Caritas (organizacja)

katolicka organizacja charytatywna

Caritas, Caritas Internationaliskatolicka organizacja charytatywna działająca na całym świecie, w tym również w Polsce. Nadzór nad polskim oddziałem pełni Konferencja Episkopatu Polski. Caritas Catholica powstała w 1926 roku.

Caritas
ang. Caritas Internationalis
Logotyp / flaga
Siedziba

Fryburg Bryzgowijski (pierwotna)
Watykan (obecna)

Przewodniczący

Pier Francesco Pinelli[1]

Utworzenie

9 grudnia 1897

Strona internetowa
Dom opieki Caritas w Ścinawce Dolnej
Główna siedziba Caritas diecezji toruńskiej w Toruniu
Założyciel Caritas na niemieckim znaczku pocztowym
Kontenery Caritas do zbiórki odzieży w Hiszpanii

Historia Caritas w Europie edytuj

Proces centralizacji katolickiego ruchu dobroczynnego przypada na przełom XIX i XX wieku. Pierwszy Office central des institutiones charitables powstał w 1890 w Paryżu i był dziełem Ludwika Levebre. Jego zadanie było skromne i polegało na utrzymywaniu kontaktu między poszczególnymi dziełami dobroczynnymi oraz popularyzację działalności charytatywnej w społeczeństwie. W Niemczech centralizacja poszła dalej. W 1897 ks. Lorenz Werthmann założył związek dzieł dobroczynnych pod nazwą Caritasverband. Siedzibą centrali stał się Fryburg Bryzgowijski. Za przykładem Niemiec poszła Austria, gdzie w 1900 stworzono Zentralstelle der katholischen Vereine fuer freiwillige Wohltaetigkeit. Z okazji kongresu eucharystycznego w Amsterdamie w 1924 powstał projekt utworzenia międzynarodowej organizacji charytatywnej pod nazwą Caritas Catholica. Zarząd tej organizacji ukonstytuował się na konferencji w Lucernie w 1926, na siedzibę związku wybrano Bazyleę. Polskę reprezentował w nim Związek Poznański w osobach ks. Walentego Dymka i ks. Janiaka.

Historia Caritas w Polsce edytuj

Na ziemiach polskich związki towarzystw dobroczynnych powstały również na przełomie stuleci: w 1895 we Lwowie powstał Związek Katolickich Towarzystw i Zakładów Dobroczynnych, który koordynował pracę stowarzyszeń św. Wincentego a’Paulo oraz innych towarzystw i dzieł charytatywnych. W 1907 ks. Stanisław Adamski wraz z ks. Piotrem Wawrzyniakiem zwołał w Poznaniu zebranie organizacyjne Związku Polsko-Katolickich Towarzystw Dobroczynnych. Poznański Związek Caritas wzorujący się w swej organizacji i formach pracy na niemieckim Caritasverband odegrał pionierską rolę w stosunku do inicjatyw, które po odrodzeniu Polski zostały podjęte we wszystkich diecezjach w Polsce. Na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku prawie we wszystkich diecezjach w Polsce powstały lokalne związki Caritas. W 1937 powstał projekt stworzenia centrali diecezjalnych związków, na przeszkodzie w realizacji tego projektu stanęła II wojna światowa.

Okres 1945–1989 edytuj

Po zakończeniu okupacji diecezjalne związki Caritas reaktywowały swoją działalność. Stosunki z państwem przebiegały poprawnie do 1947. Państwo akceptowało warunki działania organizacji, a nawet ją wspierało. Minister Pracy i Opieki Społecznej, Jan Stańczyk udzielał Caritasowi subwencji na cele dobroczynne. Działo się to na mocy pisma z 15 lipca 1945 do arcybiskupa Adama Sapiehy. Rząd zgodził się również na rozprowadzanie darów z UNRRA przez struktury organizacji (dary, zwłaszcza amerykańskie, były zresztą chętniej kierowane do struktur kościelnych niż państwowych). Zwrócono też Caritasowi majątki kościelne zagrabione w czasie wojny i powierzono administrację oraz prowadzenie niektórych zakładów państwowych. Pozwolono też na wydawanie miesięcznika "Caritas". Lokalni dygnitarze uczestniczyli w działaniach charytatywnych, a nawet wchodzili w skład zarządów i oddziałów organizacji. W związku z tym zaczęto odbudowywać struktury już od stycznia 1945. Wznowiono działanie szesnastu dawnych związków diecezjalnych oraz dziewięć nowo powstałych, w tym pięć na Ziemiach Odzyskanych. Organizacja została oficjalnie reaktywowana w dniach 26-27 czerwca 1945 w Częstochowie. Krajową Centralę utworzono w Krakowie. Organem nadzorczym stała się nowo powstała Komisja Episkopatu ds. Akcji Charytatywnej, którą kierował arcybiskup Sapieha. Pierwszym dyrektorem centrali mianowano księdza Karola Pękalę[2].

