Cecil Rhodes
Cecil John Rhodes (ur. 5 lipca 1853 w Bishop’s Stortford w Anglii, zm. 26 marca 1902 w Muizenberg w Kolonii Przylądkowej) – brytyjski polityk, przedsiębiorca. Twórca idei „od Kapsztadu do Kairu”, czyli kolonizacji przez Wielką Brytanię pasa ziem afrykańskich ciągnących się od Kraju Przylądkowego do Egiptu. Główny motor kolonizacji brytyjskiej w Afryce południowej. Od jego nazwiska nazwano dwie kolonie, Rodezję Północną i Południową (dziś Zambia i Zimbabwe).
Cecil John Rhodes (1853-1902) | |
Data i miejsce urodzenia |
5 lipca 1853 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
26 marca 1902 |
7. Premier rządu Kolonii Przylądkowej | |
Okres |
od 17 lipca 1890 |
Odznaczenia | |
Życiorys edytuj
Syn pastora anglikańskiego. Jako dziecko przeszedł gruźlicę. Kłopoty ze zdrowiem przeszkodziły mu w kontynuowaniu nauki w szkole ponadpodstawowej. W roku 1870 wyjechał do Natalu, kolonii w południowej Afryce, gdzie jeden z jego braci miał plantację bawełny. W rok później został zarządcą jednej z działek diamentowych w pobliżu Kimberley, których właścicielem był jego brat Herbert[1]. W 1873 r. wyjechał do Anglii, gdzie zarobione pieniądze zainwestował w budowę domków czynszowych oraz zakupił posiadłość ziemską.
Południowoafrykański klimat okazał się zbawienny dla zdrowia Cecila Rhodesa. Gruźlica została wyleczona, ale pozostawiła ślad w postaci przewlekłej choroby serca. Była to jedna z przyczyn powrotu do Anglii, gdzie wstąpił na uniwersytet w Oksfordzie[2] (ukończył studia w 1881 r.); w latach 1874–1880 przejął kontrolę nad większością kopalń w Kimberley.
W roku 1881 został wybrany do lokalnego parlamentu Kolonii Przylądkowej.
Jako rzecznik idei imperializmu pozyskał w 1885 r. dla Wielkiej Brytanii Beczuanaland, w cztery lata później zmusił lud Ndebele (zwany także Matabele) do oddania Wielkiej Brytanii ogromnych obszarów ziemi, nazwanej później na jego cześć Rodezją (obecnie Zimbabwe i Zambia). Kontrolę nad nową kolonią przejęła zarządzana przez Rhodesa Kompania Południowoafrykańska. W roku 1888 Rhodes – skonsolidowawszy wszystkie kopalnie diamentów jako spółkę De Beers – stał się ogromnie bogaty. Jako premier rządu Kolonii Przylądkowej (od 1890 r.) planował budowę linii kolejowej z Kapsztadu do Kairu, choć nie udało mu się zrealizować tego ambitnego zamierzenia, doprowadził linię do Bulawayo. Przeszkodą byli zasiedziali w Transwalu potomkowie osadników z Europy Zachodniej zwani Burami. Spowodował, że siły brytyjskie z Rodezji zaatakowały Transwal w rajdzie Jamesona. Po nieudanej wyprawie (która stała się początkiem wojen burskich) zrezygnował z wszelkich dostojeństw w Kolonii Przylądkowej i wycofał się do Rodezji.
Podczas swoich rządów w Kolonii Przylądkowej ograniczył prawa obywatelskie czarnych mieszkańców tego kraju[3]. Uważany za jednego z polityków, który przyczynił się do powstania polityki apartheidu[3].
Zmarł na zawał serca tuż przed zakończeniem drugiej wojny burskiej (1899–1902).
Pełnił funkcję członka Tajnej Rady Królewskiej. Był jednym z najpotężniejszych polityków brytyjskich.
Życie prywatne edytuj
Cecil Rhodes nigdy się nie ożenił. Według niektórych historyków, pozostawał w związku homoseksualnym z Neville’em Pickeringiem, jednak brak na to jednoznacznych dowodów (Rhodes nie prowadził pamiętników, nie pisywał też wielu listów). W 1896 spotkał się z Katarzyną Radziwiłłową, z domu Rzewuską, dla której stał się obsesją.
Katarzyna Radziwiłłowa, która żyła w separacji z mężem wykorzystywała każdą okazję, aby pokazać się w towarzystwie Cecila i niektórzy obserwatorzy przypuszczają, że łączył ich również, przez krótki czas, związek intymny. Po przybyciu do Południowej Afryki rzuciła się w wir życia towarzyskiego wśród miejscowej arystokracji wywołując skandal za skandalem i doprowadzając Cecila do rozpaczy. Korzystając z faktu, że nie miała pieniędzy na zapłacenie rachunków, Cecil Rhodes wymógł na niej powrót do Europy.
Do Południowej Afryki wróciła w 1901 roku i zaczęła publikować magazyn rzekomo propagujący idee Cecila o nazwie „Greater Britain”. Ponieważ koszty wydawania magazynu były większe niż wpływy, skorzystała z faktu, że Cecil Rhodes wrócił na leczenie do Wielkiej Brytanii i zaczęła podrabiać podpisy Rhodesa nie tylko na listach i telegramach, ale również na czekach i zobowiązaniach bankowych. Mszcząc się na Cecilu, Katarzyna oskarżyła go o oszustwo i fałszerstwo. W 1902 roku, już po śmierci Cecila trafiła do więzienia, z którego wyszła w sierpniu 1903 roku i wróciła do Europy. W 1918 roku opublikowała książkę Cecil Rhodes, człowiek i twórca imperium[4].
Odznaczenia edytuj
Upamiętnienia edytuj
Rhodes jest uważany za symbol kolonializmu i rasizmu. W 2015 roku, po kampanii społecznej zorganizowanej przez studentów, pomnik Rhodesa na Uniwersytecie Kapsztadzkim w Południowej Afryce został zdemontowany[6]. W czerwcu 2020 roku, po fali protestów, decyzje o usunięciu pomnika podjął Uniwersytet Oksfordzki[7].
Przypisy edytuj
- ↑ Zins H., Cecil Rhodes..., s. 74.
- ↑ Cecil Rhodes statue to be kept by Oxford University college. bbc.com, 2016-01-29. [dostęp 2020-06-18]. (ang.).
- ↑ a b Justin Parkinson: Why is Cecil Rhodes such a controversial figure?. bbc.com, 2015-04-01. [dostęp 2020-06-18]. (ang.).
- ↑ Zins H., Schyłek życia Cecila Rhodesa. Romans z Katarzyną Radziwiłł?, rozdz. w: Cecil Rhodes..., s. 308–328.
- ↑ a b c d e Otto H. Spohr, Cecil John Sibbett: Pictorial Material of Cecil J. Rhodes, His Contemporaries, and Later South African Personalities. University of Cape Town, 1964, s. IX.
- ↑ South Africa university boards up statue of Cecil Rhodes. bbc.com, 2015-03-30. [dostęp 2020-06-18]. (ang.).
- ↑ Sean Coughlan: Oxford college wants to remove Rhodes statue. bbc.com, 2020-06-18. [dostęp 2020-06-18]. (ang.).
Bibliografia edytuj
- Zins Henryk, Cecil Rhodes. Ekspansja brytyjska w Afryce pod koniec XIX wieku, Gdańsk 2000, ISBN 83-86181-58-3.