Botanic Gardens. [dostęp 2023-05-24].
↑ Calypso bulbosa. [w:] The World Checklist of Vascular Plants [on-line]. Catalogue of Life Checklist. [dostęp 2023-05-24].
↑ Calypso bulbosa (L.) Oakes. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-07-10].
↑ Calypso bulbosa. [w:] Flora of China [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2020-07-10].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Helmut Baumann, Siegfried Kunkele, Richard Lorenz: Storczyki Europy i krajów sąsiednich. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010, s. 12. ISBN 978-83-7073-698-9.
↑ Calypsoeae. Tropicos.org. [dostęp 2022-10-29].
↑ Calypso bulbosa. National Center for Biotechnology Information. [dostęp 2023-05-24].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-07-10] (ang.).

[tpl-3] Calypso bulbosa (L.) Oakes. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2020-07-10].

[kew-4] Calypso bulbosa. [w:] Plants of the World online [on-line]. Kew Royal Botanic Gardens. [dostęp 2023-05-24].

[CoL-5] Calypso bulbosa. [w:] The World Checklist of Vascular Plants [on-line]. Catalogue of Life Checklist. [dostęp 2023-05-24].

[kew2-6] Calypso bulbosa (L.) Oakes. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-07-10].

[china-7] Calypso bulbosa. [w:] Flora of China [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2020-07-10].

[baumann-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Helmut Baumann, Siegfried Kunkele, Richard Lorenz: Storczyki Europy i krajów sąsiednich. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010, s. 12. ISBN 978-83-7073-698-9.

[tropicos-9] Calypsoeae. Tropicos.org. [dostęp 2022-10-29].

[NCBI-10] Calypso bulbosa. National Center for Biotechnology Information. [dostęp 2023-05-24].

[6]

[7]

[8]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[9]

[10]