Pomoc kierowano w tym czasie zwłaszcza do ofiar wojny oraz repatriantów. Odbywało się dożywianie w kuchniach społecznych, wspieranie podróżnych w izbach dworcowych, opiekowano się matkami z dziećmi. Zakładano krótkoterminowe domy noclegowe. Organizowano półkolonie dla dzieci oraz zakłady opieki całkowitej lub częściowej. Rozdysponowywano pomoc zagraniczną. Kontynuowano też działania przedwojenne, zwłaszcza w zakładach stacjonarnych. W 1946 Caritas miał niecałe 3000 zakładów. Do zakładów opieki częściowej należały: 743 ochronki i przedszkola, trzy żłobki dzienne, trzynaście poradni dla matek z dziećmi, 151 kuchni i punktów dożywiania, 76 ambulatoriów, 25 świetlic i dziewięć domów noclegowych. Zakłady opieki całkowitej to: 27 żłobków, 183 domy dziecka, 125 internatów, 22 zakłady mieszane dla dzieci i dorosłych, 125 przytułków dla starców, pięć zakładów specjalnych, osiem sanatoriów i prewentoriów i 256 szpitali. Liczba wolontariuszy w 1948 była wyższa niż 830.000[2].

Po roku 1947 przychylność państwa wobec Caritasu osłabła. Rząd komunistyczny nie obawiał się już tak potęgi Kościoła, a ponadto nastąpiła stabilizacja struktur władzy. Od 1948 komuniści eliminowali Kościół z działalności charytatywnej[2].

21 września 1949 Rada Ministrów wydała uchwałę o upaństwowieniu szpitali będących własnością kościelną. Szpitale zostały nieodpłatnie przejęte na własność państwa. Po nadużyciach do jakich doszło we wrocławskim oddziale Caritas na przełomie 1949 i 1950 roku władze państwowe wykorzystując sytuację przystąpiły do likwidacji tej organizacji[3]. 25 stycznia 1950 władze państwowe ustanowiły nowe, komisaryczne zarządy we wszystkich siedzibach związków diecezjalnych. Celem specjalnych komisji była likwidacja Caritas i przejęcie jego majątku. Centrala ogólnopolskiego związku Caritas otrzymała nowe władze tzw. zarząd przymusowy w osobach: ks. Antoni Lemparty, poseł Frankowski, Andrzej Micewski, ks. Stanisław Skurski, Michał Wojciechowski, Stanisław Roztworowski, Damian Kopaczyński, ks. Ludwik Zalewski.

Wyprzedzając działania władz, poszczególni biskupi przystąpili do likwidacji diecezjalnych oddziałów Caritas w podległych sobie diecezjach[3]. Działalność charytatywna Kościoła w Polsce została sprowadzona ponownie do poziomu parafii. W 1980 przewodniczącym Komisji Charytatywnej Episkopatu Polski został mianowany biskup Czesław Domin. Z tą chwilą siedziba Komisji znalazła się w Katowicach. W okresie stanu wojennego w Katowicach koordynowano rozdział pomocy materialnej (żywność, ubrania, sprzęt medyczny i lekarstwa) przychodzącej z całego świata. W wielu diecezjach polskich powstały komitety pomocy internowanym.

Caritas Polska edytuj

 
Świeca Caritas
Caritas Polska
Państwo

  Polska

Województwo

  mazowieckie

Siedziba

ul. Okopowa 55
01-043 Warszawa

Rodzaj stowarzyszenia

stowarzyszenie, organizacja charytatywna

Status

OPP

Profil działalności

pomoc humanitarna

Zasięg

Polska

Nr rejestru

0000198645

Położenie na mapie Warszawy
 
Położenie na mapie Polski
 
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
 
 52°14′53″N 20°58′43″E/52,247972 20,978500
Strona internetowa
 
Okno życia "Caritas"[4] im. św. Joanny Beretta-Molla w Koszalinie przy ul. Wojska Polskiego 13

Caritas Polska jest instytucją charytatywną Konferencji Episkopatu Polski. Została reaktywowana 10 października 1990[5]. Pierwszym dyrektorem, po zmianach ustrojowych został ks. Marian Subocz w 1992, który rozpoczął tworzenie struktur tej największej instytucji charytatywnej w Polsce[6]. Działa w oparciu o ustawę z dnia 17 maja 1989 o stosunku Państwa do Kościoła katolickiego[7]. Odwołuje się do tradycji pracy charytatywnej Caritas sprzed 1950. Dekret abp. Sapiehy z 25 sierpnia 1945 erygował Krajową Centralę „Caritas”. Posiada własną osobowość prawną i działa w oparciu o przepisy prawa kościelnego i państwowego. Od 2004 posiada status organizacji pożytku publicznego (nr 0000198645)[5]. Caritas Polska koordynuje pracę 44 Caritas diecezjalnych i archidiecezjalnych w Polsce. Współpracuje na arenie międzynarodowej z Caritas Internationalis i Caritas Europa. Udziela pomocy doraźnej i długofalowej, materialnej i finansowej osobom bezrobotnym, bezdomnym, chorym, starszym, dzieciom z rodzin ubogich, a także imigrantom i uchodźcom. Caritas udziela również pomocy humanitarnej ofiarom wojen, kataklizmów i nieszczęść naturalnych poza granicami Polski.

