Catherine de Rambouillet
Catherine de Vivonne de Rambouillet (ur. 1588 w Rzymie, zm. 2 grudnia 1665 w Paryżu[1]) – francuska arystokratka, prekursorka salonów literackich oraz nurtu préciosité.
 Portret Catherine de Rambouillet (1646) | |
| Data i miejsce urodzenia |
1588 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
2 grudnia 1665 |
| Zawód, zajęcie |
właścicielka salonu literackiego |
| Dzieci | |
Jako córka Jeana de Vivonne, markiza de Pisani, byłego doradcy Henryka III, oraz Giulii Savelli, Catherine de Vivonne już w dzieciństwie mogła przysłuchiwać się rozmowom literatów i erudytów[1][2]. 27 stycznia 1600, jako dwunastolatka, wyszła za Charles’a d’Angennes, vidama i seneszala Mans, który po śmierci swego ojca w 1611 odziedziczył tytuł markiza de Rambouillet[3]. Urodziła siedmioro dzieci[1], w tym najstarszą córkę Julie (1607–1671), która później miała odegrać istotną rolę w salonie matki.
Catherine de Rambouillet zaprojektowała gruntowną przebudowę Hôtel de Pisani przy rue Saint-Thomas-du-Louvre w Paryżu (później przemianowanego na Hôtel de Rambouillet[3]). Był on powszechnie podziwiany przez współczesnych ze względu na przejrzysty i harmonijny wygląd, inspirowany architekturą włoską, a także komfort, intymność i gustowny wystrój[4]. To właśnie tam, zrażona obyczajami i intrygami panującymi na dworze Henryka IV[5], a także nękana problemami zdrowotnymi[1], od 1618 markiza prowadziła jeden z pierwszych we Francji salonów, poświęcony sztuce konwersacji i literaturze[6][7]. Funkcjonował on aż do jej śmierci w 1665, choć w latach 1645–1650 stracił na znaczeniu z powodu zamętu spowodowanego Frondą oraz żałobą po kilku członkach rodziny[3].
Centralnym miejscem spotkań był „błękitny pokój” (chambre bleue, nazwany tak od barwy obić ścian i mebli), w którym markiza przyjmowała gości, leżąc w łóżku[4][8]. Nosiła przydomek Arthénice, co było anagramem jej imienia, ułożonym przez częstego bywalca salonu, poetę François de Malherbe’a[1]. Oprócz niego w Hôtel de Rambouillet bywali m.in. pisarze Vincent Voiture, François de La Rochefoucauld i Jean Chapelain, pisarki markiza de Sévigné i Madame de La Fayette oraz gramatyk Claude Favre de Vaugelas[3][5][9]. Podczas spotkań w „błękitnym pokoju” kultywowano wytworność myśli, języka i rozrywek, kształtując ideał préciosité, który wywarł istotny wpływ na francuski klasycyzm[5].
Catherine de Rambouillet uważana jest za pionierkę zjawiska salonu literackiego. Choć już przed spotkaniami w „błękitnym pokoju” funkcjonowały salony wicehrabiny d’Auchy i pani de Loges, to właśnie Hôtel de Rambouillet zdobył największą sławę jako miejsce, w którym kultywowano dobre maniery i dowcipną konwersację. Markiza de Rambouillet miała wiele naśladowczyń, takich jak Madeleine de Scudéry czy polskie królowe francuskiego pochodzenia: Maria Ludwika Gonzaga i Maria Kazimiera d’Arquien[10]. Tendencje zapoczątkowane w salonie markizy doczekały się jednak również krytyki, m.in. ze strony Moliera w sztuce Pocieszne wykwintnisie[11].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e Romain Vignest: Catherine de Vivonne, marquise de Rambouillet. 2015. [dostęp 2021-03-20]. (fr.).
- ↑ Guy de Bremond d’Ars, Le père de Madame de Rambouillet. Jean de Vivonne, sa vie et ses ambassades près de Philippe II et à la cour de Rome. D’après des documents inédits, 1884, I [dostęp 2021-03-20] (fr.).
- ↑ a b c d La marquise de Rambouillet. Serge Jodra. [dostęp 2021-03-20]. (fr.).
- ↑ a b Benedetta Craveri: Złoty wiek konwersacji. Joanna Ugniewska, Krzysztof Żaboklicki (tłum.). Warszawa: Oficyna Naukowa, 2009, s. 52, seria: Horyzonty Cywilizacji. ISBN 978-83-7459-095-2.
- ↑ a b c Catherine de Vivonne, marquise de Rambouillet, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2021-03-20] (ang.).
- ↑ Małgorzata Sułek, Parnas czy towarzystwo wzajemnej adoracji? Salon muzyczny jako zjawisko społeczno-artystyczne, [w:] Grzegorz Mania, Piotr Różański (red.), Władysław Żeleński i krakowski salon muzyczny. Tożsamość kulturowa w czasach braku państwowości, s. 41, ISBN 978-83-944467-4-1.
- ↑ Benedetta Craveri: Złoty wiek konwersacji. Joanna Ugniewska, Krzysztof Żaboklicki (tłum.). Warszawa: Oficyna Naukowa, 2009, s. 51, seria: Horyzonty Cywilizacji. ISBN 978-83-7459-095-2.
- ↑ Radosław Grześkowiak: Wizytowe łoże Marysieńki. Jak do Polski zawitała francuska moda na la ruelle. 2012-08-03. [dostęp 2021-03-20].
- ↑ Sandrine Campese: Les salons littéraires. La marquise de Rambouillet. 2018-03-16. [dostęp 2021-03-20]. (fr.).
- ↑ Monika Malinowska. Czy kobiety miały taki sam wpływ na rozwój życia literackiego we Francji i w Rzeczpospolitej szlacheckiej? Słów kilka o salonach, dworach i dworkach. „Acta Philologica”. 47, s. 31, 2015.
- ↑ Molier: Pocieszne wykwintnisie. Tadeusz Boy-Żeleński (tłum., przedm.). Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza, 1926.