Działalność Caritas w Polsce na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku to głównie dystrybucja darów materialnych otrzymywanych z zagranicy. Szybko jednak zmieniła swoją strategię i zajęła się udzielaniem pomocy charytatywnej dzięki środkom pozyskiwanym od ludzi dobrej woli i instytucji. Caritas utworzyła profesjonalne placówki opiekuńczo-wychowawcze: Stacje Opieki Caritas, ośrodki rehabilitacyjne, Zakłady Pielęgnacyjno-Opiekuńcze, Domy Pomocy Społecznej, Warsztaty Terapii Zajęciowej, Domy Samotnej Matki, kuchnie dla ubogich, świetlice dziennego pobytu dla dzieci i osób w podeszłym wieku itp. Roczna wartość pomocy udzielanej przez Caritas sięga około pięćdziesięciu milionów złotych[8].

W ciągu swego istnienia Caritas w Polsce przygotowała i wdrożyła kilka programów ukierunkowanych zarówno na pomoc krajową (organizacja zimowego i letniego wypoczynku dla dzieci z ubogich rodzin – m.in.: Wigilijne Dzieło Pomocy Dzieciom, Jałmużna Wielkopostna, Kromka Chleba, Program Skrzydła, Okno życia) i zagraniczną (Rodzina Rodzinie).

Od czerwca 2017 dyrektorem Caritas Polska jest ks. Marcin Iżycki[9].

Wyróżnienia edytuj

W grudniu 2009 Rzecznik Praw Obywatelskich Janusz Kochanowski uhonorował organizację Caritas Polska Odznaką honorową „Za Zasługi dla Ochrony Praw Człowieka”[10][11][12], a w 2016 Rzecznik Praw Dziecka wyróżnił organizację Odznaką Honorową za Zasługi dla Ochrony Praw Dziecka[13]. Caritas otrzymała tytuł „Organizacja Pozarządowa Roku” 2018 Forum Ekonomicznego[14].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Ta dymisja zaskoczyła Watykan. Franciszek wskazał następcę. wiadomosci.wp.pl, 2022-11-22. [dostęp 2022-12-12].
  2. a b c Mikołaj Brenk, Działalność charytatywna Kościoła w latach 1944-1947. Zarys problematyki, w: Praca Socjalna, nr 4/2017, s. 138-146, ISSN 0860-3480
  3. a b Adam Szot. Rok 1950 – czas porozumienia, czy przełomu? Z dziejów Kościoła na Białostocczyźnie. „Studia Teologiczne”, s. 415, 28/2010. 
  4. Okno życia Caritas im. św. Joanny Beretta-Molla, funkcjonujące w Domu Samotnej Matki w Koszalinie
  5. a b Raport Roczny Caritas w Polsce 2009. [dostęp 2011-03-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-03-21)].
  6. KS. MARIAN SUBOCZ – PONOWNIE DYREKTOREM CARITAS POLSKA. [w:] Caritas archidiecezji warszawskiej [on-line]. caritasaw.pl, 2007-07-14. [dostęp 2020-12-28].
  7. Ustawa z dnia 17 maja 1989 roku o stosunku Państwa do Kościoła katolickiego (Dz.U. z 2019 r. poz. 1347).
  8. Budżet Caritas Polska raportowany na stronie Caritas International (14,1 miliona US$). 2013. [dostęp 2013-01-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-29)].
  9. Dyrekcja. caritas.pl. [dostęp 2020-07-09].
  10. Komunikat RPO – ogłoszenie pierwszych nadań odznaki honorowej. rpo.gov.pl, 10 grudnia 2009.
  11. Komunikat w związku z przyznaniem przez Rzecznika Praw Obywatelskich odznaki honorowej „Za Zasługi dla Ochrony Praw Człowieka”. rpo.gov.pl. [dostęp 2010-01-06].
  12. Dzień Praw Człowieka. Oficjalny Blog Rzecznika Praw Obywatelskich, 11 grudnia 2009. [dostęp 2010-01-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-11)].
  13. Odznaka Honorowa Rzecznika. brpd.gov.pl (Biuro Rzecznika Praw Dziecka). [dostęp 2016-12-12].
  14. Nagrody Forum Ekonomicznego. forum-ekonomiczne.pl. [dostęp 2022-06-18].

Linki zewnętrzne edytuj